Το Stratfor στον ΤτΚ: Κύπρος η επόμενη ημέρα: Ενέργεια και συμμαχίες τα νέα της "όπλα"

Η Κύπρος προσέλκυσε την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ στις αρχές του 2013, ως η τελευταία χώρα της ευρωζώνης που είχε ανάγκη στήριξης. Εξαιτίας των ισχυρών οικονομικών και χρηματοοικονομικών δεσμών που είχε με τη δοκιμαζόμενη Ελλάδα, ήταν μια από τις χώρες που θα χρειαζόταν πιθανότατα βοήθεια από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ προκειμένου να αποφύγει τη χρεοκοπία. Οι επικείμενες εκλογές στη χώρα και τη Γερμανία, ο σκεπτικισμός για την παροχή στήριξης από τις χώρες-πιστωτές, η σπουδαιότητα του κυπριακού οικονομικού τομέα και οι δεσμοί του με τη Ρωσία αποτέλεσαν όλους εκείνους τους παράγοντες που καθυστέρησαν τις διαπραγματεύσεις για το πακέτο στήριξης, οι οποίες τελικά ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 2013.
Για πρώτη φορά, οι πιστωτές ζήτησαν στη συμφωνία οι καταθέτες των τραπεζών να σηκώσουν μέρος του βάρους, προκειμένου ως αντάλλαγμα να παρέχουν οικονομική βοήθεια στη χώρα. Στην Κύπρο, το επονομαζόμενο «bail in» των καταθετών επηρέασε πολύ τους ξένους, ιδιαίτερα τους Ρώσους, δεδομένου ότι η Κύπρος ήταν ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο για offshore.

Επειδή η οικονομία της Κύπρου είναι μικρή, η αναταραχή που προκλήθηκε για το σχέδιο διάσωσης δεν αποσταθεροποίησε την ευρωζώνη στο σύνολό της, πλην όμως είχε σημαντικές επιπτώσεις. Η Κύπρος ήταν μια σημαντική υπόθεση για την Ε.Ε., διότι οι νέες ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν ότι οι μεγαλοκαταθέτες θα πρέπει γενικά να σηκώνουν μέρος του βάρους στις μελλοντικές διασώσεις τραπεζών. Η Κύπρος αντιμετωπίζει ακόμα τις επιπτώσεις των όρων του πακέτου διάσωσης και της οικονομικής ύφεσης. Η οικονομία αναμένεται να έχει συρρικνωθεί κατά περίπου 8 ποσοστιαίες μονάδες το 2013 και είναι πιθανό να δει περαιτέρω ύφεση κατά περίπου 5% στο 2014. Ορισμένοι από τους οικονομικούς ελέγχους, που εφαρμόστηκαν μετά το πακέτο διάσωσης από το φόβο διαφυγής, βρίσκονται ακόμα σε ισχύ. Η ανεργία αυξήθηκε από το 14,7% τον Μάρτιο στο περίπου 17,3% τον Νοέμβριο του 2013, την πιο γρήγορη αύξηση στην Ε.Ε. για τη συγκεκριμένη περίοδο.
