Νέος Κώδικας Δεοντολογίας: Πώς αντιδρούν τα σούπερ μάρκετ και πώς θα επωφεληθούν οι καταναλωτές

Τα πάνω κάτω φέρνει ο Νέος Κώδικας Δεοντολογίας του υπουργείου Ανάπτυξης, που βρίσκεται σε ισχύ ήδη από την Πέμπτη, 6 Μαρτίου 2025, και βάζει τέλος στις παραπλανητικές πρακτικές του λιανεμπορίου.

Καθίσταται, πλέον, ξεκάθαρο τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στους καταναλωτές τι συνιστά έκπτωση και προσφορά και πώς πρέπει να γίνονται οι σχετικές προωθητικές ενέργειες, ενώ βασικός στόχος είναι η ενίσχυση τη διαφάνειας και του ανταγωνισμού στην αγορά.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον κώδικα, οι εκπτώσεις και προσφορές πρέπει να βασίζονται στη χαμηλότερη τιμή που είχε το προϊόν τις τελευταίες 30 ημέρες, αποτρέποντας την αναφορά σε προτεινόμενες ή τεχνητά αυξημένες τιμές ως αρχικές. Επιπλέον, οι ποσοτικές προσφορές, όπως «1+1 δώρο» ή «2+1 δώρο», δεν επιτρέπεται να ισχύουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

H εξέλιξη αυτή ήρθε ύστερα από πολύμηνη διαβούλευση του υπουργείου Ανάπτυξης με όλους τους παράγοντες της αγοράς (σούπερ μάρκετ, βιομηχανία τροφίμων, πολυεθνικές). Πάντως, έχει οριστεί μια μεταβατική περίοδος, κατά την οποία οι προσφορές που υπήρχαν με το παλιό καθεστώς, θα συνεχίσουν να είναι στα ράφια μέχρι την εξάντληση των αποθεμάτων.

Ο Νέος Κώδικας Δεοντολογίας αποτελεί μια φιλόδοξη προσπάθεια ρύθμισης της αγοράς λιανεμπορίου. Ωστόσο, η επιτυχία του θα εξαρτηθεί από το πόσο αποτελεσματικά θα εφαρμοστεί, την προσαρμογή των επιχειρήσεων και την ανταπόκριση των καταναλωτών στις νέες συνθήκες.

Στο πλαίσιο αυτού του ρεπορτάζ, οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ τοποθετούνται για τις επιπτώσεις του νέου κώδικα στην αγορά, ενώ το Ινστιτούτο Καταναλωτών εξηγεί κατά πόσο οι αλλαγές θα ωφελήσουν το αγοραστικό κοινό.

Ο νέος εμπλουτισμένος κώδικας έρχεται ως αποτέλεσμα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (Ε.Ε.) 2019/2161, η οποία ουσιαστικά αποτελεί έναν βελτιωμένο κώδικα για την επικοινωνία μείωσης της τιμής ενός προϊόντος από το κατάστημα προς τον καταναλωτή, ώστε να μην πέφτει θύμα παραπλανητικών εκπτώσεων.

Σύμφωνα με όσα προβλέπει, οποιαδήποτε προωθητική ενέργεια στα σούπερ μάρκετ θα υπολογίζεται με βάση τη χαμηλότερη τιμή που πωλήθηκε το εκάστοτε προϊόν στο συγκεκριμένο κατάστημα, τις τελευταίες 30 ημέρες και όχι με την «επίσημη έκπτωση» που δίνει ο προμηθευτής.

Τέλος θα μπει και στις παραπλανητικές εκπτώσεις της μορφής «-30%» και «-3 ευρώ», οι οποίες μέχρι σήμερα αναγράφονταν χωρίς να αναφέρεται και η αρχική τιμή, σε σχέση με την οποία γινόταν η μείωση.

Οποιαδήποτε μείωση τιμής πρέπει να συγκρίνεται με τη χαμηλότερη τιμή που είχε το προϊόν στο ίδιο κατάστημα τις τελευταίες 30 ημέρες. Ο παραπάνω κανόνας δεν ισχύει για προϊόντα που έχουν μικρή διάρκεια ζωής, όπως φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά, κρέατα και αλιεύματα, τα οποία ενδέχεται να μην μπορούν να μείνουν στο ράφι για 30 ημέρες.

