Έφηβοι : 10+1 ζητήματα της ζωής τους [Μέρος 2ο]

Συνεχίζοντας το αφιέρωμα για την ευαίσθητη και σημαντική περίοδο της εφηβείας, η ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια, του Τμήματος Ψυχιατρικής Εφήβων και Νέων του Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς», Ελεάνα Παπαγεωργίου μας αναφέρει ότι πολλές σοβαρές ψυχικές νόσοι, όπως η ψύχωση έχουν συχνά την έναρξή τους στην εφηβεία.

Μας επισημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να «ακούν» τις ανησυχίες των παιδιών τους που πολλές φορές με το tattoo και το piercing εκφράζουν την  ανάγκη τους  να μιλούν για τον εαυτό τους μέσω αυτών που εγγράφουν στο σώμα τους.

Όσο για την περίοδο της πανδημίας σημαντικό

– Σε μια φάση τόσο ασταθή όσο αυτή της εφηβείας μπορούμε να μιλήσουμε για το τι είναι φυσιολογικό και τι παθολογικό σε αυτή την περίοδο της ζωής;

Οι απόψεις διίστανται σχετικά με αυτό. Η επικρατούσα άποψη είναι να είμαστε επιφυλακτικοί και να αποφεύγουμε να προχωρούμε σε μια αμετάκλητη διάγνωση. Είναι σίγουρο πως αν οι συμπεριφορές που παρατηρούμε κατά την εφηβεία αφορούσαν κάποια άλλη ηλικιακή περίοδο, θα κρίνονταν ως ενδείξεις μιας ψυχοπαθολογίας.
Η μεταβατικότητα της εφηβείας δεν μας επιτρέπει να θέτουμε διαγνώσεις οι οποίες μπορούν να στιγματίσουν κάποιον για το υπόλοιπο της ζωής του. Ωστόσο δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός πως λόγω όλων αυτών των αναταράξεων που προαναφέραμε πολλές σοβαρές ψυχικές νόσοι, όπως η ψύχωση έχουν συχνά την έναρξή τους στην εφηβεία. Το πως θα εξελιχθούν και αν θα χρονίσουν αυτές οι καταστάσεις δεν το γνωρίζουμε εκ των προτέρων και καλό θα είναι να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις εκτιμήσεις μας.
Επίσης παρατηρούμε και κάποιες ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις που είναι πολύ χαρακτηριστικές κατά τη διάρκεια της εφηβείας χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως δεν τις συναντάμε και σε άλλες ηλικίες. Έχουμε μεγάλες πιθανότητες κάποιος να εμφανίσει αυτοκτονικές τάσεις, να κάνει ανορεξία ή βουλιμία, ή να αυτοτραυματίζεται, ή να ξεκινήσει να κάνει χρήση ουσιών. Όλα αυτά αξιολογούνται και υπάρχουν οι κατάλληλες υπηρεσίες που απευθύνονται σε εφήβους και τις οικογένειές τους.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε τον βαθμό επικινδυνότητας που έχουν αυτές οι εκδηλώσεις για έναν έφηβο. Όταν έχει ιδέες να βλάψει τον εαυτό και περάσει στην πράξη κάνοντας μια απόπειρα αυτοκτονίας, συνήθως δεν έχει σκοπό να πεθάνει αλλά το αντίθετο, θέλει να ζήσει, θέλει να φωνάξει βοήθεια, να εκφράσει την οργή του, να αλλάξει κάτι που του είναι αφόρητο στην ζωή του και που συνήθως έχει να κάνει με τις σχέσεις του με τους σημαντικούς άλλους. Η επικινδυνότητα όμως μιας τέτοιας πράξης είναι μεγάλη, δεδομένου πως δεν την ελέγχει ο ίδιος. Από τη στιγμή που προχωρά σε αυτό διάβημα, η αυτοκαταστροφική πράξη ελέγχει τον ίδιο και τη ζωή του. Θα ήταν άδικο και επικίνδυνο να μεταφράσουμε αυτήν την πράξη σε αυτό που συχνά αποκαλούμε χειριστική συμπεριφορά. Χειριστική για ποιόν και για τι; Αν εννοούμε πως αυτή η κραυγή απελπισίας είναι χειρισμός, τότε είναι σαν να λέμε στο έφηβο: «Βγάλε τα πέρα μόνος σου, μην υπολογίζεις σε εμένα». Είναι κατανοητός ο θυμός του περιβάλλοντος γιατί αυτή η πράξη απευθύνεται στο περιβάλλον. Ωστόσο οφείλουμε να την κατανοήσουμε ως προϊόν αυτής της αλληλεπίδρασης και δράσουμε σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους. Ένας έφηβος δεν νοείται ξεχωριστά από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει.

