Η καμπάνια ενός συνδικάτου στη Σουηδία κατά του «mansplaining»

Πόσες φορές έχετε ακούσει έναν άντρα να ξεκινά μια φράση του προς εσάς λέγοντας, «δεν κατάλαβες…» ή «πρόσεξε τώρα…», και, συνεχίζοντας, να εξηγεί κάτι που δεν τον ρωτήσατε; Ή κάτι που ήδη ξέρετε; Ή κάτι που γνωρίζετε καλύτερα από αυτόν; Και πόσες φορές έχετε αναγκαστεί να περιμένετε, κουνώντας το κεφάλι συγκαταβατικά μέχρι να ολοκληρώσει τη σκέψη του για αυτό για το οποίο δεν τον ρωτήσατε ή γνωρίζετε πολύ καλύτερα -επειδή, αν τον διακόψετε, είναι πιθανό να ακούσετε τη φράση -υποτιμητικά- «μη με διακόπτεις», ή -πατερναλιστικά- «περίμενε να σου εξηγήσω»; Είναι η ώρα να το πείτε, λέει ένα σουηδικό

της Μάχης Μαργαρίτη

Το Unionen είναι το δεύτερο μεγαλύτερο συνδικάτο της Σουηδίας. Εκπροσωπεί πάνω από μισό εκατομμύριο εργαζόμενους στον τομέα των υπηρεσιών, και θεωρείται το μεγαλύτερο συνδικάτο «λευκών κολάρων» στον κόσμο. Πριν από λίγες μέρες, εγκαινίασε μια τηλεφωνική γραμμή στην οποία μπορούν να καλούν οι γυναίκες για να αναφέρουν περιστατικά «mansplaining» στον εργασιακό τους χώρο. Και πώς ορίζει το φαινόμενο το συνδικάτο; Με προέλευση από τις λέξεις «man»-«άντρας» και «explain»-«εξηγώ», «είναι όταν ένας άντρας εξηγεί κάτι σε μια γυναίκα χωρίς να έχει ερωτηθεί, κυρίως κάτι για το οποίο εκείνη γνωρίζει περισσότερα από τον ίδιο». Με το που έγινε γνωστή η εκστρατεία, η σελίδα του συνδικάτου στο facebook «πλημμύρισε» με επιθετικά σχόλια -τα περισσότερα αντρών- πολλοί από τους οποίους δηλώνουν ότι θα το εγκαταλείψουν. Αλλά η ανταπόκριση των γυναικών στην τηλεφωνική γραμμή, δείχνει ότι εδώ, υπάρχει κάτι.

Τι λέει το συνδικάτο

Μόνο τις πρώτες μέρες λειτουργίας της γραμμής, η υπηρεσία έχει δεχτεί εκατοντάδες τηλεφωνήματα, και πολύ περισσότερα σχόλια έχουν γίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα για την καμπάνια, αλλά η προσοχή έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες μας», μου λέει στην επικοινωνία μας η Ματίλντα Στρομ, από το γραφείο Τύπου του συνδικάτου Unionen. Τι αναφέρουν, όμως, οι γυναίκες που τηλεφωνούν; Η ίδια μας δίνει ένα πρώτο δείγμα.

-«Έχω έναν πελάτη/συνάδελφο/διευθυντή/συνεργάτη που απευθύνεται μόνο στους άντρες συναδέλφους μου, ακόμη κι όταν έχω εγώ την ευθύνη. Πώς να το αντιμετωπίσω;»

-«Μου είναι δύσκολο να μιλήσω όταν αισθάνομαι ότι με προσπερνούν σαν να είμαι η ‘μέγαιρα-φεμινίστρια’. Πώς να κάνω το πρόβλημα θέμα συζήτησης με καλό τρόπο;»

-«Ο άντρας συνάδελφός μου, που έχει την ίδια θέση με μένα, δεν αναλαμβάνει την ίδια ευθύνη. Παρόλα αυτά, αισθάνομαι ότι του πιστώνονται περισσότερα. Θα έπρεπε να μιλήσω σε αυτόν ή τον διευθυντή μου;»

Μια «γυναικεία» ιστορία

Τον Απρίλιο του 2008, η συγγραφέας Ρεμπέκα Σόλνιτ έγραψε ένα άρθρο με τίτλο «Οι Άντρες Μου Εξηγούν Πράγματα». Έκανε τόση αίσθηση, ώστε γυναίκες πρόσθεσαν στο λεξικό τη λέξη «mansplaining». Η συγγραφέας διηγείται πώς, λίγο μετά τα 40 της χρόνια, με μια καριέρα ήδη πίσω της, βρέθηκε σε μια δεξίωση, με τον οικοδεσπότη να τη ρωτά, λίγο πριν φύγει, συγκαταβατικά, για το περιεχόμενο των βιβλίων της. Μόλις του ανέφερε τον τίτλο, εκείνος βρήκε αφορμή ένα όνομα που άκουσε, και τη ρώτησε αν γνώριζε ένα άλλο «σπουδαίο» βιβλίο.

