Το STRATFOR στον ΕΤτΚ: Σε ύφεση η Ιταλία και η Γαλλία - Δύσκολες αποφάσεις για Ρέντσι και Ολάντ

Στις 6 Αυγούστου η ιταλική στατιστική υπηρεσία ανακοίνωσε ότι η χώρα επέστρεψε στην ύφεση, μετά από δύο συνεχόμενα τρίμηνα συρρίκνωσης του ΑΕΠ (-0,1% στο πρώτο τρίμηνο και -0,2% στο δεύτερο). Στο τελευταίο τρίμηνο του 2013, η Ιταλία βγήκε για λίγο από μια διετή ύφεση, αλλά μόνο με την τεχνική έννοια του όρου. Το ΑΕΠ της αυξήθηκε κατά 0,1%, κάτι που σημαίνει ότι η ιταλική οικονομία δεν έχει σημειώσει ανάπτυξη για τουλάχιστον τρία χρόνια.

ΕΙΝΑΙ ΣΑΦΕΣ ότι το 2014 δεν θα είναι το έτος οικονομικής ανάκαμψης στην Ιταλία. Οταν ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι ανέλαβε τον Φεβρουάριο, υποσχέθηκε να εισάγει μία μεταρρύθμιση κάθε μήνα, προκειμένου να επανενεργοποιήσει τη στάσιμη οικονομία της Ιταλίας. Αλλά σύντομα ανακάλυψε αυτό που είχαν επίσης βρει οι προκάτοχοί του: Το πολιτικό σύστημα της Ιταλίας είναι τόσο κατακερματισμένο, και τα κεκτημένα συμφέροντα των διαφόρων ομάδων (από πολιτικά κόμματα μέχρι συνδικαλιστικές οργανώσεις και επιχειρηματικά λόμπι) είναι τόσο ισχυρά, ώστε είναι αδύνατο να εφαρμοστεί ένα τέτοιο τολμηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Οπως και οι πρώην πρωθυπουργοί Ενρίκο Λέτα και Μάριο Μόντι, ο Ρέντσι είδε τις καλές προθέσεις του να πέφτουν θύμα μιας ατέρμονης μάχης στο ιταλικό Κοινοβούλιο, ακόμη και με ορισμένα μέλη του κόμματός του να καταψηφίζουν τις προτάσεις του.

ΟΥΤΕ και για τη Γαλλία θα είναι έτος σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης. Ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ πλησιάζει περίπου στα μισά της πενταετούς θητείας του και έχει καταφέρει να εφαρμόσει μόνο λίγες μεταρρυθμίσεις. Τον πρώτο ενάμιση χρόνο στην εξουσία βάσισε την πολιτική του στις αυξήσεις φόρων και στις περιορισμένες περικοπές δαπανών, επιδιώκοντας να αποφύγει σημαντικές επιπτώσεις στο γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας και τον υπερμεγέθη δημόσιο τομέα της Γαλλίας. Στα τέλη του 2013 συνειδητοποίησε ότι αυτή η στρατηγική δεν λειτουργεί και τον Ιανουάριο ανακοίνωσε σχέδια για μείωση των φόρων στις εταιρίες που προσλαμβάνουν νέους εργαζομένους, εφαρμόζοντας παράλληλα περικοπές δαπανών για τη μείωση του ελλείμματος. Οπως ο Ρέντσι στην Ιταλία, ο Ολάντ αντιμετώπισε σημαντικές αντιδράσεις στις προτάσεις του, ακόμη και από βουλευτές του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η Ε.Ε. αναμένει φέτος ανάπτυξη της γαλλικής οικονομίας κατά 1%, αλλά η πρόβλεψη αυτή φαίνεται υπερβολικά αισιόδοξη.