– Πως έχει επηρεαστεί η ζωή των εφήβων από την πανδημία ; Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς; Τι θα συμβουλεύατε τους εφήβους;

Πριν από λίγες μέρες κοιτούσα φωτογραφίες που έβγαλαν έφηβοι κατά την περίοδο της καραντίνας: μια έφηβη χωμένη μέσα στα σχολικά βιβλία με το φως μιας οθόνης φωτίζει το πρόσωπό της, ένας έφηβος αγκαλιά με τη γάτα του, ένα ψυγείο ανοιχτό, τα αθλητικά παπούτσια στο ράφι, μια οθόνη με βιντεοπαιχνίδια, ένας άδειος δρόμος με έναν έφηβο στη μέση.

Φαίνεται, πως σύμφωνα με τις μελέτες οι νέοι και τα παιδιά δεν κινδυνεύουν τόσο όσο οι μεγαλύτεροι σε ηλικία από την πανδημία. Σε σχέση με τις πραγματικές ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας, νομίζω πως είναι πολύ νωρίς ακόμα για να πούμε με σιγουριά βάσει μελετών ποιες θα είναι. Ωστόσο οι περιορισμοί που επιβάλλονται προκειμένου να αποφευχθεί η μετάδοση φαίνεται να επηρεάζουν άμεσα τους βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες της εφηβείας. Οι συνέπειες αφορούν την εκπαιδευτική τους εξέλιξη, αλλά κυρίως κοινωνική τους ζωή που είναι αναγκαία για την ωρίμανσή τους και την είσοδό τους στην ενήλικη ζωή. Συναισθηματικά για πολλούς εφήβους αυτή η περίοδος είναι μια δοκιμασία. Συχνά ακούω φράσεις του τύπου «αισθάνομαι πως χάνεται η ζωή μου» ή «δεν θα είμαι ποτέ ξανά 16 ετών». Το παρήγορο είναι πως οι έφηβοι είναι εξαιρετικά επινοητικοί και βρίσκουν τρόπους επικοινωνίας και ανταλλαγής, ελπίζοντας βέβαια πως όλη αυτή η περιπέτεια θα τελειώσει σύντομα. Βέβαια, όταν λέμε σύντομα πρέπει να έχουμε στο νου μας πως οι νέοι δεν έχουν την ίδια αίσθηση του χρόνου με τους μεγαλύτερους. Για εμάς, ο χρόνος είναι πιο αργόσυρτος, η ζωή μας χαρακτηρίζεται από την επανάληψη, ενώ για τους εφήβους η ζωή κυλάει γρήγορα, οι εμπειρίες είναι πολλές και έντονες και αναπόφευκτα βιώνουν αυτήν την περίοδο ως πιο μακρά απ’ ότι εμείς, ιδιαίτερα αυτό το δεύτερο κύμα της πανδημίας.