Σχέδιο για σαρωτικές αλλαγές στην εφαρμογή του φόρου Τόμπιν

Οι ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες έχουν συμφωνήσει να θεσπίσουν ένα φόρο στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές σχεδιάζουν να τον μετριάσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, μειώνοντας κατά πολύ το ύψος του, έως και κατά 90%, και καθυστερώντας για χρόνια την εφαρμογή του, κάτι που εάν επιβεβαιωθεί θα σηματοδοτήσει μια σημαντική νίκη για τις τράπεζες και τους χρηματομεσίτες.

Εάν προχωρήσουν οι σαρωτικές αλλαγές που σχεδιάζονται, τα αποτελέσματα που θα έχει ο φόρος —τον οποίο προώθησε μεταξύ άλλων η γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ και θεωρείται δημοφιλής μεταξύ όσων κατηγορούν τις τράπεζες για την παγκόσμια οικονομική κρίση— θα αποδειχθούν πολύ περιορισμένα.

Οι τροποποιήσεις δεν έχουν ακόμη προταθεί επίσημα, αλλά αποκαλύφθηκαν στο πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερς από ευρωπαίους αξιωματούχους οι οποίοι είναι ανάμεσα σε εκείνους που χειρίζονται το θέμα.

Οι τράπεζες ασκούσαν έντονες πιέσεις εναντίον του φόρου, που πρόκειται να επιβληθεί από τη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλα εννέα ευρωπαϊκά κράτη—την Ιταλία, την Ισπανία, την Αυστρία, την Πορτογαλία, το Βέλγιο, την Εσθονία, την Ελλάδα, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία. Η προσπάθεια θέσπισής του επλήγη επίσης από τις προσφυγές της Βρετανίας εναντίον του. Το Λονδίνο, που έχει διαμηνύσει πως δεν επρόκειτο να εφαρμόσει ποτέ τέτοια φορολογία, φοβόταν ότι θα αναγκαζόταν να τον εισπράττει για λογαριασμό άλλων κρατών-μελών της ΕΕ και τις αρνητικές επιπτώσεις που θα είχε κάτι τέτοιο στο χρηματοοικονομικό κέντρο του Σίτι.

Βάσει των νέων σχεδίων, το τέλος για τις συναλλαγές σε αξιόγραφα και μετοχές θα μειωθεί σε μόλις 0,01% της αξίας τους, από 0,1% που προβλεπόταν στο αρχικό σχέδιο των Βρυξελλών. Αυτό θα σημάνει πως θα συγκεντρώνονται μόλις περίπου 3,5 δισεκατ. ευρώ, από 35 που προβλέπονταν αρχικά, σε ετήσια βάση.

Παράλληλα, ο φόρος μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή πιο σταδιακά: αντί να εφαρμοστεί στις μετοχές, τα αξιόγραφα και κάποια παράγωγα από το 2014, μπορεί την επόμενη χρονιά να ισχύσει μόνο για τις αγοραπωλησίες μετοχών. Τα αξιόγραφα ενδέχεται να μην φορολογούνται για άλλα δύο χρόνια, και τα παράγωγα για ακόμα περισσότερο. Η εφαρμογή του μπορεί εξάλλου να ακυρωθεί τελείως εάν αυτό ωθήσει τους χρηματομεσίτες να συναλλάσσονται εκτός ΕΕ, προκειμένου να αποφεύγουν την απόδοση του φόρου. Υποστηρικτές του μέτρου λένε ότι εάν υπάρξουν τέτοιες μεταβολές, ο φόρος απλά θα αποδειχθεί εντελώς ανούσιος.

"Το ερώτημα σήμερα είναι εάν και κατά πόσον ο λόγος της καγκελαρίου (Μέρκελ) έχει οποιαδήποτε αξία ή εάν η κεντροδεξιά κυβερνητική συμμαχία (στη Γερμανία) υπέκυψε για άλλη μια φορά στην πίεση του χρηματοοικονομικού τομέα", σχολίασε ο Γίργκεν Τρίτιν, εξέχων στέλεχος των Πρασίνων.

Ωστόσο ένας από τους αξιωματούχους που παρακολουθούν στενά την διαδικασία που αφορά τη θέσπιση του φόρου επισήμανε ότι "αυτό το πράγμα θα χρειαστεί να αλλάξει πολύ. Δεν πρόκειται να επιβιώσει με την σημερινή του μορφή".

Η λήψη μιας οριστικής απόφασης επαφίεται στις χώρες οι οποίες τον έχουν κυρώσει—κι ενδέχεται να απέχει μήνες. Η Γερμανία για παράδειγμα δεν αναμένεται να ανακοινώσει τίποτε σχετικό πριν από την διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Σεπτεμβρίου, πολύ περισσότερο που η κυβέρνηση Μέρκελ έχει δεσμευτεί να θεσπίσει το φόρο, ο οποίος βασίζεται σε μια ιδέα που είχε διατυπώσει ο Αμερικανός οικονομολόγος Τζέιμς Τόμπιν πριν από 40 χρόνια και δεν βρήκε ποτέ εφαρμογή ως σήμερα.

Μια εκπρόσωπος του Άλγκιρντας Σέμετα, του Ευρωπαίου Επιτρόπου που είναι αρμόδιος για θέματα φορολογικής πολιτικής, είπε ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν σε "τεχνικό" επίπεδο και πρόσθεσε ότι ενώ φαίνεται πιθανό ο φόρος να μπορέσει να ισχύσει από το 2014, το να συμβεί αυτό "από τον Ιανουάριο του 2014 μοιάζει πλέον λιγότερο πιθανό".