Το τρέχον ποσοστό ανεργίας είναι σχεδόν τρεις φορές υψηλότερο από αυτό που ήταν στα τέλη του 2010, γεγονός που καταδεικνύει ότι η κυπριακή οικονομία πάλευε ήδη και πριν από το πακέτο στήριξης. Η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο, καθώς η εσωτερική ζήτηση στη χώρα είναι πιθανό να παραμείνει ασθενής για κάποια χρόνια κάτω από τα ποσοστά της υψηλής ανεργίας. Είναι επίσης πιθανό να υπάρχει αστάθεια στην κυπριακή πολιτική τα επόμενα χρόνια, όσο η πολιτική ελίτ προσπαθεί να διατηρήσει τον έλεγχο των ψηφοφόρων. Τρόποι για να ξεπεραστεί η κρίσηΛόγω του μεγέθους της χώρας και της απόστασής της από τους καταναλωτές, η Κύπρος διαθέτει μικρή μεταποιητική βάση, ενώ η οικονομία της είναι έντονα προσανατολισμένη στην παροχή υπηρεσιών. Αυτό είναι απίθανο να αλλάξει. Παρά την αναδιάρθρωση των κυπριακών τραπεζών και το αδύναμο -στην παρούσα φάση- κράτος, ο χρηματοοικονομικός τομέας είναι πιθανό να παραμείνει ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας της Κύπρου. Κατά την περσινή χρονιά, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα, η Λαϊκή, έκλεισε, ενώ η μεγαλύτερη, η Τράπεζα Κύπρου, αναδιαρθρώθηκε. Ο στόχος των διεθνών πιστωτών ήταν η συρρίκνωση του κυπριακού χρηματοπιστωτικού τομέα, ώστε η Κύπρος να μπορεί να διαχειριστεί οικονομικά προβλήματα στο μέλλον, καθώς επίσης και να γίνει μικρότερης σημασίας οικονομικό κέντρο για offshore εταιρίες.
Ωστόσο, ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης και του πακέτου διάσωσης, οι μεγαλοκαταθέτες -ειδικά από τις πρώην σοβιετικές χώρες- έχουν σήμερα περισσότερες μετοχές στην Τράπεζα Κύπρου, δεδομένου ότι οι καταθέσεις τους μετετράπησαν σε μετοχές, αναβαθμίζοντας το ρόλο τους στο συμβούλιο. Δεδομένου ότι η Ε.Ε. παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τον κυπριακό χρηματοοικονομικό τομέα, υπάρχουν πιθανόν όρια στην ανεξαρτησία των αποφάσεων του συμβουλίου. Πλην όμως, τα πολλά ρωσικά μέλη του συμβουλίου έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τα στρατηγικά συμφέροντα της τράπεζας και να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια από τη Ρωσία.
Πέρα από το χρηματοοικονομικό τομέα, η ναυτιλία και ο τουρισμός αποτελούν σημαντικούς τομείς υπηρεσιών στην Κύπρο, χωρίς όμως να μπορεί η χώρα να ξεπεράσει την τρέχουσα κρίση, στηριζόμενη σε αυτούς τους τομείς και μόνο.Ο ενεργειακός τομέας ως μια πιθανή λύσηΗ Λευκωσία ελπίζει να διαφοροποιηθεί από την παροχή υπηρεσιών με την εξέλιξη της χώρας ως ενεργειακό κόμβο. Η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτει μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου και η Κύπρος ελπίζει να κερδίσει μεγαλύτερη σημασία ως κράτος διέλευσης φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, καθώς επίσης και να επωφεληθεί από τα εγχώρια αποθέματα (φυσικού αερίου) ανοιχτά των ακτών της. Πέρα από την αβεβαιότητα για το μέγεθος των αποθεμάτων, οι πολιτικές εντάσεις στην περιοχή και η έλλειψη κεφαλαίου αποτελούν σημαντικά εμπόδια αυτής της στρατηγικής.
Το οικόπεδο της Αφροδίτης ανακαλύφθηκε το 2011 ανοιχτά των νοτιοανατολικών ακτών της Κύπρου, δημιουργώντας ελπίδες και για άλλες ανακαλύψεις στα κυπριακά ύδατα. Ο αγωγός που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω της Κύπρου αποτελεί επίσης μια δυνατότητα που συζητείται. Επιπλέον, η Λευκωσία ελπίζει στην κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου, ωστόσο χρειάζεται να βρει περισσότερα αποθέματα προκειμένου ένας τέτοιος τερματικός σταθμός να γίνει εμπορικά βιώσιμος.
