Eσώρουχα συλλεκτικά, μοντέλα βιολογικά

Γιορτάζει το Bιάγκρα τα γενέθλιά του, αλλ’ ισχυρότερο αφροδισιακό από τη φαντασίωση δεν πρόκειται ποτέ να εμφανιστεί. Να γιατί οι συμβολισμοί διατηρούν ακέραια τη σημασία τους, να γιατί ανεβαίνουν διαρκώς οι αξίες των συλλεκτικών αντικειμένων. Ασπρόμαυρες φωτογραφίες των «πρώιμων» Μπιτλς, στηθόδεσμος της Μέριλιν, κιλοτάκι της Μπε-Μπε και ζαρτιέρες του τάδε Βρετανού πρωθυπουργού; Ανάρπαστα αντικείμενα λατρείας και επενδυτικής μανίας. Νομίζει αρχικά κανείς ότι για τις αγοραπωλησίες και τον πυρετό ευθύνονται οι μυθολογίες συγκεκριμένων δεκαετιών και προσωπικοτήτων, η γοητεία που ασκεί ένα ορισμένο παρελθόν, συγκριτικά με την εικονική, χαοτική κι απρόσωπη εποχή μας. Μια πιο προσεκτική ματιά, ωστόσο, αποκαλύπτει τη βαθμιαία μετακίνηση από την επικράτεια του ερωτισμού στη σύγχρονη ψευδαίσθηση του καταναλωτισμού.

Ήταν ποτέ αντικείμενα τέχνης τα αξεσουάρ των καλλιτεχνών, για παράδειγμα; Παραμένει η μνήμη επιλεκτική, όχι όμως (και) συλλεκτική. Μετέφεραν οι δημιουργοί στα έργα τους τις διασημότητες του καιρού τους, όπως μετέτρεπαν σε παρόμοιες διασημότητες (με πίνακες, αγάλματα ή άλλα έργα) τους ηγεμόνες, τους χορηγούς, τις φλογερές εταίρες ή τους επαναστάτες. Πανάρχαιη η τέχνη της διασημότητας, όπως της διπλωματίας και της (ερωτικής) κατάκτησης. Διανοήθηκε ποτέ κάποιος ή κάποια να υποδυθεί το βιολογικό μοντέλο, την ενσάρκωση, μ’ άλλα λόγια ή τη χειροπιαστή απόδειξη μιας φαντασίωσης;

Για την ακρίβεια, η ώριμη πλέον Βρετανίδα ηθοποιός Τίλντα Σουίντον εκτίθεται ως ζωντανό έργο τέχνης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Τζιν παντελόνι, γαλάζιο πουκάμισο, ξαπλωμένη σε πλάγια θέση. Ο ρόλος της; Να κοιμάται. Χάρη στον δημόσιο υπνάκο της μέσα σε μια γυάλινη κατασκευή μετατρέπεται σε τμήμα ενός έργου με τίτλο «The Maybe». Το έργο-περφόρμανς είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο Λονδίνο χρόνια πριν, οριζόταν ως «καλλιτέχνης ζωντανός, γυαλί, ατσάλι, στρώμα, μαξιλάρι, λινό και νερό», ενώ την περασμένη εβδομάδα, τα έκπληκτα μάτια των επισκεπτών σκόνταφταν πάνω της χωρίς οποιαδήποτε προειδοποίηση, σε κάποιο σημείο του ισογείου.

Τι καλύτερο, ν’ απολαμβάνεις τον ύπνο σου αμειβόμενη, μάλιστα υπό συνθήκες διαρκούς παρακολούθησης και σχετικής ασφάλειας. Εύκολα αφαιρούν έναν πίνακα ζωγραφικής, δύσκολα μιαν ολόκληρη κατασκευή. Προβλέπεται να επαναληφθούν οι δημόσιες επιδείξεις αδιατάρακτου ύπνου γι’ ακόμα έξι φορές. Άγνωστο το πότε και το μέρος του κτιρίου. Ορθώς δεν γνωρίζουν τίποτε σχετικό οι φύλακες κι οι υπάλληλοι του ΜΟΜΑ για να μην υπάρξουν «διαρροές». Αναρωτιέται, πάντως, κανείς τι θα συνέβαινε εάν αντί της διάσημης ηθοποιού, δεχόταν να κοιμάται στο μουσείο νυχθημερόν κάποιο αστραφτερό φωτομοντέλο ή ένα είδωλο της ποπ, του αθλητισμού ή της μικρής οθόνης και μάλιστα χωρίς πουκάμισο και παντελόνι τζιν, με διάφανο εσώρουχο ενδεχομένως.

