Ταινίες των Ταρκόφσκι και Λελούς από την Κιν. Λέσχη εργαζομένων της ΕΡΤ-3

Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Το ζεύγος και η βία τη Δευτέρα 23 Ιανουαρίου στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 1 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) ένα εξαιρετικό διπλό πρόγραμμα: στις 21:05 θα προβληθεί η αριστουργηματική ταινία μικρού μήκους του Αντρέι Ταρκόφσκι Το βιολί και ο οδοστρωτήρας (Σοβιετική Ένωση, 1961, έγχρωμη, 46′). Και στις 21:50 η βραβευμένη κωμωδία του Κλοντ Λελούς Η μεγάλη διάρρηξη (Γαλλία,

Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, του οποίου έντυπη ανάλυση για την Mεγάλη Διάρρηξη θα διανεμηθεί στους θεατές, ενώ για Το βιολί και ο οδοστρωτήρας θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση της Χριστίνας Γαλανοπούλου από το Lifo.gr. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

Το προς συζήτηση θέμα στο μάθημα για τον κινηματογράφο θα είναι: Το ρομαντικό σινεμά του Λελούς και η Γαλλία του ’60 και του ’70.

Ένας τυχοδιώκτης, που του αρέσουν πολύ οι γυναίκες, σχεδιάζει μια ληστεία αλλά παράλληλα και την κατάκτηση μιας γυναίκας στην Κυανή Ακτή .

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί για τη Μεγάλη Διάρρηξη είναι η ακόλουθη:

«Ένας μπεσαλής τυχοδιώκτης (Λίνο Βεντούρα), που του αρέσουν πολύ οι γυναίκες, σχεδιάζει μια ληστεία αλλά παράλληλα και την κατάκτηση μιας ωραίας κυρίας (Φρανσουάζ Φαμπιάν) που έχει κατάστημα με αντίκες στην Κυανή Ακτή. Στο πλευρό του έχει έναν άντρα μεγάλης ηλικίας ως συνεργάτη. Ασχολείται, λοιπόν, με την κατόπτευση ενός κοσμηματοπωλείου καλά θωρακισμένου και κάνει το παν για να κατακτήσει τη γυναίκα. Αυτή τον εκτιμάει και τον καλεί την παραμονή της Πρωτοχρονιάς σε ένα πάρτι όπου βρίσκονται επίσης ο Ιταλός εραστής της και ορισμένοι διανοούμενοι φίλοι. Κατά τη διάρκεια του βραδινού, οι τύποι νιώθουν την έλξη άντρα-γυναίκας, τον προσβάλλουν, αυτή τους διώχνει και πέφτει στην αγκαλιά του. Αυτός της κάνει ένα πανάκριβο δώρο με συμβολική σημασία και στη συνέχεια οργανώνει τη ληστεία, η οποία δεν θα έχει και την καλύτερη κατάληξη.

Με εξαιρετική αισθητική, αυτοβιογραφικές αναφορές (πλάνα αρχής του Ένας άντρας και μια γυναίκα) και χρήση ασπρόμαυρου, ο Λελούς γυρίζει ένα φιλμ, που ξεφεύγει από το ερωτικό μελόδραμα (το οποίο όμως και αναπαράγει) και επιλέγει τη χαλαρή αστυνομική περιπέτεια, τη χαρακτηρολογική διερεύνηση, τις πολλές σινεφίλ αναφορές, αλλά και διατυπώνει με στοιχεία του γαλλικού νεορομαντισμού την άποψη του για το τι εστί σωστός αρσενικός. Προσωπικά, μου κάνουν εντύπωση οι αιχμές σε βάρος διακεκριμένων σκηνοθετών όπως οι Μπερτολούτσι και Μπελόκιο, πιθανά επειδή ο ίδιος ο Λελούς θεωρούνταν “δευτεράντζα” από τους διανοούμενους.

Αρχές δεκαετίας του ’70 στη Γαλλία, τα πράγματα είναι ξεκαθαρισμένα: Κάθε κατεργάρης έχει κάτσει στον πάγκο του, και όλα δείχνουν πως οι Γάλλοι επιθυμούν πλέον μια ευμαρή ζωή και μια καλή σχέση. Ο Λελούς αξιοποιεί δύο καταπληκτικούς ηθοποιούς που αποδίδουν εξαιρετικά τη μεγάλη ηθική και συναισθηματική δύναμη των ηρώων να ξεπεράσουν τη βία που τους χωρίζει και να είναι για πάντα μαζί.»

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί για Το βιολί και ο οδοστρωτήρας είναι η ακόλουθη:

«Όσα έπρεπε να ειπωθούν για ένα σύστημα-καταπακτή, που ρουφάει, τεμαχίζει και κυτιοποιεί τους πιο δημιουργικούς ανθρώπους, έχουν ειπωθεί από το 1960, μέσα από την διπλωματική του Ταρκόφσκι, το εξαφανισμένο, κακομεταφρασμένο, σχεδόν παραπεταμένο μαργαριτάρι του, με το οποίο αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Κινηματογράφου της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, την περίφημη κινηματογραφική σχολή VGIK.