Δεν αντιμετωπίζουν όλοι οι έφηβοι με τον ίδιο τρόπο την απομόνωση. Για κάποιους, τους εσωστρεφείς, αυτή η συνθήκη είναι πηγή ανακούφισης. Η σχολική ζωή γι’ αυτά τα παιδιά ήταν γεμάτη άγχος. Πολλά βίωναν τον εκφοβισμό σε καθημερινή βάση. Ίσως ένα από τα πλεονεκτήματα αυτής της κατάστασης είναι πως θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο λειτουργίας πολλών θεσμών συμπεριλαμβανομένου και του σχολείου. Φαίνεται πως για πολλά παιδιά το σχολείο δεν είναι χώρος ένταξης, είτε στον μαθησιακό, είτε στον κοινωνικό τομέα.
Κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία να αναλογιστούμε όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα και ας ήταν στρεβλά. Για τους εφήβους και τις οικογένειες είναι μια ευκαιρία να έρθουν κοντά, να αξιοποιήσουν τον χρόνο που τους δίνεται να κάνουν ευχάριστες δραστηριότητες μαζί, να μιλάνε κυρίως. Είναι επίσης μια ευκαιρία να μιλήσουμε με τους εφήβους για αξίες, για την αξία της ανθρώπινης ζωής που είναι αδιαπραγμάτευτη, για την αξία της ενσυναίσθησης και της προσφοράς στο συνάνθρωπό μας που είναι σε κίνδυνο, κάνοντας απλές κινήσεις όπως να φοράμε μάσκα ή να τηρούμε τα μέτρα ασφάλειας ή προσφέροντας κάτι περισσότερο.
Στη μυθολογία μας, η ήβη, η θεά της νεότητας, πρόσφερε στους ολύμπιους θεούς την τροφή τους το νέκταρ και την αμβροσία που τους έκαναν αθάνατους. Ένα χαρακτηριστικό της εφηβείας και της νεότητας είναι η ψευδαίσθηση της αθανασίας. Ένας έφηβος σπάνια σκέφτεται το θάνατο, νιώθει πως δεν τον αγγίζει και του είναι πολύ δύσκολο να περιορίσει την παρόρμησή του να βρεθεί με τους φίλους του. Η πανδημία όμως, μας έχει φέρει όλους κοντά στην ιδέα του θανάτου και ακούμε συχνά πως οι νέοι είναι η κύρια πηγή μετάδοσης με την ανεύθυνη συμπεριφορά τους. Αυτό έχει επιβαρύνει ψυχικά πολλούς εφήβους που αισθάνονται έντονα πως αποτελούν κίνδυνο για τους δικούς τους ανθρώπους. Πρέπει να αναλογιστούμε πώς μιλάμε και πώς αντιμετωπίζουμε τους νέους προκειμένου να κατανοήσουν και οι ίδιοι πως σε αυτόν τον αγώνα είμαστε όλοι στο ίδιο στρατόπεδο.

-Μήπως στην Ελλάδα έχουμε παράταση της εφηβείας; Βλέπουμε παιδιά 30 χρονών να σπουδάζουν και να ζούνε με τους γονείς τους σε εφηβική κατάσταση. Πως θα καταλάβουμε ότι τελειώσαμε με την εφηβεία;

