Η Ρωσία Τώρα: Η ενδυματολογική μόδα στα χρόνια της επανάστασης των μπολσεβίκων

Καπέλα μπουντιόνοβκα, παντελόνια Γκαλιφέ, ναυτικά πηλίκια, η μόδα της επανάστασης, που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο πριν από σχεδόν εκατό χρόνια, δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στις αριστερές αντιλήψεις, τις τρομοκρατικές ενέργειες και τις μαζικές διαδηλώσεις, αλλά και στην ένδυση των επαναστατών.

Η «μόδα της επανάστασης» έχει τη δική της παράδοση και λογική. Τι φορούσαν στη Ρωσία που ανέτρεψε το τσαρικό καθεστώς και είχε κυριευτεί από τον εμφύλιο πόλεμο; Φορούσαν πράγματα ασυνήθιστα, απίστευτα ξεχωριστά και θαυμάσια. Κάποιοι βημάτιζαν με ζωηρή διάθεση χαρούμενοι για τον κομμουνισμό, ενώ άλλοι θρηνούσαν για το τέλος μιας εποχής. Όλοι όμως είχαν αποσπαστεί από τον παλιό τρόπο ζωής, αν και ο νέος δεν είχε ακόμη εδραιωθεί.
Οι μαχητές του Κόκκινου στρατού «των εργατών και αγροτών», ο οποίος σχηματίστηκε τον Φεβρουάριο του 1918, φάνταζαν ιδιαίτερα ποικιλόχρωμοι και φανταχτεροί. Αυτοί που παρατάσσονταν υπό τις κόκκινες σημαίες ήταν ντυμένοι με ό,τι είχαν ως τη στιγμή που άρχισε ο πόλεμος.

Δρόμοι μιας επαναστατημένης πόλης. Πηγή: ITAR-TASS

Η νέα ηγεσία δεν διέθετε ούτε χρήματα, ούτε τη δυνατότητα να προσφέρει στους πολεμιστές μια κανονική στολή και οι άντρες του Κόκκινου στρατού φορούσαν τα πολιτικά τους ρούχα με ένα κόκκινο περιβραχιόνιο στο μπράτσο, ή απλώς ρούχα κόκκινου χρώματος. Θυμάται χαρακτηριστικά για γυναίκα της εποχής: «Περνούσε στην κυριολεξία ένα “κόκκινο ιππικό”, όλοι ντυμένοι στα κόκκινα από την κορφή ως τα νύχια, με λευκές ψηλές γκέτες. Δεν θα τους χαρακτήριζα Ερυθρό στρατό, αλλά ως νέου τύπου “ερυθρόδερμους”».

Ήταν αδύνατο να συναντήσεις σε έναν σχηματισμό έστω δύο όμοια ντυμένους ανθρώπους. Ο ένας με παλτό, κοζάκικο καπέλο, κόκκινο παντελόνι υπερβολικά άνετο από το γόνατο και πάνω (οι Ρώσοι το ονόμασαν «Γκαλιφέ» από τον γάλλο στρατηγό που το καθιέρωσε στο ιππικό από τη δεκαετία του 1870), και ένα ρεβόλβερ Nagant χωμένο στη ζώνη. Άλλος, με ένα φθαρμένο δερμάτινο μπουφάν, τη φανέλα του ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού με τις οριζόντιες μπλε και άσπρες ρίγες, επίσης ναυτικό παντελόνι-καμπάνα, καθώς και ναυτικό πηλίκιο με ξηλωμένες τις κορδέλες.

Λίγο απ’ … όλα
Σε ορισμένα τμήματα του Κόκκινου στρατού μοιράζονταν στολές του τσαρικού στρατού από τις λεηλατημένες αποθήκες, με αποτέλεσμα το ιππικό της επανάστασης να είναι ντυμένο όπως τα τσαρικά συντάγματα των ουσάρων. Αυτό μια φορά στάθηκε αιτία να τους περάσουν για στρατιώτες του Λευκού στρατού των αντεπαναστατών και να μην τους επιτρέψουν μπουν σε μια πόλη.

