Νίκος Γκάτσος: Ο «ανανεωτής της παράδοσης», ο λαϊκός και λόγιος ποιητής

Σπουδαίοι μουσικοί μελοποίησαν τους στίχους του και πολλοί Έλληνες τους αγάπησαν και τους τραγουδούν μέχρι σήμερα. Ο λόγος για τον ποιητή, στιχουργό και μεταφραστή, Νίκο Γκάτσο , ο οποίος πριν 20 χρόνια, στις 12 Μαΐου 1992, «έφυγε» αφήνοντας πίσω του ένα σπουδαίο έργο. Ο «ανανεωτής της παράδοσης», όπως τον αποκαλούσαν αρκετοί, γεννήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1911 στην Ασέα Αρκαδίας. Τελείωσε το Δημοτικό στο χωριό του και το Γυμνάσιο στην Τρίπολη, όπου ήρθε σε επαφή με τη λογοτεχνία και τις ξένες γλώσσες. Εν συνεχεία, μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.    Στις αρχές της δεκαετίας του '30 δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στα περιοδικά «Νέα Εστία» (1931) και «Ρυθμός» (1933), ενώ γνώριζε ήδη αρκετά καλά Αγγλικά και Γαλλικά και είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό, το δημοτικό τραγούδι, όπως και τις νεωτεριστικές τάσεις της ευρωπαϊκής ποίησης. Το 1936 γνωρίστηκε με τον Οδυσσέα Ελύτη και έτσι συνδέθηκε με το ρεύμα του υπερρεαλισμού.   Το 1943, χρονιά ορόσημο για τον ίδιο, κυκλοφόρησε τη μία και μοναδική του ποιητική συλλογή με τίτλο «Αμοργός», η οποία τον καταξίωσε ανάμεσα στους σημαντικότερους έλληνες ποιητές. Σύμφωνα με τα όσα λέγονται, η συλλογή αυτή γράφτηκε σε ένα βράδυ με το σύστημα της «αυτόματης γραφής», που χρησιμοποιούν οι υπερρεαλιστές δημιουργοί. Αξίζει να σημειωθεί πως ο φίλος του Νίκου Γκάτσου, Μάνος Χατζιδάκις , χαρακτήρισε την «Αμοργό», «μνημειώδες έργο του νεοελληνικού ποιητικού λόγου». Μετά την «Αμοργό», ήρθαν άλλα τρία ποιήματα: «Ελεγείο» (1946), «Ο Ιππότης και ο θάνατος» (1947) και το «Τραγούδι του παλιού καιρού» (1963) αφιερωμένο στον Σεφέρη.   Ο Γκάτσος, όμως, το ταλέντο του το διοχέτευσε και στους στίχους που έγραφε, οι οποίοι είναι εντυπωσιακοί ποιοτικά και ποσοτικά. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Δήμος Μούτσης και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης είναι μόνο μερικοί από τους μεγάλους συνθέτες που μελοποίησαν τους στίχους του Γκάτσου και τους έκαναν γνωστούς στην Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό. Μερικά από τα γνωστά τραγούδια του είναι: Η μικρή Ραλλού, Χάρτινο το Φεγγαράκι, Η μπαλάντα του Ουρί, Μπουρνοβαλιά, Αν θυμηθείς το όνειρό μου, Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης, Το Δίχτυ, Μ' ένα παράπονο, Μάνα μου Ελλάς, Άσπρο Περιστέρι κ.ά.   Επιπλέον, μεγάλο μέρος της ζωής του το αφιέρωσε στις μεταφράσεις θεατρικών έργων, κυρίως για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου, όπως «Ο Ματωμένος Γάμος» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, «Ο Πατέρας» του Αύγουστου Στρίνμπεργκ, το «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς και πολλά άλλα, τα οποία όταν ανέβηκαν στη σκηνή γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Το 1987, ο Νίκος Γκάτσος τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.     Ντία