Στις πολυσυσκευασίες («1+1 δώρο» ή «2+1 δώρο» κ.λπ.), το προϊόν θα πρέπει υποχρεωτικά να διατίθεται και μεμονωμένα στο ράφι, για να μπορεί ο καταναλωτής να συγκρίνει άμεσα τις τιμές. Για πολυσυσκευασίες µε προσφορές που ισχύουν έως 60 ημέρες δεν χρειάζεται να υπάρχει ο κωδικός αναφοράς (mother code) του προϊόντος στο ράφι, αρκεί η συνηθισμένη τιμή πώλησης του προϊόντος, εκτός της περιόδου προσφοράς, να είναι αυτή την οποία επικαλείται ο έμπορος στην προσφορά, κάτι που τεκμηριώνεται από τα τιμολόγια που θα έχει στείλει το σούπερ μάρκετ, νωρίτερα, στο υπουργείο Ανάπτυξης, σύμφωνα με την υποχρέωση που έχει από τη νομοθεσία.

Σε ό,τι αφορά σε εμπορικές πρακτικές, όπως εκπτωτικές κάρτες και κουπόνια, με τα οποία έχει ο καταναλωτής το δικαίωμα έκπτωσης τιμής για όλα τα προϊόντα του πωλητή ή για συγκεκριμένες σειρές προϊόντων, κατά τη διάρκεια παρατεταμένων συνεχών περιόδων (π.χ. έξι μήνες, ένα έτος), ή ακόμα όταν ο καταναλωτής λαμβάνει κουπόνι (π.χ. 20% έκπτωση) µε την αγορά που πραγματοποίησε, το οποίο θα ισχύσει για την επόμενη αγορά ή για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, εξακολουθούν να ελέγχονται από τις διατάξεις για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας στοχεύει στην ενίσχυση της διαφάνειας και στην προστασία των καταναλωτών από παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές. Έτσι, από τις 17 Μαρτίου 2025, θα ξεκινήσουν οργανωμένοι έλεγχοι για την εφαρμογή του κώδικα, με πρόστιμα που μπορεί να φτάσουν έως και τα 3 εκατ. ευρώ για τους παραβάτες.

Ωστόσο, οι καταναλωτές μπορούν να υποβάλλουν καταγγελίες για παραπλανητικές εκπτώσεις και προσφορές μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του υπουργείου.

«Στο υπουργείο Ανάπτυξης κάνουμε τα πάντα για να σταματήσει η αύξηση των τιμών, να ισορροπήσουν και όπου είναι δυνατόν να υποχωρήσουν. Έχουμε αποτελέσματα. Πληθωρισμό τροφίμων πέριξ του μηδενός τους τελευταίους τέσσερις μήνες. Το πετύχαμε με πίεση στην αγορά, ελέγχους και εξαπλασιασμό των προστίμων που πληρώνονται κανονικά», ανέφερε σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη ο υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος.

«Τώρα το βάρος πέφτει στο να κάνουμε μεταρρυθμίσεις στην αγορά για να προστατέψουμε τους καταναλωτές από παραπλανητικές εκπτώσεις. Οτιδήποτε είναι ψεύτικο και παραπλανητικό θα τιμωρείται. Θέλουμε περισσότερες αληθινές προσφορές, πραγματικές εκπτώσεις και όταν αυτό δεν συμβαίνει τα πρόστιμα θα είναι έως 3 εκατ. ευρώ», σημείωσε ο υπουργός Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τον κ. Θεοδωρικάκο, στην πλατφόρμα e-katanalotis οι πολίτες μπορούν να δουν από πού τους συμφέρει να αγοράσουν. «Έχουμε δύναμη, πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε», επεσήμανε.