Προτού το καταλάβει, βρέθηκε να ακούει τον οικοδεσπότη «να μου λέει για το πολύ σπουδαίο βιβλίο -με την επηρμένη έκφραση -την οποία γνωρίζω πολύ καλά- ενός άντρα που κάθεται κοιτώντας μπροστά, με τα μάτια καρφωμένα στον μακρινό ορίζοντα της δικής του εξουσίας».

«Οι άντρες μου εξηγούν πράγματα, σε μένα και σε άλλες γυναίκες, είτε ξέρουν είτε δεν ξέρουν για τι πράγμα μιλούν. Τουλάχιστον κάποιοι άντρες», έγραφε στο άρθρο της η Σόλνιτ.

«Κάθε γυναίκα γνωρίζει για τι μιλάω. Είναι αυτό που τα κάνει όλα πιο δύσκολα για τις γυναίκες, σε οποιοδήποτε πεδίο. Αυτό που εμποδίζει τις γυναίκες να μιλήσουν και να ακουστούν όταν το τολμήσουν. Που συντρίβει τις νέες γυναίκες στη σιωπή, υποδεικνύοντάς τους ότι αυτός δεν είναι ο δικός τους κόσμος. Μας εκπαιδεύει στην αυτο-αμφισβήτηση και τον αυτο-περιορισμό, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που εκπαιδεύει τους άντρες στην αστήρικτη υπέρμετρη αυτοπεποίθηση.»

Για τη συγγραφέα, το «mansplaining» συμβαίνει όταν συναντιούνται «η υπερβολική αυτοπεποίθηση με την άγνοια ή το ‘αστοιχείωτο’ των επιχειρημάτων, μια περιοχή όπου μια μερίδα του αντρικού πληθυσμού κολλά».

Εγγενές ελάττωμα ή κοινωνική κατασκευή;

Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν την τάση να αποκτούν αυτοπεποίθηση καθώς μεγαλώνουν, και οι άντρες γενικά έχουν περισσότερη αυτοπεποίθηση σε σχέση με τις γυναίκες, αλλά αυτό το χάσμα στο ζήτημα της αυτοπεποίθησης είναι εντονότερο στις δυτικές βιομηχανοποιημένες χώρες, σύμφωνα με έρευνα της American Psychological Association.

Μελετήθηκαν στοιχεία από 985.000 άντρες και γυναίκες, 16-45 ετών, από 48 χώρες, από το 1999 ως το 2009. Γενικά, οι άντρες είχαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ενώ άντρες και γυναίκες αποκτούσαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση μεγαλώνοντας. Όταν, όμως, αναλύθηκαν τα αποτελέσματα ανά χώρα, τα ευρήματα είχαν ενδιαφέρον.

«Χώρες αναπτυγμένες, ευημερούσες, με αρχές ατομικότητας, και μεγαλύτερη ισότητα των φύλων, είχαν μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των φύλων στην αυτοπεποίθηση, σε σχέση με χώρες αναπτυσσόμενες, φτωχότερες, με πιο συλλογική κουλτούρα και μεγαλύτερη ανισότητα φύλων», λέει ο επικεφαλής της έρευνας Γίμπκε Μπλάιντορν, από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

Σε άρθρο του καθηγητή Άντριαν Φέρνχαμ στο Psychology Today, αναφέρονται τα ευρήματα μελέτης του, σύμφωνα με τα οποία, οι άντρες έχουν την τάση να υπερεκτιμούν την ευφυία τους, πολύ περισσότερο από ό,τι οι γυναίκες. «Άντρες όλων των ηλικιών και κάθε περιβάλλοντος, έχουν την τάση να εκτιμούν τη συνολική τους ευφυία περίπου 5-15 μονάδες IQ υψηλότερα από ό, τι κάνουν οι γυναίκες. Το επιχείρημα που εξηγεί γιατί, είναι ότι τα αρσενικά κοινωνικοποιούνται μέσα στην ύβρι, και τα θηλυκά στην ταπεινότητα, με σωστή αντίληψη της ευφυίας τους. Το γνωρίζουμε επειδή τα στοιχεία δείχνουν μικρή ή καμία διαφορά ανάμεσα στα φύλα στις επιδόσεις στα τεστ IQ.»

Οι αντιδράσεις αντρών στην καμπάνια

Ένας άντρας-μέλος του συνδικάτου γράφει στη σελίδα του Unionen στο Facebook, «ευχαριστώ και αντίο Unionen», κατηγορώντας το για την καμπάνια. Το συνδικάτο απαντά ότι έχει εντολή από τα μέλη του να εργάζεται και με σκοπό την ισότητα στους εργασιακούς χώρους.

«Έχετε στατιστικές για το ζήτημα; Ή βασίζετε όλη την καμπάνια σε μια ‘αίσθηση’ που έχετε;», γράφει ένας άλλος άντρας. Πολλά από τα σχόλια ξεχειλίζουν θυμό και επιθετικότητα, άλλα είναι υποτιμητικά. Αλλά το κοινό τους στοιχείο -των περισσότερων- είναι ότι δε «βλέπουν» κανένα πρόβλημα.