Δεν πρόκειται, προφανώς, για ζήτημα ρητορικό ή απλώς φανταστικό, καθώς η κρίση αγγίζει τα μουσεία του κόσμου και κάθε πρόταση για τόνωση εισπρακτική δεν συναντά τις χθεσινές προκαταλήψεις, πλέον.

Όσο για τη βραβευμένη με όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου («Μάικλ Κλέιτον»), μάλλον αγγίζει το αποκορύφωμα της επαγγελματικής καταξίωσης. Ωραία Κοιμωμένη, Τίλντα ξαπλωμένη, καλά πληρωμένη; Μάλλον, τέχνη πειραγμένη. Ηρωίδα του Ντέρεκ Τζάρμαν («Καραβάτζιο», «Εδουάρδος ο Β’»), στη συνέχεια ανδρόγυνος «Ορλάντο», από τα «Σπασμένα τριαντάφυλλα» μέχρι το «Είμαι ο έρωτας», η Αγγλίδα ηθοποιός δεν παύει να ερωτοτροπεί με τους αντισυμβατικούς ρόλους. Θυμάμαι στη «Μελαγχολία», την καλύτερη ίσως έκθεση της πρόσφατης δεκαετίας (Βερολίνο, Εθνική Πινακοθήκη), λίγο πριν από τη στροφή της εξόδου, να δεσπόζει το εντυπωσιακό γλυπτό καθισμένου υπερήλικα, μ’ επιδερμίδα βρέφους τρυφερού και το φαλακρό κρανίο στηριγμένο στην παλάμη. Όλο το βάρος του κόσμου μόνον, ή ολοζώντανος ο απογυμνωμένος από νόημα ζωής και προσδοκίες; Το γλυπτό που διεκδικεί την ύπαρξη, εκεί. Το ανθρώπινο ον που παραδίδεται στη δημόσια θέα και στο όνειρο, απ’ την άλλη.

Απ΄ τη σκέψη στον ύπνο, από την εγκατάσταση στο χάπενινγκ; Ηδονοβλεψία, προσέλκυση θεατών, ο άνθρωπος-έκθεμα κι η έκθεση-βίωμα, η μεταμοντέρνα τέχνη στο απόσπασμα. Αρκετοί την απορρίπτουν, άλλοι την αμφισβητούν. Μήπως πρόκειται για τεχνικές εντυπωσιασμού, για φτηνά τεχν-άσματα, μ’ επίγνωση των ανυπέρβλητων ορίων;

Σ’ όλα τα πεδία, γόνιμη αναμέτρηση. Ούτε κάθε κινηματογραφική εικόνα συνιστά έργο καλλιτεχνικό, δεν αποτελούν τέχνη τα ντοκιμαντέρ, τα διαφημιστικά και τα ειδικά εφφέ. Ποιος αλήθεια αποφασίζει αν η μόδα κι η διαφήμιση συμμετέχουν στον αστερισμό, στο σώμα της τέχνης επειδή το επιθυμούν σφοδρά; Τουλάχιστον, για τα αθλήματα αποφασίζει, όχι πάντοτε επιτυχώς, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή. Ναι, κακώς παραμερίζεται η ελληνορωμαϊκή πάλη προς όφελος του πατινάζ ή της ρυθμικής – γιατί όχι και το τάβλι στους Αγώνες; Αντιστοίχως, δεν φαίνεται να υπάρχουν μέτρα και κανόνες απέναντι στην αυθαιρεσία των ατάλαντων και των παραδοξολάγνων. Καλλιτεχνικό στριπ-τιζ; Να κοιμάται η πρωταγωνίστρια, ν’ αφυπνίζονται οι θεατές. Φάτε μάτια…