Βαρέα μέταλλα στρωμένα στο τραπέζι μας

Κοινωνία

Του Στέργιου Ζιαμπάκα getFile (23)Συστατικά της καθημερινής μας διατροφής τείνουν να γίνουν τοξικά στοιχεία, τα οποία, εκκινώντας από ρυπασμένους υδροφόρους ορίζοντες, καταλήγουν με μεγάλη ευκολία στο ποτήρι και στο πιάτο του καταναλωτή. Βαρέα μέταλλα, όπως ολικό και εξασθενές χρώμιο και νικέλιο, επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία και ανθεκτικά στο περιβάλλον, καθώς δεν βιοδιασπώνται και συσσωρεύονται εύκολα σε τοξικά επίπεδα, απειλούν ευθέως τη διατροφική αλυσίδα. Μόλις πριν από λίγες μέρες οι κάτοικοι δύο κοινοτήτων του Δήμου Κοζάνης,

του Αγίου Δημητρίου και του Ρυακίου, ενημερώθηκαν μέσω της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης–Αποχέτευσης Κοζάνης (ΔΕΥΑΚ) πως επιβεβαιώθηκε υπέρβαση των ορίων ολικού και εξασθενούς χρωμίου στις πηγές ύδρευσης των κοινοτήτων. Ως εκ τούτου απαγορεύτηκε η χρήση του νερού για πόση και περιορίστηκε μόνο σε άλλες οικιακές ανάγκες. Μολυσμένα νερά Οι κάτοικοι, στους οποίους μέχρι σήμερα διανέμεται εμφιαλωμένο νερό από τον Δήμο Κοζάνης, εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για την έως σήμερα κατανάλωση του νερού των πηγών, καθώς «μέχρι και το 2011 την ευθύνη για τον έλεγχο της ποιότητας του νερού είχε το Κέντρο Περιβάλλοντος του Νομού Κοζάνης, το οποίο δεν έκανε εξειδικευμένες μετρήσεις για χρώμιο, παρά μόνο τις βασικές», όπως δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο δημοτικός σύμβουλος Κοζάνης, Λευτέρης Ιωαννίδης, προσθέτοντας πως η συγκέντρωση των βαρέων μετάλλων σε μικρογραμμάρια ανά λίτρο (μg/L) ξεπερνάει κατά πολύ την επιτρεπτή κατά την εθνική νομοθεσία συγκέντρωση των 50 μg/L, αγγίζοντας τα 100 μg/L. Αξίζει, ωστόσο, να αναφερθεί πως η νομοθεσία προβλέπει τη συγκεκριμένη παραμετρική τιμή μόνο για το ολικό χρώμιο και όχι για το εξασθενές. Σε μια αντίστοιχη περίπτωση που είχε απασχολήσει την περιοχή της Μεσσαπίας Εύβοιας, σε σχετική εκδίκαση, το Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκίδας, επικαλούμενο πειράματα και μελέτες του εξωτερικού που πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την υπόθεση του νερού που κατανάλωναν οι κάτοικοι της πόλης Hinkley στην Καλιφόρνια, έκρινε ότι «η ανίχνευση εξασθενούς χρωμίου στο πόσιμο νερό (…) σε συγκέντρωση μέχρι και δύο (2) μικρογραμμάρια ανά λίτρο (μg/L) δεν καθιστά μη ασφαλές το προϊόν αυτό» (απόφαση 1158/2010). Τη στιγμή που όλα βαίνουν προς διερεύνηση, αναφορικά και με την αιτία, αλλά και το μέγεθος της χρήσης του νερού από τις εν λόγω πηγές, εκτιμάται πως τα αποτελέσματα των ερευνών της διεπιστημονικής ομάδας που συγκροτήθηκε θα οριστικοποιηθούν εντός 10 ημερών. Ωστόσο, εκφράζονται φόβοι για μια κατάσταση μη αναστρέψιμη, της οποίας τις προεκτάσεις κανείς δεν μπορεί να ορίσει. Αν και δεν εκτιμάται ως πιθανό το ενδεχόμενο το ρυπασμένο νερό να έχει χρησιμοποιηθεί σε καλλιέργειες, μεγάλη μερίδα των κατοίκων χρησιμοποιούσε το νερό για πότισμα στους κήπους τους. Τα τρόφιμα τα οποία παρήγε τα χρησιμοποιούσε προς ιδίαν κατανάλωση, με την περίπτωση το ολικό χρώμιο να έχει περάσει στα κηπευτικά να θεωρείται σχεδόν βέβαιη. Το πείραμα Πρόσφατη μελέτη των ερευνητών του Εργαστηρίου Χημείας Τροφίμων, του Τμήματος Χημείας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννη Ζαμπετάκη και Σωτήρη Στασινού, η οποία δημοσιεύτηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο επιστημονικό περιοδικό «Ecotoxicology and Environmental Safety», απέδειξε ότι επικίνδυνα για την υγεία βαρέα μέταλλα μπορούν να μολύνουν ένα συνηθισμένο προς κατανάλωση τρόφιμο, όπως πατάτες και κρεμμύδια, εφόσον αυτά αποτελούν συστατικά του νερού με το οποίο ποτίζονται. Οι δύο ερευνητές, στο πλαίσιο της έρευνάς τους, δημιούργησαν ένα θερμοκήπιο-πείραμα προσομοίωσης, στο πρότυπο ελληνικών περιοχών με ρυπασμένο υδροφόρο ορίζοντα, όπως ο Ασωπός (Βοιωτία) και η Μεσσαπία (Εύβοια). Το χώμα που χρησιμοποιήθηκε ελήφθη από πιστοποιημένο βιολογικό θερμοκήπιο, ωστόσο το νερό ήταν εμπλουτισμένο σε νικέλιο (Ni) και χρώμιο (Cr) σε συγκέντρωση έως και 250 μg/L. Τα αποτελέσματα είχαν ως εξής: Η επιβάρυνση στα κρεμμυδάκια που ποτίστηκαν με το διάλυμα που περιείχε Cr σε συγκέντρωση 10 μg/L άγγιξε έως και το 109,2%, με το εν λόγω παράδειγμα να αναδεικνύει το γεγονός ότι επιβαρύνονται έως και τα υπέργεια μέρη του φυτού. Η επιβάρυνση στο ίδιο μέρος του κρεμμυδιού που ποτίστηκε με διάλυμα που περιείχε Ni σε συγκέντρωση 250 μg/L άγγιξε το 90,2%, ενώ στον βολβό η επιβάρυνση από το ίδιο διάλυμα έφτασε το 55%. Οι πατάτες που ποτίστηκαν με το διάλυμα Ni συγκέντρωσης 20 μg/L επιβαρύνθηκαν με το μέταλλο σε ποσοστό 28,1%. