Ο «πόλεμος» των αγωγών και η μάχη πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων

Η μάχη των αγωγών και τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τους «αγωγούς της ενέργειας» είναι σύνθετα… Η Ευρώπη αναζητά τρόπους να απεξαρτηθεί ενεργειακά από το ρωσικό μονοπώλιο και τα ρωσικά κοιτάσματα φυσικού αερίου. Κοιτάζει προς Αζερμπαϊτζάν και έχει ξεκινήσει τη μελέτη και το σχεδιασμό δύο νέων αγωγών του TAP και του Nabucco , που θα διοχετεύουν φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα του Σαχ Ντενιζ. Ο Aδριατικός Αγωγός TAP θα ξεκινάει από την Ελλάδα, θα διασχίζει την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και θα καταλήγει στα παράλια της Νότιας Ιταλίας, επιτρέποντας την άμεση ροή του φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Θα μεταφέρει αέριο από το τεράστιο κοίτασμα Shah Deniz II του Αζερμπαϊτζάν στη νότια Ιταλία και Δυτική Ευρώπη μέσω της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Αδριατικής Θάλασσας. Το έργο έχει σχεδιαστεί με πρόβλεψη να αυξήσει τη μεταφορική του ικανότητα από τα 10 στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ανάλογα με την παραγωγή και τη ζήτηση. Ο αγωγός ΤΑΡ είναι ένα διεθνές ενεργειακό σχέδιο ευρωπαϊκής εμβέλειας και σημασίας και η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν έχει ζωτική σημασία για την οικονομική ανάπτυξη, την ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας μας. Ο αγωγός Nabucco προβλέπεται να διασχίζει μια απόσταση 3.863 χιλιομέτρων, από την Τουρκία μέχρι την Αυστρία, με ετήσια δυναμικότητα μεταφοράς 31 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου και κόστος κατασκευής περί τα 20 δισ. δολάρια . Οι ποσότητες φυσικού αερίου που είναι σε θέση να διεκδικήσει σήμερα είναι τα 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που, από το 2017 και μετά, θα παράγονται από το Σαχ Ντενίζ. Στον «πόλεμο» των αγωγών τον τελευταίο λόγο τον έχει το Αζερμπαϊτζάν και η απόφαση αναμένεται τον Ιούνιο. Με μια πρώτη ματιά οι αγωγοί δεν εμφανίζονται ως ανταγωνιστικοί. Ωστόσο τα αποθέματα του φυσικού αερίου του συγκεκριμένου κοιτάσματος επαρκούν μόνο για τον έναν. Η όποια επιλογή της εταιρίας Socar του Αζερμπαϊτζάν αυτόματα θα εκμηδενίσει την άλλη υποψηφιότητα. Η Ελλάδα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής και αυτό φάνηκε και από το γεγονός ότι η υπογραφή της Συμφωνίας πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα και όχι στα Τίρανα ή στη Ρώμη, όπως αρχικά είχε ορισθεί, γεγονός με συμβολική σημασία για το ρόλο της χώρας μας στην πρωτοβουλία αυτή. Το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών μάλιστα με τη διμερή επικοινωνία και τον συντονισμό των τριών χωρών (Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας) και με άλλες χώρες που εμπλέκονται με τον αγωγό (Αζερμπαϊτζάν, Ελβετία, Νορβηγία, Γερμανία) κατάφερε να φέρει στο κέντρο του ενεργειακού ενδιαφέροντος την χώρα. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε ο Υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Αβραμόπουλος θα βρεθεί στο Μπακού στα τέλη Απριλίου. Τα συμφέροντα όμως που κρύβονται πίσω από τους αγωγούς είναι πολλά. Αρχικά η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ είχαν ταχθεί μόνο υπέρ του ανταγωνιστικού σχεδίου Nabucco West. Ωστόσο τους τελευταίους 7 μήνες το κλίμα δείχνει να αλλάζει και αυτό υποδηλώνεται τόσο από την επίσημη στάση του Ευρωπαίου Επιτρόπου Ενέργειας όσο και με την παρουσία του Υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Eric Rubin, κατά την υπογραφή της Διακρατικής Συμφωνίας για τον ΤΑP στην Αθήνα στις 13 Φεβρουαρίου. Βέβαια ο πόλεμος των αγωγών βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι γνωστές οι παρεμβάσεις και οι υποδείξεις του διευθυντής του διεθνούς κέντρου αμυντικών μελετών και πρώην αναπληρωτή υπ. Οικονομικών Μάθιου Μπράιζα. Εκτός της θέσης του για τη μεταφορά του κυπριακού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη, ο κ. Μπράιζα εξέφρασε την εκτίμηση ότι ο αγωγός «Nabucco West» έχει προβάδισμα στους υπολογισμούς της Κομισιόν και της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το αζέρικο κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ προς την Δ. Ευρώπη, έναντι του «TAP» ο οποίος θα διέρχεται από την Ελλάδα. Όλα αυτά προς εξυπηρέτηση των δικών του συμφερόντων και όχι της Ελλάδας. Το Αζερμπαϊτζάν «πιέζεται» να δείχνει ότι προτιμά τον «Nabucco West» αν και συγκριτικά είναι κατώτερος του TAP. Αυτό συμβαίνει διότι διέρχεται από περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τις οποίες κάποιοι κύκλοι χρησιμοποιούν ώστε να πείσουν την κυβέρνηση του Μπακού ότι θα τις έχει δίπλα της για να την στηρίξουν μελλοντικά στο θέμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Την ίδια ώρα, οι ίδιοι κύκλοι επιχειρούν να καθυστερήσουν τους Ελληνικούς σχεδιασμούς, προτρέποντας να χρησιμοποιηθεί ο TAP προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα με τα Τίρανα για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών. Κάτι τέτοιο όμως θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και στην ακύρωση του. Ο Nabucco West εξυπηρετεί πλήρως και τα τουρκικά συμφέροντα καθώς διέρχεται σε πολύ μεγάλο μήκος από την Τουρκία και συνεχίζει μέσω Βουλγαρίας, όπου επίσης η Τουρκία έχει ισχυρά συμφέροντα. Σε ανώτερο επίπεδο επισημαίνεται πάντως πως τα σχέδια θα τύχουν ίσης μεταχείρισης και πως η επιλογή θα γίνει με τεχνοκρατικά και οικονομικά κριτήρια και όχι με πολιτικά. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του TAP είναι η υψηλότερη αποτελεσματικότητα και απόδοσή του ως αγωγού, η συντομότερη διαδρομή, το μικρότερο κόστος κατασκευής και η διέλευση του από λιγότερες χώρες. Νίκος Παναγιωτόπουλος