Προς την κατεύθυνση αυτής της στρατηγικής, δυσκολίες προκαλεί η διαμάχη της Κύπρου με την Τουρκία. Από την τουρκική επέμβαση το 1974, το νησί έχει χωριστεί σε αυτό που η Τουρκία θεωρεί ως Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου και στο μεγαλύτερο μέρος της Δημοκρατίας της Κύπρου στα νότια. Η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κύπρο ή κάποιες συνοριακές συμφωνίες που έχει συνάψει η Λευκωσία με το Ισραήλ, το Λίβανο και την Αίγυπτο. Η Αγκυρα δεν έχει πάρει σημαντικά μέτρα για να εμποδίσει την εξερεύνηση (για τα αποθέματα φυσικού αερίου), έχοντας περισσότερο επικεντρωθεί στην εσωτερική και περιφερειακή αστάθεια και όχι στην κλιμάκωση της σύγκρουσης με την Κύπρο.
Παρ’ όλα αυτά, ενός είδους συμβιβασμός με την Τουρκία θα είναι απαραίτητος για τις εμπορικές συναλλαγές φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Ενωση υποστηρίζει την Κύπρο, αλλά δεν μπορεί να εστιάσει στην Ανατολική Μεσόγειο υπό το φως της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής κρίσης. Πέρα από τα κοινά σχέδια με το Ισραήλ, θα χρειαστεί περαιτέρω εμπλοκή των ΗΠΑ ή της Ρωσίας είτε για να διευκολύνει μια συμφωνία με την Τουρκία είτε να δώσει στις εταιρίες την ασφάλεια ότι, παρά τις τουρκικές απειλές, οι κινήσεις τους δεν θα αντιμετωπίσουν εμπόδια.

Ο βαθμός που οι μεγαλύτερες δυνάμεις υποστηρίζουν την Κύπρο εξαρτάται σημαντικά από τις άλλες εξελίξεις στην περιοχή (όπως η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, Τουρκίας και Ρωσίας και Ρωσίας και ΝΑΤΟ). Ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στον τομέα της Ενέργειας, η Λευκωσία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ξένα συμφέροντα στο νησί για να αντιμετωπίσει την τρέχουσα οικονομική κρίση.Η Λευκωσία επιζητά την ενίσχυση εναλλακτικών συμμαχιώνΗ Κύπρος έχει ενσωματωθεί στην Ευρώπη πολιτικά και οικονομικά. Η χώρα δεν έχει κανένα συμφέρον να εγκαταλείψει την Ευρώπη ή την ευρωζώνη, διότι μια τέτοια κίνηση θα είχε πιθανόν καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία. Πλην όμως, η Λευκωσία επιζητά να ισχυροποιήσει εναλλακτικές συμμαχίες, ειδικότερα με τη Μόσχα, δεδομένου ότι οι απαιτήσεις της διάσωσης και οι διαρθρωτικές αδυναμίες της Ευρώπης έχουν μειώσει την απήχηση της Ε.Ε. στην Κύπρο.
Η Λευκωσία και η Μόσχα έχουν μακροχρόνιους και ισχυρούς δεσμούς και η χώρα έχει ζητήσει αρκετές φορές στο παρελθόν οικονομική βοήθεια από τη Μόσχα. Η ρωσική πρωτεύουσα είναι επίσης πιθανόν να αποτελέσει ένα σημαντικό παράγοντα στις μελλοντικές κυπριακές ιδιωτικοποιήσεις, που απαιτούνται στο πλαίσιο της συμφωνίας διάσωσης.