Σε μια εποχή που το ζάμπλουτο, πλην συμπλεγματικό, Χόλιγουντ αναζητούσε το επόμενο παιδί-θαύμα για να το στύψει, ο Ταρκόφσκι είχε προλάβει να πει τα πάντα για το bullying, την καταπιεσμένη δημιουργικότητα και τους Προκρούστες της σύγχρονης ζωής μέσα από «Το Βιολί και τον Οδοστρωτήρα» του, με το πανέξυπνο πρόσωπο του πιτσιρίκου – τότε – πρωταγωνιστή του, Ιγκόρ Φομτσένκο.

Σε μόλις 43 λεπτά, και ούτε ένα χαμένο ή περιττό, ο Ταρκόφσκι φτιάχνει έναν απέραντο ηλεκτρικό αγωγό μηνυμάτων, χαρακτήρων, χρωμάτων. Κάποιες σκηνές σέρνονται στην πραγματικότητα, κάποιες άλλες ρέουν σαν όνειρο από πίνακα του Νταλί με λιωμένα ρολόγια, κάποιες κινηματογραφούνται, ακριβώς όπως κυλάει η πραγματική ζωή: από πάνω προς τα κάτω.

Και μετά συμβαίνουν όσα πρέπει να συμβούν. Ο μικρός βιολιστής, είναι ένας απόβλητος από παντού. Τα παιδιά δεν τον θέλουν και τον τραμπουκίζουν, γιατί είναι παράξενος και από «αλλού» φερμένος. Η δασκάλα της μουσικής, μία μορφή μεφιστοφελική, σαδιστική, τεχνοκράτισσα, τον βασανίζει, τον περιορίζει, τον απογοητεύει, γιατί η φαντασία του φτιάχνει μουσική ακατάλληλη για τον μετρονόμο και τους κανόνες της. (Αυτή η μουσική, που πλαισιώνει χαρακτήρες και όχι σκηνές στη συγκεκριμένη περίπτωση, υπογράφεται από τον άλλο ταλαντούχο, Βιατσεσλάβ Οβτσινίκοβ, ακόμη ένα παιδί-θαύμα της Ρωσίας, που συνέθετε μουσική από τα 9 του).

Τα μπετά και τα χαλάσματα της ψυχροπολεμικής Ρωσίας δεν αντέχουν το βιολί και την αυθόρμητη καλαισθησία. Το ρωσικό σύστημα «πρωταθλητισμού», που εκπαιδεύει φαβορί, δεν τα ενθαρρύνει, μόνο τα σκληραγωγεί και τα προπονεί για την κορυφή. Δεν αρκεί να είσαι πρώτος ή άριστος ή εξαιρετικός. Πρέπει η πρόοδος σου να εξηγείται γραμμικά, απρόσκοπτα, χωρίς συναισθηματισμούς και λοξοδρομήσεις.

Η σκηνή με το παιδάκι που βγαίνει από την εξέταση στο ωδείο έχοντας πάρει «Β», είναι ενδεικτική του θεωρήματος των «πρώτων», στο οποίο ήθελε να αντιπαρατεθεί ο Ταρκόφσκι. Η μουσική αξιώσεων παίζεται με τα μάτια ανοιχτά, όμως ο μικρός έχει αντιρρήσεις.

Μόνος αναπάντεχος σύμμαχος της μινιατούρας-βιολιστή, ένας θηριώδης εργάτης (τον ενσαρκώνει ανεπιτήδευτα ο Βλαντιμίρ Ζαμάνσκι), χειριστής οδοστρωτήρα, οδηγός ενός θορυβώδους, ατσούμπαλου οχήματος, που αντί να «καταπιεί» το μισό βιολί – μισό, λόγω της ηλικίας του κατόχου του – το υιοθετεί, το προστατεύει, το καθοδηγεί και το μεγαλώνει.

Ο Ταρκόφσκι μιλάει για τα πάντα, με ελάχιστες λέξεις: για το πώς αφομοιωνόμαστε όχι από τους «όμοιους», αλλά από τους φαινομενικά αντίθετους και άσχετους, για τις συνέπειες τού να σκέφτεται κανείς εκτός πλαισίου, για την προσπάθεια να ισορροπήσει ο άνθρωπος ανάμεσα στους τραμπούκους της καθημερινότητας και του συστήματος, χωρίς στο τέλος να γίνει ένας από αυτούς, για τους πειρασμούς, στους οποίους αξίζει να υποκύψουμε και τις επαναστάσεις, που μετανιώνουμε όταν δεν συμβαίνουν ποτέ.

Η διπλωματική του Ταρκόφσκι είναι ένα άγριο, πολύχρωμο ποίημα, ντυμένο με υποβλητική μουσική και ακανόνιστo ρυθμό, σαν καρδιογράφημα 7χρονου που τρώει ξύλο σ’ένα γιαπί απ’τα χαμίνια της γειτονιάς του και τρέμει τον εξευτελισμό και την αποδόμηση, πριν ακόμη καταλάβει από τι υλικά είναι φτιαγμένος αυτός και η ίδια η ζωή.»