2024, ένα έτος-ορόσημο για την τεχνητή νοημοσύνη: Ευκαιρίες και απειλές

Είθισται στο τέλος κάθε έτους να κάνουμε ανασκοπήσεις για τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν – θετικά ή αρνητικά – τη χρονιά που πλησιάζει προς το τέλος της. Πόλεμοι, καλλιτεχνικά γεγονότα, πολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις, πράγματα που μας έκαναν να γελάσουμε και να κλάψουμε, όλα φαίνεται να βρίσκουν τη θέση τους μέσα σε αριθμημένες λίστες, σε μια προσπάθεια να κωδικοποιηθεί η εμπειρία για να μπορέσουμε να την κουβαλήσουμε ευκολότερα μαζί μας στη νέα χρονιά που έρχεται.

Στον τομέα της τεχνολογίας,

το 2024 είναι τόσο ένα έτος-ορόσημο. Πράγματα που μέχρι πριν λίγο καιρό θα ανήκαν σε σενάρια επιστημονικής φαντασίας επελαύνουν πια στην καθημερινότητά μας και αλλάζουν ριζικά τον κόσμο όπως τον ξέραμε, ξεκλειδώνοντας ασύλληπτες δυνατότητες αλλά και πολλές προκλήσεις.

Αν συνοψίζαμε την χρονιά που διανύουμε σε δύο μόνο λέξεις, αυτές θα ήταν η τεχνητή νοημοσύνη.

Τεχνητή νοημοσύνη: το μέλλον έφτασε

Η μετάβαση της τεχνητής νοημοσύνης από τη θεωρία στην πρακτική εφαρμογή της καθημερινότητας έφερε τα πάνω κάτω στον κόσμο των επιχειρήσεων, της ιατρικής, της εκπαίδευσης, της εξυπηρέτησης πελατών και άλλαξε τα δεδομένα τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Η εισαγωγή του ChatGPT ήταν μόνο η αρχή. Πλέον ένα τεράστιο ποσοστό της online εξυπηρέτησης ή υποστήριξης πελατών στηρίζεται στον διάλογο με chatbots, με τις μεγάλες εταιρείες σε παγκόσμιο να επίπεδο να επενδύουν στη βελτιστοποίηση των υπηρεσιών τους μέσω της εξατομικευμένης επικοινωνίας.

Παράλληλα, η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη κάνει άλματα στη δημιουργία περιεχομένου και τη δημιουργία ιδεών και θεματολογίας σε ιστότοπους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η διδακτική πρακτική και οι εκπαιδευτικές διαδικασίες αλλάζουν μορφή, από το ανώτερο έως το κατώτερο επίπεδο, και στρέφονται στην εξατομίκευση και τη δημιουργικότητα της μάθησης με παράλληλη αυτοματοποίηση του διοικητικού έργου.

Η βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής, η ανάλυση δεδομένων, η βελτιστοποίηση των μηχανών αναζήτησης αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας στις βιομηχανίες, την ιατρική, το ηλεκτρονικό εμπόριο και εισέρχονται ακόμα στην άσκηση πολιτικής των διαφόρων κρατών αφού πολλές κυβερνήσεις, ανάμεσά τους και η ελληνική, έχουν εξαγγείλει την επιστράτευση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για πιο στοχευμένες και αξιοκρατικές προσλήψεις στο Δημόσιο με έμφαση στα προσόντα, την αποτελεσματικότητα και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.

Το τέλος της αθωότητας

Στεκόμαστε, λοιπόν, μπροστά σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο στον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα κάνει όλη τη δουλειά κι εμείς θα απολαμβάνουμε τους καρπούς της; Μάλλον όχι. Απέναντι στους ένθερμους υποστηρικτές της βρίσκονται όσοι την αντιμετωπίζουν με εξίσου ένθερμο σκεπτικισμό κι επιφυλάξεις.