Παράταση της εφηβείας έχουμε παντού στον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα. Η αλήθεια είναι πως στη χώρα μας η συγκρότηση της κοινωνίας με ανύπαρκτες δομές που να στηρίζουν τους νέους στα πρώτα τους βήματα στην αυτονόμηση, σε συνδυασμό με την οικονομική δυσχέρεια, την ανεργία αλλά και τη συγκρότηση της ελληνικής οικογένειας δεν ευνοούν σε καμία περίπτωση τη ανεξαρτησία των νέων. Όπως αναφέραμε και πριν, είναι πολύ δύσκολο για ορισμένους γονείς να αφήσουν το παιδί τους να φύγει. Η πρόφαση συνήθως είναι η προστασία και η ασφάλεια του παιδιού που όμως δεν είναι πια παιδί. Οι λόγοι έχουν κυρίως να κάνουν με τις συναισθηματικές ανάγκες του γονιού που καλύπτονται από τον ρόλο του και με τις ενδοοικογενειακές σχέσεις που έχουν δομηθεί. Συχνά βλέπουμε πως η αναχώρηση του παιδιού από το σπίτι σηματοδοτεί και άλλες αλλαγές όπως είναι η ρήξη στο γονεικό ζεύγος. Οι οικογενειακές ισορροπίες είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη υπόθεση.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εφηβεία είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως στις σύγχρονες κοινωνίες. Στις παραδοσιακές κοινωνίες, η εφηβεία ήταν υπόθεση τριών ημερών, διευθετούνταν δηλαδή μέσα από συγκεκριμένες τελετουργίες που σηματοδοτούσαν τον αποχωρισμό από τους γονείς και την ένταξη στη ενήλικη ζωή. Αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι πως με την επιμήκυνση της διάρκειας ζωής, επιμηκύνονται και όλα τα στάδια ζωής, όχι μόνο η εφηβεία. Η περίοδος μετά την συνταξιοδότηση είναι επίσης μια πολύ μακρά περίοδος για τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, κάτι που επίσης είναι πρωτοφανές.
Σήμερα, η ελευθερία αυτοδιάθεσης και ορισμού της ζωής μας έτσι όπως εμείς τη θέλουμε, δημιουργεί μεγαλύτερες απαιτήσεις. Είμαστε ελεύθεροι να ορίσουμε ακόμα και την ηλικία μας. Υπάρχουν πολλοί πενηντάρηδες που επιλέγουν να ζουν σαν έφηβοι. Οι άνθρωποι επιλέγουν αν θα παντρευτούν, αν θα κάνουν παιδιά, αν θα ζουν μόνοι ή με άλλους, αν θα έχουν ένα σύντροφο ή πολλούς. Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Πριν λίγα χρόνια δεν ήταν έτσι. Αν ρωτήσουμε κάποιον μεσήλικα πότε ένιωσε πραγματικά ενήλικος είναι πολύ πιθανό να μην ξέρει να απαντήσει, ή να απαντήσει χρησιμοποιώντας κάποια σημαντικά ορόσημα από την προσωπική του ζωή, π.χ. όταν έκανε το πρώτο του παιδί, ή όταν έχασε τον γονιό του.Πως ορίζεται όμως η ενηλικίωση; Ποια είναι τα συστατικά της; Τρία στοιχεία την χαρακτηρίζουν. Η εμπειρία, που αφορά την σχέση μας με τον κόσμο, η υπευθυνότητα, που αφορά την σχέση μας με τον άλλο και η αυτοδιάθεση/αυτονομία, που αφορά την σχέση μας με τον εαυτό μας. Όλα αυτά απαιτούν και τις απαραίτητες διαψεύσεις, δηλαδή τη συνειδητοποίηση πως όλα τα όνειρα δεν πραγματοποιούνται, πως πολλές προσδοκίες δεν ευοδώνονται, αλλά πως εκτιμούμε και προστατεύουμε όσα έχουμε πετύχει.
Οι κοινωνιολόγοι εντοπίζουν πλέον το πραγματικό τέλος της εφηβείας στα 30 χρόνια, όπως το είπατε στην ερώτησή σας. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις. Η μια λέει πως η κοινωνία, οι μεγάλοι, δεν αφήνουν χώρο στους νέους διότι είναι ακόμα ενεργοί και καταλαμβάνουν όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές θέσεις, η δεύτερη υποστηρίζει πως οι νέοι σήμερα είναι ανώριμοι και δεν καταφέρνουν να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Προφανώς και στις δύο απόψεις υπάρχει μια δόση αλήθειας. Ωστόσο οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στους νέους πως οι προϋποθέσεις ένταξής τους στον περίπλοκο και εξαιρετικά χαοτικό σύγχρονο κόσμο είναι πολύ πιο απαιτητικές από αυτές που είχαν οι προηγούμενες γενιές και ίσως αυτός να είναι και ένας λόγος που χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο.