Οι ρυθμίσεις που τέθηκαν σε ισχύ επηρεάζουν άμεσα τις εκπτώσεις, τις προσφορές και την τιμολόγηση βασικών καταναλωτικών αγαθών, προκαλώντας έντονες συζητήσεις στον κλάδο του λιανεμπορίου.
Το Business Voice επικοινώνησε με τις μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, για να μάθει τη δική τους οπτική σχετικά με την εφαρμογή του νέου κώδικα, αλλά και πώς πιστεύουν ότι θα τους επηρεάσει.

«Η εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας για την επικοινωνία μείωσης τιμής στον κλάδο του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων και καταναλωτικών προϊόντων (Σούπερ-Μάρκετ), την πρώτη περίοδο προσαρμογής (4-6 μήνες) τόσο της εφοδιαστικής αλυσίδας (προμηθευτές και λιανεμπόριο) και των εργαζομένων στο λιανεμπόριο όσο και των καταναλωτών, θα είναι μία περίοδος έντονων αλλαγών και εκπαίδευσης.

Στην πορεία του χρόνου, όμως, οι κανόνες που προβλέπονται στον Κώδικα για την επικοινωνία μείωσης της τιμής θα αυξήσει ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις προσφορές και τις εκπτώσεις προϊόντων και θα απλοποιήσει την πολυπλοκότητα των προσφορών και την εικόνα στα ράφια των Σούπερ-Μάρκετ», δήλωσε στην ηλεκτρονική εφημερίδα του BV o Γενικός Διευθυντής της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας, Απόστολος Πεταλάς.

«Στην ΑΒ Βασιλόπουλος, είμαστε αφοσιωμένοι στις αξίες μας και λειτουργούμε πάντα με διαφάνεια και σεβασμό προς τον καταναλωτή, τηρώντας διαχρονικά με συνέπεια το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο.

Στο ίδιο πνεύμα, καλωσορίζουμε και υιοθετούμε πλήρως τις προβλέψεις του νέου Κώδικα Δεοντολογίας που θεσπίστηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης, διασφαλίζοντας ότι οι προσφορές μας είναι ξεκάθαρες και προς όφελος των καταναλωτών.

Στόχος μας παραμένει πάντα η προσφορά της βέλτιστης ποιότητας στην καλύτερη δυνατή τιμή, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν οι πελάτες μας καθημερινά», επισήμανε η ΑΒ Βασιλόπουλος.

Σύμφωνα με πληροφορίες από τη METRO, «με την εφαρμογή του Νέου Κώδικα Δεοντολογίας, θα εξασφαλιστεί διαφάνεια στην επικοινωνία των τιμών στα είδη, που πωλούνται σε προσφορά. Σε συνεργασία με τους προμηθευτές, αναμένουμε ότι οι προσφορές θα γίνουν πιο στοχευμένες και ουσιαστικές.

Παράλληλα, εκτιμούμε ότι η μέση τιμή των προϊόντων δεν θα μεταβληθεί εξ αιτίας της εφαρμογής του Κώδικα Δεοντολογίας. Το όφελος για τους καταναλωτές είναι η διαφανής και σαφής επικοινωνία των προσφορών.

Η METRO παραμένει πάντα προσηλωμένη στην ειλικρινή επικοινωνία με τους καταναλωτές, συνεχίζοντας να τους παρέχει επωφελείς αγορές σε ανταγωνιστικές τιμές».

«Ως Οργανισμός υποστηρίζουμε τη διαφάνεια στις τιμές, προκειμένου ο καταναλωτής να μπορεί να κρίνει την ποιότητα και να συγκρίνει τις προσφορές με εύκολο και άμεσο τρόπο. Κάθε κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση είναι ευπρόσδεκτη.

Υποδεχόμαστε, λοιπόν, την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας θετικά, θα αξιολογήσουμε την εφαρμογή του στην πράξη και όπως κάνουμε πάντα θα καταθέσουμε προτάσεις -αν απαιτούνται- για τη βελτίωση του μέσα από τα θεσμικά κανάλια, πάντα με γνώμονα την ευκολία του καταναλωτή και τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία», μας είπε η Βασιλική Αδαμίδου, Διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων και Βιωσιμότητας της Lidl.