ΚΑΘΟΛΟΥ οικονομική ανάπτυξη για τη Γαλλία και την Ιταλία σημαίνει περισσότερα προβλήματα στη μείωση του ελλείμματος και του χρέους τους και περισσότερες δυσκολίες στην επίτευξη πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης. Σημαίνει, επίσης, λιγότερες πιθανότητες για τη μείωση της ανεργίας και την άμβλυνση της κοινωνικής αναταραχής. Σε μια περίοδο που η ανεργία μειώνεται αργά στην Ισπανία, στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, σύμφωνα με τη Eurostat, το ποσοστό στη Γαλλία είναι 10,2% και 12,3% στην Ιταλία. Υψηλή ανεργία σημαίνει ασθενέστερη εγχώρια κατανάλωση, μικρότερη προσφορά και ζήτηση πίστωσης και λιγότερα φορολογικά έσοδα για το κράτος. Με άλλα λόγια, η Γαλλία και η Ιταλία είναι παγιδευμένες σε ένα φαύλο κύκλο από αδύναμες κυβερνήσεις, αυξανόμενη κοινωνική αναταραχή και ανεπαρκή οικονομική δραστηριότητα. Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει μια συνεχή απειλή για τον τραπεζικό τομέα τους, καθώς οι εταιρίες και τα νοικοκυριά δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.

ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΗ του 2011 τα πράγματα έχουν αλλάξει σημαντικά στην Ευρώπη, όταν οι αποδόσεις των ομολόγων στην Ιταλία έφτασαν σε επίπεδα-ρεκόρ, με τις αγορές και τους πολιτικούς να διερωτώνται αν η ευρωζώνη θα καταρρεύσει. Σημαντική ηρεμία στις χρηματοπιστωτικές αγορές έφερε η υπόσχεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για παρέμβαση στις αγορές χρέους, καθώς τα περισσότερα μέλη της ευρωζώνης διαχειρίζονται την έκδοση χρέους σε ανεκτές τιμές. Ωστόσο, όπως είχε αναφέρει το Stratfor στις αρχές της ευρωπαϊκής κρίσης, τα προβλήματα της Ε.Ε. δεν είναι μόνο οικονομικά. Είναι κατεξοχήν πολιτικά, καθώς μειώνεται η λαϊκή στήριξη στις άρχουσες ελίτ και τα μέλη της Ε.Ε. αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία για το τι πρέπει να κάνουν με το ηπειρωτικό μπλοκ. Γαλλία και Ιταλία έχουν παρόμοιες απόψεις για το πώς πρέπει να είναι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το Παρίσι και η Ρώμη υπερασπίζονται μια Ε.Ε. στην οποία επιτρέπονται χαλαρότεροι στόχοι για το έλλειμμα, το ευρώ είναι αποδυναμωμένο και οι Βρυξέλλες χρηματοδοτούν σημαντικά προγράμματα ανάπτυξης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η συζήτηση γι’ αυτά τα μέτρα θα κυριαρχήσει στο μπλοκ στους τελευταίους μήνες του 2014 και κατά τη διάρκεια του 2015, χωρίς να αναμένεται μεγάλη πρόοδος.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ είναι πρόθυμη να επιτρέψει ορισμένες από αυτές τις προτάσεις, αλλά ως ένα βαθμό. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάνει τα στραβά μάτια για υπερβολικά ελλείμματα και έχει δώσει περισσότερο χρόνο στις χώρες προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι τώρα η Γαλλία και η Ιταλία ζητούν αναμόρφωση των κανόνων ώστε να καταστούν σαφείς, κάτι που η Γερμανία δεν μπορεί να δεχθεί. Το Βερολίνο έχει επίσης χαλαρώσει τη στάση του στην πρόταση της Γαλλίας και της Ιταλίας να επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εφαρμόσει ποσοτική χαλάρωση, μια απόφαση που θα μπορούσε κυριολεκτικά να αποδυναμώσει το ευρώ και να δημιουργήσει πληθωρισμό. Ωστόσο, αντιλαμβάνεται ότι το μέτρο αυτό θα ήταν αμφιλεγόμενο στο εσωτερικό, τόσο πολιτικά (οι ψηφοφόροι θα αντιδρούσαν) όσο και θεσμικά (το Συνταγματικό Δικαστήριο θα μπορούσε να το κηρύξει παράνομο). Συνεπώς, θα προσπαθήσει να το καθυστερήσει όσο το δυνατόν περισσότερο.