Οι δυνάμεις του Λευκού στρατού, θύμιζαν και αυτοί πιο πολύ μέλη κάποιας συμμορίας, παρά εκπροσώπους του αυτοκρατορικού στρατού. Οι ευκατάστατοι αγρότες, τους οποίους τόσο αντιπαθούσαν οι κομμουνιστές, φορούσαν απλές αγροτικές πουκαμίσες, άνετα παντελόνια, μπότες από μάλλινο ύφασμα και κάπες από προβιά. Οι στρατιωτικοί φορούσαν φθαρμένες πλέον τσαρικές στολές. Εξαιτίας της έλλειψης υλικού, ακόμη και τις επωμίδες και τα άλλα διακριτικά αναγκάζονταν να τα ζωγραφίζουν με μελάνι πάνω στις στολές.

Στρατιωτικό τμήμα με φθαρμένες στολές. Πηγή: Viktor Bulla

Η πρώτη στολή του Κόκκινου στρατού
Η νέα εξουσία κατανοούσε ότι ο στρατός, αλλά και ολόκληρη η χώρα, είχαν ανάγκη από κάποιο σύμβολο, ένα «σήμα κατατεθέν». Το 1918 πραγματοποιήθηκε ένας διαγωνισμός για τη δημιουργία μια ενιαίας εμφάνισης για το στρατό και το στόλο της χώρας. Ο Κόκκινος στρατός έλαβε μια στολή, η οποία κατέστη για πάντα θρυλική. Δηλαδή, τσόχινα καπέλα με αυτιά και ελαφρώς κωνοειδή από πάνω, τα οποία παρέπεμπαν στα κράνη των ρώσων μεσαιωνικών ιπποτών («μπογκατίρκα», από το «μπογκατίρ» που σημαίνει γενναίος ιππότης), πουκάμισα και μακριές κάπες με γιακά στο στυλ των καφτανιών του πεζικού πριν από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου.

Στολή του Κόκκινου στρατού νέου τύπου, 1918. Πηγή: RIA Novosti

Οι ιστορικοί πάντως προβάλλουν και μια άλλη εκδοχή των γεγονότων. Σύμφωνα με αυτή, ο Κόκκινος στρατός απλώς κυρίευσε τις στρατιωτικές αποθήκες όπου ήδη βρισκόταν η νέα στρατιωτική στολή, που ήταν ραμμένη σύμφωνα με τα σχέδια των διάσημων ζωγράφων Βασνετσόφ και Κορόβιν. Η στολή είχε φτιαχτεί ύστερα από παραγγελία του αυτοκρατορικού οίκου για την παρέλαση που θα επρόκειτο να γίνει στο Βερολίνο το 1917, καθότι, πριν από την Οκτωβριανή επανάσταση ο τσαρικός στρατός μαζί με τους συμμάχους είχε φτάσει σχεδόν στη νίκη κατά της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η εκδοχή είναι πειστική. Ο Βασνετσόφ πραγματικά χρησιμοποιούσε την εικόνα των ρώσων πολεμιστών του Μεσαίωνα στους πίνακές του, αλλά και στις αφίσες πατριωτικού περιεχομένου στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.Η πρωτοποριακή σοβιετική μόδα της δεκαετίας του '20Πρώτοι έλαβαν τη νέα φόρμα οι ιππείς του στρατιωτικού τμήματος του Μπουντιόνι, το όνομα του οποίου δόθηκε τελικά και σε αυτό καπέλο με τη μυτερή προεξοχή. Αντί του δικέφαλου αετού, πάνω στη «μπουντιόνοβκα» έραψαν τα διακριτικά σύμβολα των στρατιωτικών σωμάτων, δηλαδή πεντάκτινα αστέρια διαφόρων χρωμάτων (μπλε για το ιππικό, γαλάζιο για την αεροπορία, πορτοκαλί για το πυροβολικό κ.ο.κ.). Έτσι, ο στρατός απέκτησε μια πολιτισμένη και πολύ κομψή εμφάνιση, ενώ η «μπουντιόνοβκα» έγινε το σύμβολό του.

Το μοντέλο αυτό απεδείχθη τόσο πρωτότυπο, ώστε ακόμη και σήμερα ορισμένοι συνδυάζουν τη μπουντιόνοβκα με αθλητικά παπούτσια και φούτερ, με τζιν, είτε από πατριωτική νοσταλγία, ή από την άλλη, ως ένδειξη διαμαρτυρία κατά της κοινωνίας του καταναλωτισμού.