Η ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο και η προστασία των δεδομένων έχουν μπει εδώ και καιρό στο μικροσκόπιο. Η MGM, ο γνωστός κολοσσός τυχερών παιχνιδιών και ψυχαγωγίας, έπεσε πριν λίγους μήνες θύμα κυβερνοεπίθεσης της ομάδας χάκερ BlackCat που κατάφεραν να της αποσπάσουν μεγάλα χρηματικά ποσά για να μην προχωρήσεων σε διαρροή των δεδομένων που είχαν στην κατοχή τους.

Αν λοιπόν είμαστε τόσο ευάλωτοι κάθε φορά που συνδεόμαστε στα αγαπημένα μας online καζίνο, τι σημαίνει αυτό για τα ιατρικά ή τα φορολογικά μας δεδομένα; Οι πρακτικές του social engineering βασίζονται ακριβώς πάνω στη χειραγώγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Όσο πιο εξελιγμένες είναι οι απειλές και όσο καλύτερα μπορούν να μιμηθούν τους ανθρώπους τόσο πιο εύκολο είναι για όλους μας να πέσουμε θύματα απάτης.

Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα είναι το εργασιακό. Ήδη κολοσσοί στον κόσμο της τεχνολογίας, όπως η Tesla (διευθύνων σύμβουλος της οποίας είναι ο Έλον Μασκ, δισεκατομμυριούχος και σύντομα Υπουργός Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας στην κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ, η Google και η Microsoft έχουν προβεί σε δεκάδες χιλιάδες απολύσεις λόγω της αντικατάστασης διαφόρων θέσεων εργασίας από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης. Ο αριθμός αυτός αναμένεται όχι μόνο να αυξηθεί αλλά και να επεκταθεί και σε άλλους τομείς.

Και όλα αυτά χωρίς να αναφέρουμε καθόλου την κούρσα ανταγωνισμού στην οποία επιδίδονται χώρες όπως η Αμερική, η Ρωσία και η Κίνα, οι οποίες επενδύουν τρισεκατομμύρια στην ανάπτυξη υπερόπλων τεχνητής νοημοσύνης, με όλα όσα αυτά μπορεί να σημαίνουν για τη γεωπολιτική σταθερότητα και το μέλλον του πλανήτη.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον

Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μάλλον στέκονται λίγο μουδιασμένοι απέναντι στην επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης. Όχι μόνο γιατί δεν την κατανοούν απόλυτα αλλά και γιατί αισθάνονται αποκομμένοι από το πόσο μπορούν να συμμετέχουν στις εξελίξεις. Η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται με το ένα χέρι να δίνει και με το άλλο να παίρνει, ενώ και οι κυβερνήσεις, ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, φαίνεται να αδυνατούν να παρακολουθήσουν τον ξέφρενο ρυθμό που επιβάλει.

Για παράδειγμα, μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να είναι η απάντηση στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής μέσω της καθαρής ενέργειας και της κυκλικής οικονομίας που ευαγγελίζεται την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση; Δυνητικά, ναι. Μπορεί, ωστόσο, να δημιουργήσει εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων που τελικά θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Οι ευκαιρίες και οι απειλές που παρουσιάζει φαίνεται στην πραγματικότητα να είναι πολιτικό και όχι τεχνολογικό ζήτημα.

Στα θετικά λογίζεται η ψήφιση του Κανονισμού (ΕΕ) 2024/1689 από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ή αλλιώς Νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), ένα νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που δίνει έμφαση στην υπεράσπιση των κοινωνικών δικαιωμάτων απέναντι στους πολυάριθμους κινδύνους που εγκυμονεί η ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

Υιοθετώντας μια προσέγγιση με βάση τον κίνδυνο των διαφόρων συστημάτων ΤΝ και διακρίνοντας τέσσερις κατηγορίες κινδύνου – μη αποδεκτού, υψηλού, ειδικού και ελάχιστου – η ΕΕ απαγορεύει χρήσεις της ΤΝ που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιβαίνουν στις αξίες της ενώ θέτει αυστηρούς περιορισμούς σε εκείνες που θεωρούνται δυνητικά επικίνδυνες. Είναι, σε κάθε περίπτωση, ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.