-Η εφηβεία με ψυχολογικούς όρους είναι μια περίοδος την οποία θα την περάσουν όλα τα παιδιά; Υπάρχουν παιδιά που λόγω προβλημάτων προστατεύουν την οικογένειά τους και «παγώνουν» την εφηβεία τους. Πιστεύετε ότι θα την περάσουν αργότερα;

Όπως προαναφέραμε η εφηβεία εξαρτάται από παράγοντες βιολογικούς, ψυχικούς και κοινωνικούς, συνεπώς όλα τα παιδιά βρεθούν κάποια στιγμή στο κατώφλι της εφηβείας. Ο κάθε ένας θα την περάσει με διαφορετικούς τρόπους. Για κάποιους θα είναι ιδιαίτερα έντονη και συγκρουσιακή, για κάποιους άλλους θα είναι μια περίοδος απομόνωσης και καταθλιπτικής διάθεσης, ενώ για πολλούς εφήβους θα είναι μια ιδιαίτερα γόνιμη περίοδος ανακάλυψης και σμίλευσης του εαυτού τους.
Η εφηβεία που «παγώνει», όπως είπατε, δεν είναι μια εφηβεία που αναστέλλεται, αλλά που βιώνεται μέσω της αντίστασης σε αυτήν. Το γεγονός αυτό έχει κάποιες συνέπειες για τις οποίες έχουμε μιλήσει μέσα από τα προηγούμενα ερωτήματα. Όσο αναστέλλεται και εμποδίζεται αυτή η «ροπή προς τα έξω» του εφήβου, τόσο θα υπάρχουν συνέπειες για την ψυχική του ζωή. Δεν θα βιώσει την εφηβεία αργότερα αλλά τις ψυχικές και κοινωνικές συνέπειες της αντίστασης σε αυτήν. Η γονική αγάπη δεν τελειώνει, ο γονικός ρόλος όμως μεταβάλλεται και γι’ αυτό οι γονείς έχουν ευθύνη. Ένας έφηβος θα παραμείνει στο σπίτι αν αισθάνεται ότι το διακύβευμα για την οικογενειακή και ψυχική ισορροπία των γονιών του είναι μεγάλο. Αν το παιδί μας είναι όλη μας η ζωή, αν θυσιάσαμε τη ζωή μας γι’ αυτό, λόγια γονέων που ακούμε πάρα πολύ συχνά, πως περιμένουμε να μας αφήσει και να ανοίξει τα φτερά του; Στην ουσία τίποτα δεν θυσιάσαμε, η γονικότητα είναι μια σοβαρή ευθύνη που αναλαμβάνουμε και που μας δεσμεύει εμάς τους ίδιους, όχι το παιδί. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από αυτό να καλύπτει συναισθηματικά κενά ή απλά να μας κάνει παρέα γιατί νιώθουμε μόνοι. Αυτά πρέπει να τα αναζητήσουμε αλλού. Το παιδί οφείλει να γνωρίζει πως υπάρχουν άλλοι άνθρωποι, ενδιαφέροντα, δραστηριότητες που μας συγκινούν πέρα από το ίδιο. Στην αντίθετη περίπτωση αυτό που καλλιεργούμε είναι η ενοχή του παιδιού προς το γονέα, ένα βασανιστικό συναίσθημα που μπορεί να το καταδιώκει σε όλη του τη ζωή και στις μετέπειτα σχέσεις του.

-Τι ανάγκη εξυπηρετεί το piercing ή το tattoo στους εφήβους ή στους νέους;