Πέρα από την προσέκλυση των ρωσικών κεφαλαίων, η Λευκωσία επωφελείται από αυτή τη σχέση, κρατώντας τις δυνάμεις της Δύσης που επιδεικνύουν ενδιαφέρον για το νησί, φοβούμενες την επέκταση της ρωσικής επιρροής στη Μεσόγειο. Η Μόσχα υπήρξε πρόθυμη να στηρίξει την Κύπρο, εξαιτίας της σημασίας του χρηματοοικονομικού της τομέα, ενώ η Κύπρος απέκτησε μεγαλύτερη σημασία για τη Ρωσία σε στρατιωτικό επίπεδο, όσο εξακολουθεί να υφίσταται η κρίση στη Συρία. Το συριακό λιμάνι Tartus αποτελεί τη μόνη ναυτική βάση των Ρώσων στη Μεσόγειο και η Κύπρος, από τη στιγμή που δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ, αποτελεί μια καλή εναλλακτική. Ειδικά από τα μέσα του 2013, η Μόσχα επιδεικνύει μεγαλύτερες προσπάθειες να κερδίσει πιο μόνιμη πρόσβαση στα κυπριακά αεροδρόμια και λιμάνια. Στις 10 Ιανουαρίου, η κυπριακή κυβέρνηση, σύμφωνα με πληροφορίες, ενέκρινε ένα σχέδιο πρότασης που υπεβλήθη από τον Κύπριο υπουργό Αμυνας προκειμένου να επιτραπεί στη Ρωσία να χρησιμοποιεί την αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και για ανθρωπιστικούς λόγους.

Η συμφωνία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, σύμφωνα με τα κυπριακά ΜΜΕ, αλλά έχει ήδη επιτραπεί στη Μόσχα να χρησιμοποιεί τα κυπριακά λιμάνια και αεροδρόμια. Αν και είναι απίθανο με αυτή τη συμφωνία που βρίσκεται υπό συζήτηση να δοθεί στη Μόσχα μόνιμη βάση, εντούτοις πρόκειται για μια σημαντική συμφωνία, δεδομένου ότι οι δυτικές χώρες με ισχυρά στρατιωτικά συμφέροντα στο νησί παρακολουθούν από κοντά την εξέλιξη της ρωσοκυπριακής σχέσης. Ειδικότερα, η Μεγάλη Βρετανία -από την οποία η Κύπρος κέρδισε την ανεξαρτησία της το 1960- εξακολουθεί να έχει στην κατοχή της δύο βάσεις στο νησί, μέρος των εκτός συνόρων περιοχών της.

Το κόστος των στενότερων δεσμών με τη Ρωσία, υπό τη μορφή μιας πιο μόνιμης στρατιωτικής βάσης, μπορεί να αποδειχθεί μεγάλο για την Κύπρο. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί εταίροι παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στα ενεργειακά της σχέδια. Η αμερικανική εταιρία Noble Energy κάνει έρευνες για φυσικό αέριο στα κυπριακά ύδατα, με την ιταλική ΕΝΙ και τη γαλλική Total να έχουν δείξει επίσης ενδιαφέρον. Η Μόσχα επίσης θα μπορούσε να εμπλακεί περισσότερο στην εξέλιξη του κυπριακού ενεργειακού τομέα, καθώς επίσης και θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια πιθανή απειλή από τη Δύση, προκειμένου να εγκαταλείψει τη στήριξη σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Ωστόσο, μια ενδεχόμενη απόσυρση των δυτικών συμφερόντων, λόγω των στενών κυπριακών δεσμών με τη Ρωσία, θα οδηγήσει τη Λευκωσία στην εξάρτησή της από τη ρωσική βοήθεια. Επιπλέον, είναι δυνατό να υπονομεύσει τα κυπριακά σχέδια για ανάπτυξη του ενεργειακού της τομέα, από τη στιγμή που η Μόσχα δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παρέχει στην Ευρώπη εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου.
Αυτά τα ζητήματα που ταλανίζουν την Κύπρο είναι πιθανό να τέθηκαν στην επίσκεψη του Κύπριου Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη στη Μεγάλη Βρετανία το διάστημα 14 με 17 Ιανουαρίου. Η κυπριακή αντιπροσωπία δεν γιόρτασε μόνο τους στενούς δεσμούς της με τη Δύση, αλλά και υπενθύμισε στο δυτικό εταίρο της τη συνεχή γεωπολιτική σημασία του νησιού υπό το φως της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής κρίσης και της επέκτασης της ρωσικής επιρροής της Ρωσίας.