Από Σεπτέμβριο οι εγγραφές στα 12 μη κρατικά ΑΕΙ μετά το «πράσινο φως» του ΣτΕ

Το ΣτΕ έκρινε συνταγματικό τον νόμο 5094/2024 για την ίδρυση και τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, ενώ δεν έκανε δεκτές τις προσφυγές από πανεπιστημιακούς και συνδικαλιστικούς φορείς της ανώτατης εκπαίδευσης. 

Με αυτή την εξέλιξη ανοίγει πλέον ο δρόμος για την λειτουργία 12 μη κρατικών πανεπιστημίων, ενώ οι εγγραφές αναμένεται να ξεκινήσουν από τον Σεπτέμβριο του 2025.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, πρώην υπουργός Παιδείας, που ηγήθηκε της προσπάθειας θεσμοθέτησης

του νόμου έκανε λόγο για «ιστορική απόφαση», ενώ η νυν υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη δήλωσε ότι η απόφαση του ΣτΕ «ανοίγει το δρόμο για την υλοποίηση μιας ιστορικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».

Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης του Συμβουλίου της Επικραταείας, που έκρινε ως συνταγματική την ίδρυση Μη Κρατικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας, υπό αυστηρούς όρους και με προϋπόθεση την εναρμόνισή τους με το ευρωπαϊκό δίκαιο: «Δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία».

Όπως αναφέρεται στο σκεπτικό της απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ, με πρόεδρο τον Μιχάλη Πικραμμένο, «στις 2.6.2025 και 13.6.2025 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας συνήλθε σε διασκέψεις υποθέσεων σχετικών με την εγκατάσταση και λειτουργία στην Ελλάδα Παραρτημάτων – Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Οι υποθέσεις αυτές συζητήθηκαν κατά τη δικάσιμο της 11.4.2025, προκειμένου να επιλυθούν τα ζητήματα συνταγματικότητας και συμβατότητας με το ενωσιακό δίκαιο των διατάξεων του ν. 5094/2024.

Το Δικαστήριο έκρινε τα εξής:

Α. Οι διατάξεις των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, ενόψει και του σκοπού τους, που συνίσταται στην παροχή υψηλού επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 16, η οποία κατοχυρώνει την ελευθερία της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, ερμηνεύονται – σύμφωνα και με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 28 του Συντάγματος αλλά και επί τη βάσει των αρχών της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της καλόπιστης συνεργασίας των κρατών μελών (αρ. 2 και 4 παρ.3 ΣΕΕ) – σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ειδικότερα, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις ερμηνεύονται ενόψει των νεότερων νομοθετικών και νομολογιακών δεδομένων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία αφορούν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (αρ. 165 ΣΛΕΕ), την ελευθερία εγκατάστασης (αρ. 49 ΣΛΕΕ), καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών (αρ. 14 παρ. 3 του Χάρτη). Επί τη βάσει των ανωτέρω, δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία.

Κατόπιν τούτων, απορρίπτονται, κατά πλειοψηφία, τρεις αιτήσεις ακυρώσεως που έχουν ασκηθεί από Καθηγητές Α.Ε.Ι. και την ΠΟΣΔΕΠ.

Β. Το σύστημα του ως άνω νόμου, ως προς τους όρους αδειοδότησης και λειτουργίας, δεν εισάγει υπέρμετρους περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ).

Κατόπιν τούτου, απορρίπτεται, κατά πλειοψηφία, αίτηση ακυρώσεως των κολλεγίων».

Οι προσφυγές και η στάση του ΣτΕ

Υπενθυμίζεται ότι κατά του νόμου 5094/2024 είχαν προσφύγει η ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού), επτά πανεπιστημιακοί καθηγητές καθώς και ο πρώην υπουργός και πανεπιστημιακός κ. Γιώργος Κατρούγκαλος, σε συνεργασία με την ΠΟΣΕΕΔΙΠ ΑΕΙ.

Στις προσφυγές υποστήριζαν πως ο νόμος παραβιάζει το άρθρο 16 του Συντάγματος, που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Η ΠΟΣΔΕΠ υποστήριξε πως σύμφωνα με το Σύνταγμα η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, επομένως η ίδρυση και λειτουργία ΝΠΠΕ (Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης) δεν μπορεί να θεωρηθεί συνταγματικά ανεκτή, χωρίς προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση. Επιπλέον, υποστήριξαν ότι η επίκληση του ενωσιακού δικαίου δεν επαρκεί για να θεμελιωθεί η συνταγματικότητα του μέτρου.

Προβληματισμό είχε εγείρει και το γεγονός ότι ο νόμος προβλέπει ισοτιμία των τίτλων σπουδών με τα ελληνικά ΑΕΙ, χωρίς να απαιτούνται αντίστοιχα προσόντα από το διδακτικό προσωπικό των ΝΠΠΕ, ούτε προβλέπονται θεσμικές εγγυήσεις για την ακαδημαϊκή ελευθερία, όπως στα δημόσια ιδρύματα. 

Προσφυγές κατέθεσαν και φορείς που εκπροσωπούν κολλέγια, που υποστήριξαν ότι περιορίζεται η δραστηριότητά τους στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, το ΣτΕ έκρινε πως οι περιορισμοί που επιφέρει ο νέος νόμος δεν είναι δυσανάλογοι, απορρίπτοντας έτσι τις προσφυγές. Αξίζει να σημειωθεί ότι για το συγκεκριμένο ζήτημα μειοψήφησαν 11 ανώτατοι δικαστικοί, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της παραπομπής της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με στόχο να εξεταστεί εάν επιτρέπεται από το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο (GATS) η ίδρυση τέτοιου τύπου πανεπιστημίων στην Ελλάδα.

Τα νέα μη κρατικά πανεπιστήμια

Η λειτουργία των νέων μη κρατικών πανεπιστημίων είναι προγραμματισμένο να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο του 2025, με τις πρώτες εγγραφές φοιτητών να ξεπερνούν τις 6.000, ενώ τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών υπολογίζονται μεταξύ 100 και 120. 

Αρχικά, η πλειονότητα των νέων ιδρυμάτων, όπως αναφέρει η ΕΡΤ, αναμένεται να εγκατασταθεί στην Αττική, ενώ κάποια θα λειτουργήσουν και στη Θεσσαλονίκη. Οι αιτήσεις για ίδρυση ΝΠΠΕ από ξένα πανεπιστήμια έχουν ήδη κατατεθεί, με στόχο την πλήρη λειτουργία τους από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά.

Η διαδικασία ελέγχου των ΝΠΠΕ από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία ακολουθεί ακριβώς ό,τι ισχύει με τις διαδικασίες και τα κριτήρια για τα δημόσια ΑΕΙ, περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:

την α’ φάση, όπου πραγματοποιείται έλεγχος του Φακέλου Αδειοδότησης από την ΕΘΑΑΕ και τον ΕΟΠΠΕΠ (για τις υποδομές).τη β’ φάση, κατά την οποία γίνεται η αρχική Πιστοποίηση των Προγραμμάτων Σπουδών από την ΕΘΑΑΕ και δίνεται η Άδεια Έναρξης Λειτουργίας. Και την γ’ φάση, κατά την οποία πραγματοποιείται ετήσια καταγραφή των δεδομένων λειτουργίας από την ΕΘΑΑΕ καθώς και περιοδική πιστοποίηση Προγραμμάτων Σπουδών, και πάλι από την ΕΘΑΑΕ.