Ο έφηβος χρησιμοποιεί το σώμα του ως μέσο έκφρασης προκειμένου να προσεγγίσει αλλά και να απωθήσει τον άλλο, προκειμένου να εισχωρήσει σε μια ομάδα, να ανήκει κάπου ή να αποκλειστεί από άλλες ομάδες. Συχνά αισθανόμαστε πως κουβαλάει ένα ξένο σώμα που δεν έχει οικειοποιηθεί ακόμα, ένα σώμα που «φοράει» σαν ξένο ρούχο. Η μοναδικότητα τον τρομάζει. Θέλει να μοιάζει, να προσχωρεί σε ομάδες, να είναι ίδιος με άλλους, να μην έχει ανάγκη να βάλει σε λόγια κάτι για τον εαυτό του, κάτι υποκειμενικό. Συνάμα θέλει να διαφέρει από τα γονικά απειλητικά είδωλα που τον καθηλώνουν σε μια άνιση σχέση, όπου αισθάνεται ότι αφομοιώνεται. Οι κινήσεις διαφοροποίησης και αφομοίωσης εναλλάσσονται αδιάκοπα σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης του εαυτού.
To tattoo και το piercing έχουν ενταχθεί σε μεγάλο βαθμό στην εφηβική κουλτούρα και στην ανάγκη των εφήβων να μιλούν για τον εαυτό τους μέσω αυτών που εγγράφουν στο σώμα τους. Παλιά αυτές οι πρακτικές ήταν αρκετά περιθωριακές, όχι όμως σήμερα.
Οι έφηβοι μιλούν λίγο, όχι γιατί δεν έχουν κάτι να πουν αλλά γιατί συχνά δεν βρίσκουν τα λόγια να αναγνωρίσουν τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που αισθάνονται. Μέσα από αυτές τις πρακτικές, ο έφηβος αισθάνεται πως έχει κάποιο έλεγχο σε αυτό το σώμα που είναι δικό του, αλλά που δεν μπορεί να αφομοιώσει ακόμα και συγχρόνως απομακρύνεται από τους γονείς του μέσα από μια δήλωση διαφοροποίησης, κόβοντας έτσι τον ομφάλιο λώρο.
Σε ακραίες περιπτώσεις συναντάμε εφήβους και νέους να γεμίζουν με tattoo και piercing μέσω μιας παρορμητικής συμπεριφοράς που τους ωθεί υποβάλλουν το σώμα τους επανειλημμένα σε αυτή τη δοκιμασία. Αυτές οι πρακτικές σηματοδοτούν πιθανότατα μια σοβαρή διαταραχή ταυτότητας που ενέχει και μια διάσταση απόλαυσης μέσω του πόνου.
Οι γονείς οφείλουν να ακούσουν, να συζητήσουν το αίτημα του παιδιού τους να προχωρήσει σε μια τέτοια πράξη, να το ενημερώσουν για τις επιπτώσεις (π.χ. μονιμότητα του tattoo ή κίνδυνος μολύνσεων και ανάγκη καθημερινής απολύμανσης στην περίπτωση του piercing) και να θέσουν κάποια ηλικιακά όρια έτσι ώστε να δοθεί χρόνος στο παιδί να σκεφτεί αν θέλει τελικά να προχωρήσει. Η απόλυτη άρνηση και η σύγκρουση το μόνο αποτέλεσμα που θα έχουν θα είναι η έντονη αντίδραση του εφήβου προχωρώντας στην πράξη αυτή χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. Αυτό ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις σύγκρουσης με τους εφήβους μας. Το στοίχημα είναι να βοηθήσουμε τη σκέψη τους να λειτουργήσει, γιατί βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό από την πλευρά της πράξης. Όταν θέλουμε να μας ακούσουν, καλό είναι να ξεκινάμε λέγοντας τους « η γνώμη μου είναι πώς…..». Μόνο έτσι θα λάβουν υπόψη τους αυτό που τους λέμε.

– Διαπιστώνουμε στη σύγχρονη ζωή, ότι τα παιδιά, οι έφηβοι αλλά και οι νέοι άνθρωποι, συχνά κάνουν κατάχρηση τους διαδικτύου. Κάποιοι μάλιστα θα εξαρτηθούν από αυτό. Πως εξηγείτε το φαινόμενο και πως μπορούν να βοηθηθούν τα παιδιά και οι γονείς τους;

