«Εκτός φάσματος πιθανοτήτων»

Στις 10 Νοεμβρίου του 1929, περίπου δύο εβδομάδες μετά τη Μαύρη Πέμπτη και την κατάρρευση του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, η Οικονομική Εταιρεία του Χάρβαρντ υπογράμμιζε, με τη βεβαιότητα του ειδήμονα, ότι μια σοβαρή ύφεση παρόμοια με αυτή του 1920-1921 ήταν «εκτός φάσματος πιθανοτήτων». Κανείς δεν γνωρίζει, πέρα από κάποιους ιστορικούς των οικονομικών, το τι είχε γίνει το 1920-1921, ωστόσο οι πάντες γνωρίζουμε για την καταστροφή της Μεγάλης Ύφεσης του 1929, αυτό που οι ειδικοί της εποχής θεωρούσαν απίθανο να συμβεί!

Έτσι

και οι επιτελείς των εγχωρίων τραπεζών θεωρούσαν ότι το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας και της μη πληρωμής των ομολόγων βρισκόταν εκτός φάσματος πιθανοτήτων. Το σκεπτικό τους ήταν συμπαγές, ξεκάθαρο και πολύ λογικό: η χρεοκοπία μιας χώρας-μέλους της ευρωζώνης θα απελευθέρωνε ανεξέλεγκτες, καταστροφικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμα και στην κατεδάφιση της ευρωζώνης. Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται, η Ελλάδα δεν θα γίνει η Lehman Brothers της Ευρώπης, διαβεβαίωναν.

Έτσι, με τις τιμές των ελληνικών ομολόγων να βρίσκονται, από το τέλος του 2009, σε έντονα πτωτική πορεία στη δευτερογενή αγορά, αρκετές εγχώριες τράπεζες, αλλά και κυπριακές, προχώρησαν σε αγορές ακόμα και το 2010, ενισχύοντας τις θέσεις τους σε ελληνικά ομόλογα. Οι τράπεζες έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις υψηλές αποδόσεις, θεωρώντας αδιανόητο το ενδεχόμενο ελληνικής χρεοκοπίας ή «κουρέματος» των ομολόγων.

Το «εκτός φάσματος πιθανοτήτων γεγονός» άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά ως πιθανό ενδεχόμενο το καλοκαίρι του 2011. Όπως δήλωσε εκπρόσωπος του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικών τον Ιούνιο, έως τις 3 Ιουλίου θα είχε σχηματιστεί η εικόνα για το μέγεθος της πιθανής συμμετοχής των ιδιωτών στην προσπάθεια ανακούφισης της Ελλάδας από το υψηλό δημόσιο χρέος. «Είμαστε βέβαιοι ότι ο ιδιωτικός τομέας θα αναλάβει τις ευθύνες του» δήλωσε. Κάπως έτσι το «αδιανόητο», η συμμετοχή ιδιωτών στην αναδιάρθρωση χρέους κράτους-μέλους της ευρωζώνης, έπαψε να είναι αδιανόητο.

Σε έκθεση της Fitch, τον Ιούλιο του 2011, υπογραμμιζόταν ότι: «Μια ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας και η δημοσιονομική κρίση που πλήττει την Ευρωζώνη δεσπόζουν ως απειλές για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και του κρατικού δημόσιου χρέους». Μετά από όλα αυτά, τα στελέχη των τραπεζών μετατόπισαν τη συζήτηση από το γιατί είναι αδύνατη η συμμετοχή ιδιωτών σε αναδιάρθρωση χρέους στο πώς να γίνει αυτό χωρίς να προκαλέσει πιστωτικό γεγονός και την ανάγκη οι ζημιές στο τραπεζικό σύστημα να είναι περιορισμένες.

Εν τέλει το αδιανόητο έγινε πραγματικότητα. Τους επόμενους μήνες οι πάντες συζητούσαν για το ποιο πρέπει να είναι το ύψος του κουρέματος για να καταστεί βιώσιμο το ελληνικό χρέος. Τη θεωρητική βεβαιότητα της μη χρεοκοπίας μιας χώρας-μέλους της ευρωζώνης διαδέχθηκε η δυναμική πραγματικότητα. Πολλούς μήνες μετά, τον Μάρτιο του 2013, άλλη μια ακλόνητη βεβαιότητα, ότι δεν υπάρχει περίπτωση να πραγματοποιηθεί «κούρεμα» σε καταθέσεις ιδιωτών, κατέπεσε με το σχέδιο διάσωσης της Κύπρου.

Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος – Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012). (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος).