Τα βότανα και οι ευεργετικές τους ιδιότητες

Για τα φαρμακευτικά και αρωματικά βότανα, που αφθονούν στην ελληνική φύση, για τις ευεργετικές ιδιότητές τους, αλλά και για τον σωστό τρόπο χρήσης τους, ώστε να απολαμβάνουμε μόνο τα οφέλη αποφεύγοντας τυχόν παρενέργειες, μιλάει στη «Ραδιοτηλεόραση» ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πέτρος Ταραντίλης, και πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου.

Συνέντευξη στην Ασπασία Κακολύρη

«Τα βότανα είναι σύμμαχοι του ανθρώπου για την απώλεια βάρους, την ηρεμία, τη χαλάρωση, τον καλύτερο

ύπνο, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Στην αγορά κυκλοφορούν είτε μεμονωμένα, είτε ως μίγματα, φρέσκα ή αποξηραμένα, και τον τελευταίο καιρό έχουν κάνει την εμφάνισή τους και σε μορφή κάψουλας, σαν αυτές της μηχανής του καφέ, για τη διευκόλυνση των καταναλωτών.

Τα ροφήματα μπορούμε να τα διακρίνουμε σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο παρασκευής τους: Ο ένας είναι όταν το βότανο βράζει μαζί με το νερό και στη συνέχεια μεταφέρουμε το εκχύλισμα στην κούπα μας, διαδικασία που μπορεί να επιφέρει, όμως, αλλοιώσεις σε κάποια από τα αντιοξειδωτικά συστατικά. Ο άλλος τρόπος, τον οποίο και προτιμάμε, είναι όταν το εκχύλισμα προκύπτει με την προσθήκη ζεστού νερού, θερμοκρασίας 80oC (λίγο πριν βράσει), σε αποξηραμένο βότανο, που περιέχεται συνήθως σε φακελάκι».

κ. Ταραντίλη, ποιες είναι οι ευεργετικές ιδιότητες των βοτάνων και πού οφείλονται;

Τα εκχυλίσματα των βότανων δρουν ως ισχυρά φυσικά αντιοξειδωτικά, γιατί περιέχουν μια σειρά από χημικές ενώσεις που ανήκουν στην οικογένεια των φαινολικών συστατικών. Στην αγορά επικρατεί τώρα η χρήση μιγμάτων βοτάνων, καθώς τα διαφορετικά συστατικά τους έχουν συνεργιστική δράση, κι έτσι επιτυγχάνεται καλύτερο αποτέλεσμα.

Παραδείγματα βοτάνων που χρησιμοποιούνται ως ροφήματα είναι αυτά που ανήκουν στο γένος της μέντας, όπως ο δυόσμος, η κοινή μέντα, και το φλισκούνι, τα οποία περιέχουν κυρίως φαινολικές ενώσεις, όπως το ροσμαρινικό οξύ, ένα από τα πιο ισχυρά φυσικά αντιοξειδωτικά. Το ρόφημα της μέντας βοηθάει στη χώνεψη, στη δυσπεψία και μειώνει τις στομαχικές διαταραχές. Ωστόσο, προσεκτικά πρέπει να είναι τα άτομα με ευαισθησία στη μενθόλη, συστατικό του αιθέριου ελαίου, καθώς ενδέχεται να τους προκαλέσει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, γι’ αυτό χρειάζεται μέτρο στην κατανάλωση.

Ένα άλλο φυτό που χρησιμοποιείται πολύ στην Ελλάδα είναι το φασκόμηλο, που ενδείκνυται για τη δυσπεψία, το φούσκωμα, τις φλεγμονές στο στόμα και στον λαιμό. Μελέτες δείχνουν ότι ενισχύει τη μνήμη και θα μπορούσε να χρησιμοποιείται προληπτικά κατά του Αλτσχάιμερ. Η αντένδειξη είναι η θουγιόνη, συστατικό του αιθέριου ελαίου, που αν καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να είναι τοξική.

Πολύ γνωστό στην Ελλάδα είναι, επίσης, το τσάι του βουνού. Υπάρχουν πολλά είδη, όπως ο μαλοτήρας της Κρήτης, το τσάι του Ολύμπου, του Παρνασσού, του Ταϋγέτου κ.ά. Οι ευεργετικές δράσεις του οφείλονται σε φλαβανοειδή συστατικά, όπως η απιγενίνη. Αν προσθέσουμε στο τσάι κανέλλα και μέλι, είναι καλό μαλακτικό και αντισηπτικό για τον βήχα και προληπτικά δρα κατά του Αλτσχάιμερ.

Το μελισσόχορτο, επίσης, είναι πολύ σημαντικό, γιατί περιέχει το περισσότερο ροσμαρινικό οξύ απ’ όλα τα βότανα και τα ροφήματά του μπορούν να λειτουργήσουν ως ηρεμιστικά και να ρυθμίσουν τον θυρεοειδή -πάντα προληπτικά.

Πότε ένα βότανο μπορεί να είναι επικίνδυνο και τι πρέπει να προσέχουμε;

Τα αποτελέσματα ερευνητικών μελετών έδειξαν ότι, για να θεωρηθεί το ρόφημα ενός βοτάνου τοξικό, θα πρέπει να καταναλώσουμε, για μεγάλο χρονικό διάστημα, σημαντικές ποσότητες. Για παράδειγμα, το φασκόμηλο, που περιέχει θουγιόνη, για να θεωρηθεί το ρόφημά του τοξικό, θα πρέπει να πίνουμε 7-10 αφεψήματα την ημέρα, τουλάχιστον για μια εβδομάδα. Γενικά, οι τοξικές ουσίες των βοτάνων βρίσκονται στο αιθέριο έλαιο, το οποίο δεν διαλύεται εύκολα στο νερό, παρά μόνο σε ποσοστό μικρότερο από 1/%.

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι όλα τα βότανα μπορούν να θεωρηθούν ευεργετικά αλλά και τοξικά. Αυτό που τα ξεχωρίζει είναι η δόση. Η ελεγχόμενη χρήση και η ενημέρωση για τις συνέπειες της υπερκατανάλωσης επιβάλλονται για όλα τα φαρμακευτικά και αρωματικά βότανα, γιατί, ως γνωστόν, σε όλα χρειάζεται μέτρο.