Μέχρι την αρχή της πανδημίας η σχέση των εφήβων και των παιδιών με το διαδίκτυο ήταν ένα θέμα που ανησυχούσε πολύ. Ξαφνικά, από την μια μέρα στην άλλη αναγκαστήκαμε όλοι να καθηλωθούμε μπροστά σε μια οθόνη και να εκπληρώσουμε όλες μας τις υποχρεώσεις μέσω του διαδικτύου και των δυνατοτήτων που μας δίνει ένας υπολογιστής. Τα παιδιά αλλά και εμείς οι ίδιοι περνούμε αμέτρητες ώρες στον υπολογιστή μας. Έχει γίνει το πιο πολύτιμο εργαλείο μας για να αντιμετωπίσουμε αυτή τη κατάσταση. Αν δεν υπήρχαν οι υπολογιστές και το διαδίκτυο, δεν μπορώ να αναλογιστώ της συνέπειες που θα είχε η πανδημία για την ανθρωπότητα.
Γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό πως η σχέση των εφήβων με το διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα στενή και σύνθετη. Μέσω των κοινωνικών δικτύων εκτυλίσσεται ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής τους ζωής, η ψυχαγωγία τους σχετίζεται και αυτή με την χρήση του διαδικτύου. Ένας έφηβος χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο μπορεί να περιθωριοποιηθεί.
Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν πλέον πως δεν μπορούμε να δαιμονοποιούμε το μέσο αλλά τη χρήση του. Η συνεχόμενη ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια, η παρατεταμένη απομόνωση σε μοναχικές πρακτικές μέσω του διαδικτύου, η ύπαρξη κοινωνικής και ερωτικής ζωής αποκλειστικά μέσω διαδικτύου είναι σημάδια που πρέπει να μας ανησυχούν για ενδεχόμενες ψυχικές δυσκολίες του εφήβου που εκδηλώνονται μέσα από τέτοιες εξαρτητικές συμπεριφορές. Ένας έφηβος που διατηρεί ακέραια την κοινωνική του ζωή, που προτιμά να κανονίσει να βγει με τους φίλους του παρά να κάτσει στο σπίτι στον υπολογιστή του, που έχει σωματικές και πνευματικές ενασχολήσεις που τον ευχαριστούν, έχοντας παράλληλα και μια δραστηριότητα στο διαδίκτυο, δεν πρέπει να μας ανησυχεί.
Αυτό που με απασχολεί περισσότερο για τη σχέση όλων μας με αυτό το μέσο είναι πως μας στερεί δεξιότητες που παλιά είχαμε. Θα σας δώσω το παράδειγμα του GPS που είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να οδηγηθούμε στον προορισμό μας, μας στερεί όμως την ικανότητα του προσανατολισμού. Παλιά ψάχνοντας, βρίσκαμε τον δρόμο μας, μας έπαιρνε πιο πολύ χρόνο αλλά ξέραμε πως να πάμε κάπου. Αυτόματα αποτυπωνόταν ένας νέος χάρτης στο μυαλό μας. Τώρα, αν χρειαστεί να ξαναπάμε σε έναν προορισμό που είχαμε πάει μέσω του GPS, πιθανότατα δεν θα μπορούμε και θα το ξαναχρειαστούμε. Αυτό συμβαίνει για όλες τις νοητικές αλλά και τις συναισθηματικές δεξιότητες που έρχεται να αντικαταστήσει ο υπολογιστής. Πρέπει να αναλογιστούμε τι αντίκτυπο έχει αυτό στην ανάπτυξη των παιδιών και των νέων. Βλέπουμε όλο και περισσότερα παιδιά να αδυνατούν να γράψουν ή να διαβάσουν και να κατανοήσουν ένα κείμενο σε ένα βιβλίο. Η ευκολία που τους προσφέρει το μέσο, τους αφαιρεί κάτι άλλο, πολύ σημαντικό. Αυτή η διαπίστωση ίσως να αφορά κάτι μη αναστρέψιμο που να σχετίζεται με την εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου, αξίζει όμως να την μελετήσουμε για να αναπροσαρμόσουμε τις πολιτικές μας ιδιαίτερα στον τομέα της εκπαίδευσης αλλά και της φροντίδας των παιδιών και των εφήβων.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ

www.ert.gr