Διάλεξη για «τον Ναυάγιο του Μέντορα»

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1802, το μπρίκι «Μέντωρ» ξεκίνησε από τον Πειραιά με κατεύθυνση τη Μάλτα και τελικό προορισμό την Αγγλία. Στις 6 το απόγευμα έπεσε σε κακοκαιρία έξω από το Ακρωτήριο Ταίναρο, με αποτέλεσμα το σκάφος να παρασυρθεί περίπου 40 ναυτικά μίλια νότια.

Στις 2 το άλλο πρωί οι ναύτες του έριξαν άγκυρες στον Αβλέμονα των Κυθήρων, αλλά μάταια. Οι άγκυρες δεν κράτησαν, με αποτέλεσμα το πλοίο να χτυπήσει στα βράχια και τελικά να ναυαγήσει. Μαζί βυθίστηκε και το πολύτιμο φορτίο του, που αποτελούνταν από

τμήματα της ζωφόρου του Παρθενώνα, ανάγλυφα μέρη του ναού της Απτέρου Νίκης, καθώς και άλλα γλυπτά και αντικείμενα που είχαν αφαιρεθεί από τα μνημεία της Ακρόπολης το 1802 με εντολή του Λόρδου Έλγιν.

Αμέσως μετά τη βύθιση του «Μέντορα», άνθρωποι του Έλγιν αναζήτησαν και βρήκαν σφουγγαράδες για την ανέλκυση των 17 κιβωτίων που μετέφερε. Καλύμνιοι δύτες κατάφεραν να ανελκύσουν την ίδια χρονιά 5 κιβώτια, το 1803 άλλα 11 και το επόμενο καλοκαίρι τα υπόλοιπα. Έκτοτε δεν έλειψαν και οι «ερασιτεχνικές» υποβρύχιες έρευνες, καθώς οι φήμες περί «μαρμάρων» στον χώρο του ναυαγίου καλά κρατούσαν.

Το 1980 το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΝΑΕ) πραγματοποίησε μία από τις πρώτες αναγνωριστικές υποβρύχιες έρευνες με στόχο τον εντοπισμό και την αναγνώριση του ναυαγίου, καθώς και την εξερεύνηση για τυχόν εντοπισμό αρχαιοτήτων. Μετά τις δοκιμαστικές τομές και την υποβρύχια ανασκαφή με τη μέθοδο του αναρροφητήρα –τη διοχέτευση αέρα μέσω σωλήνα- εντοπίστηκε το σκαρί του πλοίου, το οποίο διαπιστώθηκε ότι κατά τη βύθισή του έστρεφε όλο αριστερά, γεγονός που εξηγεί γιατί θάφτηκε η συγκεκριμένη πλευρά του πλοίου, η οποία και σώθηκε, όχι όμως και η δεξιά που χτύπησε στα βράχια.

Αρχαιότητες μπορεί να μη βρέθηκαν τότε, όμως στις πρόσφατες συστηματικές υποβρύχιες έρευνες (2009, 2011 & 2012), που επικεντρώθηκαν κυρίως στη πρύμνη του σκάφους, όπου φαίνεται να είναι η περιοχή με τη μικρότερη διατάραξη, εκτός από όργανα ναυσιπλοΐας, όπλα και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν το πλήρωμα και οι επιβάτες, εντοπίστηκαν και κάποια αρχαία αντικείμενα, όπως σχιστολιθικές πλάκες με απολιθώματα ιχθύων και μερικά αρχαία νομίσματα. Στη διάρκεια των νεότερων αυτών ερευνών διαπιστώθηκε, επίσης, η σχετικά καλή διατήρηση του ίδιου του σκαριού του πλοίου.

Η διάλεξη

Για το ναυλωμένο από τον Έλγιν μπρίκι, που μετέφερε τα γλυπτά από τα μνημεία του Ιερού Βράχου, θα μιλήσει ο δρ. Δημήτριος Κουρκουμέλης, αρχαιολόγος στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και υπεύθυνος των υποβρύχιων ανασκαφών, τη Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2012, ώρα 7 μμ., στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (οδός Τοσίτσα 1). Η διάλεξη με θέμα «Το ναυάγιο του Μέντορα στα Κύθηρα» πραγματοποιείται στα πλαίσια των ομιλιών που οργανώνει η Εταιρεία των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.