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι στατιστικώς σημαντικά, καθώς έχει ποσοτικοποιηθεί το ποσοστό των βαρέων μετάλλων που περνάει στα τρόφιμα, μέσω ρυπασμένου νερού, ακόμα και σε χώμα που δεν έχει μολυνθεί ποτέ στο παρελθόν. «Πλέον έχουμε ισχυρές ενδείξεις, αν όχι αποδείξεις, ότι το νικέλιο και το χρώμιο του αρδευτικού νερού μπορούν να επιμολύνουν τρόφιμα–βολβούς. Συνεπώς το πρόβλημα του ρυπασμένου νερού είναι πρόβλημα της ανθρώπινης διατροφικής αλυσίδας. Ενα πρόβλημα στο οποίο η πολιτεία καλείται να δώσει λύση άμεσα, παρέχοντας καθαρό νερό, για να έχουμε ασφαλή τρόφιμα», υπογραμμίζει στην «Εφ.Συν.» ο επικεφαλής της έρευνας, Γιάννης Ζαμπετάκης. «Δεν υπάρχουν όρια για τις συγκεκριμένες ουσίες, δεν θα έπρεπε να ανιχνεύονται καθόλου. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πόσο επικίνδυνες είναι», προειδοποιεί μέσω της εφημερίδας μας ο πατήρ Ιωάννης Οικονομίδης, ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Τοπικής Αειφόρου Ανάπτυξης & Πολιτισμού (ΙΤΑΑΠ) Βοιωτίας, συμπληρώνοντας: «Και άλλες χημικές ουσίες για χρόνια θεωρούνταν ασφαλείς, όπως ο αμίαντος, και μετά από 20-30 χρόνια αποδείχθηκαν επικίνδυνες. Δεν θέλουμε να μετρήσουμε τα πτώματά μας για να αποφασίσουν σε 20 χρόνια ότι, ναι, πράγματι υπάρχει πρόβλημα». Τα εν λόγω αποτελέσματα αποτέλεσαν αφορμή για το ΙΤΑΑΠ να αποστείλει επιστολή στον ΕΦΕΤ, αιτούμενο την παροχή στοιχείων για την επικινδυνότητα των τροφίμων βολβών της Ελλάδας για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Υπενθυμίζεται ότι η έως σήμερα θέση του ΕΦΕΤ για τα προϊόντα της Βοιωτίας αναφέρει πως «είναι ασφαλή για τους καταναλωτές». Εν προκειμένω, ο Φορέας απάντησε στο ΙΤΑΑΠ, «πετώντας το μπαλάκι» στις ευρωπαϊκές αρμόδιες αρχές, πως «η EFSA (σ.σ. Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων) συγκρότησε ομάδα εργασίας η οποία θα προβεί στην αξιολόγηση της επικινδυνότητας από την παρουσία χρωμίου και νικελίου στα τρόφιμα», έργο το οποίο είναι σε εξέλιξη. Ο ΕΦΕΤ συμπλήρωσε επίσης πως «το σημαντικότερο που προέκυψε από τη συγκεκριμένη μελέτη είναι η απουσία εξασθενούς χρωμίου (που είναι η περισσότερο τοξική μορφή χρωμίου) στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης». Ευρωπαικός κανονισμός Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί πως στο άρθρο 7 του ευρωπαϊκού κανονισμού (ΕΚ 178/2002) για την «αρχή της προφύλαξης» για την ασφάλεια των τροφίμων, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Στις ειδικές περιπτώσεις κατά τις οποίες, ύστερα από αξιολόγηση των διαθέσιμων πληροφοριών, εντοπίζεται πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν τα προσωρινά μέτρα (…) μέχρι να υπάρξουν περαιτέρω επιστημονικές πληροφορίες για μια πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση του κινδύνου». Από την πλευρά του, ο π. Οικονομίδης τόνισε πως πάγιο αίτημα των αγροτών και της τοπικής κοινωνίας είναι η προσβασιμότητα σε καθαρό νερό, κάτι που δεν έχει εξαγγελθεί παρά την αναγνώριση του προβλήματος από την ελληνική πολιτεία. Ερωτηθείς, τέλος, γιατί πιστεύει ότι ακόμη δεν έχει δοθεί λύση, απάντησε με νόημα: «Υπάρχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Εχουμε εδώ όλη τη βαριά βιομηχανία συγκεντρωμένη. Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτα, ούτε πιστεύω ότι εύκολα θα γίνει, διότι θα πρέπει το κόστος να το επωμιστούν αυτοί που ρυπαίνουν. Αυτό είναι κάτι που προσπαθούν να αποφύγουν πάση θυσία». Εφημερίδα των ΣυντακτώνTags: μέταλλαστρωμένατραπέζι