Προσφυγικά και Αριστερά: Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα…

Λάβρος ο υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων Γαβριήλ Σακελλαρίδης έδωσε τη δική του άποψη για το θέμα των προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας και ζήτησε από όλους τους συνυποψηφίους του να πάρουν «ξεκάθαρη» θέση, λέγοντας: «τα προσφυγικά αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορικής μνήμης κι αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης μας. Αυτοί που ευθύνονται για τη σημερινή εικόνα εγκατάλειψης είναι οι ίδιοι που θέλουν να τα ξεπουλήσουν μέσω ΤΑΙΠΕΔ στα ιδιωτικά συμφέροντα. Ως δημοκρατική παράταξη εδώ και χρόνια έχουμε δώσει αγώνες για την προστασία και αξιοποίηση αυτών των χώρων. Θέλουμε να καταστήσουμε

σαφές σε αυτούς που θέλουν να ξεριζώσουν την ιστορική μνήμη της πόλης ότι θα μας βρουν απέναντι τους …»

Ακριβώς… η ηρωική μεγαλοστομία του «θα μας βρουν απέναντί τους» ήταν η βασική αιτία που τα προσφυγικά παρέμειναν ως έχουν, ως ιστορικά, αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά ράκη, και θα καταλήξουν στα πρότζεκτ μεγιστάνων του real estate…

Ήταν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, κάλυπτα τότε το ρεπορτάζ της Αριστεράς. Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος πρόεδρος του Συνασπισμού, η Βάσω Παπανδρέου υπουργός Περιβάλλοντος. Η τελευταία είχε την καλή ιδέα να κατεδαφίσει τις πρώτες σειρές των προσφυγικών και στη θέση τους να δημιουργήσει ένα μεγάλο πάρκο, σε μια πρωτεύουσα πού τόση έλλειψη είχε και έχει από ζώνες πρασίνου. Η τελευταία σειρά των κτηρίων, θα παρέμενε ως έχει, θα ανακαινιζόταν, με σεβασμό στην αρχιτεκτονική ταυτότητα, και θα δικαίωνε την ιστορική μνήμη, στεγάζοντας ένα πλήρες μουσείο της Προσφυγιάς…

Όμως, η Αριστερά του «όχι σε όλα» καραδοκούσε: Σήκωσε τα αγωνιστικά λάβαρα ο τότε πρόεδρος του Συνασπισμού και κάποιοι εκ των κατοίκων, μειοψηφία το σύνολο (σ.σ. στις επί τόπου «διαδηλώσεις» στη διασταύρωση Αλεξάνδρας και Βασιλίσσης Σοφίας, ο υποφαινόμενος θυμάται ότι δεν μαζεύονταν πάνω από 50 νοματαίοι). Αιτήματα: Όχι, να μη βεβηλωθεί η ιστορική μνήμη, τα προσφυγικά να μείνουν ως έχουν, να μην αποδοθούν στην κατεδαφιστική μανία των εργολάβων (σ.σ. οι οποίοι θα έβαζαν γκαζόν, πεζούλια, παγκάκια και δενδράκια!).

Η Βάσω -κακώς- έκανε πίσω, έκρινε ότι δεν μπορεί να υποστεί πολιτικό κόστος: να έχει μεν μια σωστή και καλοπροαίρετη ιδέα που θα έσωζε τον χώρο, να τα ακούει και από πάνω – και η πρωτοβουλία ναυάγησε.

Τα προσφυγικά παρέμειναν ως είχαν, ως ιστορικά και αρχιτεκτονικά ναυάγια. Στους Ολυμπιακούς του 2004 τα κρύψαμε με ένα τεράστιο παραβάν, ενώ με την κρίση επέπρωτο να γίνουν χρυσοφόρα γη, στις ορέξεις των δεξιοτεχνών του real estate.

Τώρα τι μένει; Μένουν οι δίκαιοι καταλογισμοί ευθυνών: Για τη Βάσω που δεν επέμεινε με το όποιο κόστος, για τον Συνασπισμό που τορπίλισε «αγωνιστικά» την ιδέα, και φυσικά για τον Αντώνη Σαμαρά, κατά τη θητεία του οποίου ως υπουργού Πολιτισμού, έγινε το 2009 η κήρυξη των ακινήτων ως διατηρητέων από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

Μένουν, επίσης, οι ιστορικές αναφορές που αναβιώνουν τις αιτίες της δημιουργίας τους – καθώς αντανακλούσαν την αρχιτεκτονική αντίληψη, τις κοινωνικές ανάγκες και τις ιστορικές συνθήκες μιας τραυματικής εποχής. Ωστόσο η ευκαιρία χάθηκε. Όσες πύρινες αντιδράσεις και να υπάρξουν, όσες πολυπληθείς μαζώξεις και να γίνουν, θα είναι πλέον για το θεαθήναι, ίσως και ενταγμένες σε προεκλογικές ατζέντες των εκλογών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Μένει, τέλος, η ελπίδα ότι αυτοί που θα τα αγοράσουν θα σεβαστούν το χώρο, την ιστορία και τη μνήμη και να μην υψώσουν γυάλινα τέρατα μεταμοντέρνας αισθητικής στη θέση τους.

Αλλά αυτό είναι, πλέον, μόνο μια ελπίδα…