ΤΕΛΟΣ, στα τέλη του 2012, η Γερμανία, μαζί με τη Βρετανία, πίεσαν πράγματι για τη μείωση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. Τα τελευταία χρόνια, τα χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδίως για τους νέους, έχουν αποτύχει. Στους επόμενους μήνες το μπλοκ πιθανώς θα συζητήσει ένα μεγαλύτερο πρόγραμμα, με επιπλέον κονδύλια της Ε.Ε.

ΑΥΤΑ τα παραδείγματα δείχνουν τη διακύμανση των απόψεων των τριών μεγαλύτερων οικονομιών της ευρωζώνης για το ποιο θα έπρεπε να είναι το μέλλον της Ε.Ε. Μπορούμε να περιμένουμε κάποια ευελιξία από τη Γερμανία για ορισμένες από τις γαλλικές και τις ιταλικές προτάσεις, ωστόσο, δεδομένου του σημερινού πολιτικού κατακερματισμού, φαίνεται απίθανη μια πλήρης αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου και των πολιτικών του μπλοκ.

ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ, ο Ολάντ και ο Ρέντσι θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο εσωτερικό. Το γαλλικό πολιτικό σύστημα έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει σταθερότητα και, ενώ η κυβέρνηση Ολάντ δεν κινδυνεύει, η λαϊκή υποστήριξη στον πρόεδρο παραμένει εξαιρετικά μικρή. Μετά τις διακοπές του καλοκαιριού, η Γαλλία θα δει κατά πάσα πιθανότητα ένα νέο κύμα διαδηλώσεων και απεργιών, καθώς και μια αύξησης της στήριξης για τη Μαρίν Λεπέν του αντισυστημικού Εθνικού Μετώπου. Η αύξηση της δημοτικότητας του ακροδεξιού κόμματος θα αποτελέσει ένα σημαντικό παράγοντα που θα αποθαρρύνει τον Ολάντ να κάνει πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Παρ’ όλα αυτά, οι εκλογές δεν μπορεί να αποκλειστούν πριν από τη λήξη της προεδρικής θητείας του το 2017.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ είναι η κατάσταση στην Ιταλία, αλλά με μία βασική διαφορά: Το ιταλικό πολιτικό σύστημα δεν είναι τόσο σταθερό όσο το γαλλικό. Τον περασμένο Μάιο, οι επιδόσεις στις ευρωεκλογές του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος σημείωσαν ρεκόρ. Από τότε, όμως, δεν βελτιώθηκαν οι οικονομικές συνθήκες και σταμάτησαν τα τολμηρά σχέδια μεταρρυθμίσεων του Ρέντσι. Οπως και στη Γαλλία, σχεδόν κανείς στην ιταλική κυβέρνηση δεν θέλει εκλογές τώρα, αλλά, αν εξακολουθήσει να επιδεινώνεται η κατάσταση, η κυβέρνηση είναι δυνατό να αποφασίσει να τις κάνει, προτού δει περαιτέρω πτώση της δημοτικότητάς της. Σε κάθε περίπτωση, η Ιταλία, όπως και η Γαλλία, θα αντιμετωπίσει πιθανώς διαδηλώσεις και απεργίες μετά τις θερινές διακοπές.

Η ΓΑΛΛΙΑ και η Ιταλία δεν θα φύγουν από την ευρωζώνη σύντομα. Ο φόβος από τις άγνωστες συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης, σε συνδυασμό με μια βαθιά ιδεολογική πεποίθηση στις κεντροαριστερές κυβερνήσεις τους σχετικά με την ανάγκη να διατηρηθεί το ηπειρωτικό μπλοκ, θα αποτρέψει μια τέτοια απόφαση. Ομως, ο πολιτικός και ο ιδεολογικός κατακερματισμός στην Ε.Ε. θα βαθύνει, καθιστώντας ολοένα και πιο δύσκολη τη συναίνεση στο εσωτερικό του μπλοκ. Ο κίνδυνος για τη Γαλλία και την Ιταλία είναι ότι οι κοινωνικές αναταραχές θα είναι τόσο έντονες ώστε το Παρίσι και η Ρώμη θα προβούν σε δραστικές αποφάσεις, οι οποίες, σε αυτό το σημείο της κρίσης, εξακολουθούν να φαίνονται απίθανες.