Όσον αφορά στην «Σκλαβενίτης», σύμφωνα με πηγές κοντά στην εταιρεία, εφαρμόζει όσα προβλέπει η νομοθεσία για την απεικόνιση των τιμών στις πινακίδες πώλησης, έχοντας πάντα ως μέλημα την πλήρη διαφάνεια προς του πελάτες της. Στο πλαίσιο αυτό, οι πελάτες των σούπερ μάρκετ Σκλαβενίτης μπορούν να δουν ξεκάθαρα στο ράφι την τελική τιμή που πληρώνουν στο ταμείο για κάθε προϊόν.

Σούπερ μάρκετ: Ερωτήσεις και απαντήσεις για το νέο πλαίσιο στις προσφορές

Από την πλευρά του, το ΙΝΚΑ – Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας, χαιρετίζει την εφαρμογή του κώδικα και μας μεταφέρει τον «παλμό» των καταναλωτών. Σύμφωνα με την Ομοσπονδία, ο κώδικας βάζει τέλος σε πρακτικές που έβλαπταν τον ανταγωνισμό και παραπλανούσαν τους καταναλωτές.

«Το παλιό καθεστώς που επικρατούσε, όπου είχαμε εκπτώσεις δώδεκα μήνες το χρόνο πήρε τέλος. Τόσα χρόνια φωνάζουμε ότι οι τιμές των προϊόντων είναι πλασματικές και πρέπει να επανέλθουμε σε μία πραγματικότητα.

Σήμερα, αν κάνετε μία βόλτα στα σούπερ μάρκετ θα διαπιστώσετε, στα περισσότερη είδη, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, ότι εκπτώσεις τύπου -50 ή -40% έχουν εξαφανιστεί.

Παράλληλα, δε μπορεί ένα προϊόν προσφοράς να είναι ακριβότερο από ένα μεμονωμένο προϊόν. Έτσι, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται δίπλα από τις προσφορές να έχουν και μεμονωμένα τα προϊόντα, ώστε ο καταναλωτής να συγκρίνει και να βλέπει αν τον συμφέρει να πάρει την προσφορά ή να το αγοράσει ξεχωριστά», δήλωσε στο BV o Γεώργιος Λεχουρίτης, πρόεδρος του ΙΝΚΑ.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο η ακρίβεια και η αισχροκέρδεια παραμένουν. «Πριν 15 ημέρες, έβλεπες το λάδι να έχει 13,30 ευρώ, και το ίδιο ακριβώς λάδι να πέφτει στα 9,70 ευρώ. Σε πρόσφατο έλεγχο διαπιστώσαμε ότι βρίσκεται ξανά στην ίδια τιμή με πριν. Παίζονται παιχνίδια εις βάρος του καταναλωτή και δε γίνονται αρκετοί έλεγχοι στην αγορά. Ο κόσμος έχει τρελαθεί και δε γνωρίζει τι να προσέξει περισσότερο. Πόσο ακόμα θα μας εξαπατούν και θα μας κοροϊδεύουν; Πρέπει να ενταθούν οι έλεγχοι», εξηγεί ο κ. Λεχουρίτης.

Σε ερώτηση αν η παρεμβάσεις αυτές είναι τελικά προς όφελος των καταναλωτών, ο πρόεδρος του ΙΝΚΑ μας εξηγεί: «Βεβαίως είναι προς όφελός τους! Έπρεπε να έχει γίνει εδώ και χρόνια. Εμείς διεκδικούσαμε όλα αυτά τα χρόνια πραγματικές και όχι πλασματικές τιμές. Η εξαφάνιση των μόνιμων εκπτώσεων θα μας φέρει σε μία κανονικότητα, αλλά θέλουμε και άλλα μέτρα. Θέλουμε πράγματι να πέσουν οι τιμές των προϊόντων, γιατί ακόμη δεν έχουν μειωθεί».

«Κύμα» μποϊκοτάζ κατά της ακρίβειας και στην Ελλάδα – Τι λέει στο BV το ΙΝΚΑ και πώς αντιδρούν τα σούπερ μάρκετ