«Γιατί τόση οργή στα σχόλια;», ρωτάω την εκπρόσωπο του συνδικάτου. «Η έντονη συζήτηση δείχνει πόσο σοβαρό είναι το ζήτημα», απαντά. «Το να ξυπνούν συνειδήσεις και να γίνεται συζήτηση, είναι το πρώτο βήμα προς την αλλαγή».

«Τι χρειαζόμαστε την τηλεφωνική γραμμή για το φαινόμενο των ‘αντρών που εξηγούν’, όταν τριγύρω υπάρχουν τόσοι άντρες που μπορούν να μας το εξηγήσουν;», αναρωτιέται η δημοσιογράφος Γκουέντολιν Σμιθ στον βρετανικό Independent, για να εισπράξει και εκείνη σωρεία σχολίων «οργισμένων αντρών».

Το δικαίωμα να μιλάς -και να σε ακούν

«Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, αμφισβητούσα τον εαυτό μου και υποχωρούσα. Το ότι απέκτησα δημόσιο βήμα γράφοντας, με βοήθησε να υπερασπιστώ τη θέση μου. Αλλά λίγες γυναίκες έχουν αυτή την ευκαιρία, και, εκεί έξω στον πλανήτη, δισεκατομμύρια γυναίκες ακούν να τους λένε ότι δεν είναι αξιόπιστες μάρτυρες των δικών τους ζωών, ότι η αλήθεια δεν είναι ιδιοκτησία τους, τώρα ή ποτέ.

Παρόλα αυτά, οι άντρες ακόμη μου εξηγούν πράγματα. Και κανείς τους δεν έχει απολογηθεί για το ότι εξηγεί, λανθασμένα, πράγματα που εγώ ξέρω και εκείνοι όχι», γράφει η Ρεμπέκα Σόλνιτ, λίγα χρόνια μετά το άρθρο της που «άνοιξε» τη συζήτηση.

Και αν κάποιοι θεωρούν ότι αυτό είναι ένα ασήμαντο ζήτημα, η συγγραφέας εξηγεί αυτό που ξεκινά ως μικρού μεγέθους κοινωνική δυσάρεστη κατάσταση, μπορεί να μετατραπεί σε βίαιη σιωπή, ακόμη και σε βίαιο θάνατο.

«Το να έχεις το δικαίωμα να βγαίνεις μπροστά και να μιλάς, είναι βασικό δικαίωμα για την επιβίωση, την αξιοπρέπεια, και την ελευθερία. Είμαι ευγνώμων που, μετά από μια ζωή όπου αρχικά αναγκαζόμουν να σιωπώ, μερικές φορές βίαια, μεγάλωσα έτσι ώστε να αποκτήσω φωνή -κάτι που με κάνει να δεσμεύομαι να μιλάω για αυτούς που δεν έχουν φωνή.

Η μάχη με τους Άντρες Που Εξηγούν Πράγματα έχει τσαλαπατήσει πολλές γυναίκες -της δικής μου γενιάς, και της γενιάς που έρχεται. Οι περισσότερες γυναίκες πολεμούν σε δύο μέτωπα: το ένα αφορά το ίδιο το -οποιοδήποτε- θέμα της συζήτησης, και το άλλο αφορά απλώς και μόνο το δικαίωμά τους να μιλούν. Τα πράγματα σίγουρα είναι καλύτερα σήμερα, αλλά αυτός ο πόλεμος δε θα τελειώσει όσο ζω. Ακόμη πολεμώ γι’ αυτό, για τον εαυτό μου, αλλά και για όλες τις νεότερες γυναίκες που έχουν κάτι να πουν, ελπίζοντας ότι θα τους δοθεί η ευκαιρία.»

Σε ένα σύστημα διαιρέσεων και διαχωρισμών, η γυναίκα έχει να ξεπεράσει τον πιο μεγάλο: αυτόν του φύλου. Τόσο βαθιά ριζωμένο, ώστε συχνά, να μην τον αντιλαμβάνεται ούτε η ίδια. Δεν τον βιώνουν όλες οι γυναίκες στον ίδιο βαθμό. Ούτε μπορούν όλες να τον αντιμετωπίσουν με τον ίδιο τρόπο. Η συγγραφέας που τον συνάντησε σε μια δεξίωση στο Άσπεν, έχει «όπλα» για να συγκρουστεί με αυτόν. Ισχύει, όμως, το ίδιο για τη μη-προνομιούχα γυναίκα που θα τον βρει μπροστά της στο γραφείο, το εργοστάσιο, ή στο σπίτι της; Έτσι ή αλλιώς, την επόμενη φορά που θα ακούσει έναν άντρα να αναρωτιέται «αθώα», «πού τον είδαν οι γυναίκες τον σεξισμό στη σημερινή κοινωνία», ας κοιτάξει λίγο γύρω της. Λίγο πιο προσεκτικά.

πηγές: RebeccaSolnit.Net, Science Daily, Independent, American Psychological Association, Psychology Today

φωτογραφία, pexels