Σαν σήμερα 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ 1956: Η αρχή της ανατροπής

Tweet Αρθρογράφος: Ελένη Νικολαΐδου

58 χρόνια μετά, 20 Συνέδριο, 6η Ολομέλεια, Νίκος Ζαχαριάδης

Η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του ΚΚΕ: Η 6η πλατειά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, 1956

Για να μιλήσει κάποιος για την επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής στα εσωτερικά του ΚΚΕ θα πρέπει, βεβαίως, να αναφερθεί στη διεξαγωγή του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ 14-25/2/1956

που σηματοδοτεί την επίσημη, πλέον, προσπάθεια ανατροπής της ηγεσίας του ΚΚΕ, αφού στις ημέρες του Συνεδρίου συγκλήθηκε η Διεθνής Επιτροπή.

Στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το Φεβρουάριο του 1956, έγιναν οβιδιακές μεταβολές στην πολιτικοϊδεολογική γραμμή της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που επηρέασε τα κομμουνιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο. Στη διάρκειά του, την τελευταία ημέρα του Συνεδρίου, ο Ν. Χρουστσόφ σε κλειστή συνεδρίαση παρουσίασε εισήγηση για «την προσωπολατρία του Στάλιν και τις συνέπειές της» -γνωστή και ως "μυστική έκθεση"- που αρχικά κρατήθηκε μυστική αλλά γρήγορα διέρρευσε στη Δύση. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε ένας μακρύς δρόμος αντιπαραθέσεων, ρήξης και τέλος διάσπασης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Τα μέλη του προεδρείου της ΚΕ του ΚΚΣΕ Μάλενκοφ, Καγκανόβιτς, Μόλοτοφ τάχθηκαν ενάντια στη γραμμή του 20ου Συνεδρίου και λίγο αργότερα καθαιρέθηκαν από την ΚΕ. Την ίδια περίοδο το ΚΚ Κίνας διαμαρτύρεται για την ιδεολογική στροφή που σημειώθηκε στο 20ο Συνέδριο, διαφωνώντας κάθετα με τις νέες κατευθύνσεις που χάραξε το ΚΚΣΕ. Βασικά σημεία της διαφωνίας ήταν: ο χαρακτήρας της εποχής, ο πόλεμος και η ειρηνική συνύπαρξη, ο ειρηνικός δρόμος προς το σοσιαλισμό και το ζήτημα του Στάλιν. Έτσι αρχίζει ένας πόλεμος ανακοινώσεων μέσω επιστολών που δημοσιεύονται στον τύπο. Στις δημόσιες αυτές αντιπαραθέσεις συμμετέχουν ενεργά και το ΚΚ Ιταλίας (Παλμίρο Τολιάτι) και το ΚΚ Γαλλίας (Μωρίς Τορέζ). Ήδη μέσα στο 1956 το ΚΚ Κίνας δημοσιεύει δύο επιστολές προσπαθώντας να καταρρίψει τη νέα γραμμή του ΚΚΣΕ. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα γίνονται προσπάθειες διατήρησης της ενότητας που αποτυπώνονται στη «Διακήρυξη της Μόσχας» (14-16/11/1957) κείμενο που εγκρίθηκε από αντιπροσώπους κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων των σοσιαλιστικών χωρών και στη «Δήλωση της Μόσχας» το Νοέμβριο του 1960 που συμφωνήθηκε από 81 κομμουνιστικά και εργατικά κόμματα από όλο τον κόσμο. Η «Δήλωση της Μόσχας» ήταν και το τελευταίο, από κοινού, δημοσιευμένο κείμενο των απανταχού κομμουνιστικών κομμάτων.

Μέσα σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον δρουν η ηγεσία και τα μέλη του ΚΚΕ, που έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από την ήττα του εμφυλίου πολέμου, από τη μία την πολιτική εξορία δεκάδων χιλιάδων μελών του στις σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και από την άλλη τις πολιτικές διώξεις, τις δολοφονίες και τις εξορίες των μελών του στην Ελλάδα.

Ένα μήνα μετά το 20ο Συνέδριο συγκαλείται η 6η πλατειά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (11-13/3/1956) στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας. Η ολομέλεια συγκλήθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Επιτροπής που συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Η Διεθνής Επιτροπή αποτελούνταν από αντιπροσώπους των έξι Κομμουνιστικών Κομμάτων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, στις χώρες των οποίων είχαν εγκατασταθεί οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, μέλη του ΚΚΕ.

Τη Διεθνή Επιτροπή αποτελούσαν ο Αντόν Τάνεφ Γιούγκοφ από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βουλγαρίας, ο Μπέλα Κόβατς από το Κόμμα των Ούγγρων Εργαζομένων, ο Φρανσίζεκ Μαζούρ από το Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα της Πολωνίας, ο Γκεόργκε Γκεοργκίου Ντεζ από το Εργατικό Κόμμα Ρουμανίας, ο Ότο Κουούσινεν από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης και ο Ρούντολφ Μπάρακ από το Κουμμουνιστικό Κόμμα της Τσεχοσλοβακίας. Την εισήγηση στην ολομέλεια του ΚΚΕ την έκανε ο Γκεοργκίου Ντεζ ο οποίος στο λόγο του δικαιολόγησε την επέμβασή τους λόγω των πολλών γραμμάτων διαμαρτυρίας που δέχτηκαν από μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ και άλλα μέλη του κόμματος. Επιπλέον διευκρινίζει ότι επεμβαίνουν σε δράσεις της καθοδήγησης που γι αυτές έχουν απαντήσει τα όργανα, επειδή όμως είναι λαθεμένη η γραμμή επανέρχεται η επιτροπή(!)

Στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ και στο περιθώριο των εργασιών του ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος παρακολουθούσε το Συνέδριο, συναντήθηκε με τη Διεθνή Επιτροπή τρεις φορές, στις 21, στις 25 και στις 26 Φεβρουαρίου του 1956 . Στις συναντήσεις αυτές ο Ζαχαριάδης διαμαρτυρήθηκε ότι υπάρχουν στοιχεία ανακριτικού χαρακτήρα στις ερωτήσεις που του κάνει η επιτροπή αλλά παράλληλα διαβεβαίωνε σε όλους τους τόνους ότι η απόφαση της επιτροπής θα ήταν γι αυτόν νόμος. Στις συζητήσεις τους η επιτροπή ουσιαστικά κατηγόρησε το Νίκο Ζαχαριάδη για όλες τις αποφάσεις που είχε πάρει ο ΓΓ του ΚΚΕ μέχρι και εκείνη τη στιγμή ξεκινώντας από τη γνωστή επιστολή του στην έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940. Η στιχομυθία Ζαχαριάδη και μελών της επιτροπής είναι ενδεικτική της προσπάθειας της επιτροπής να απομακρύνει το Νίκο Ζαχαριάδη από την καθοδήγηση του ΚΚΕ.

Παραθέτω μία συνομιλία

«Κουούσινεν: Λάθος ήταν το γράμμα το 1940 γιατί αναζητούσε δίχως όρους συνθηκολόγηση προς Μεταξά

Ζαχαριάδης: Σύντροφε Κουούσινεν το διάβασες;

Κουούσινεν: Όχι»

Ο Ζαχαριάδης στις συναντήσεις του με την επιτροπή αντικρούει όλες τις κατηγορίες και δεν τις αποδέχεται.

Ο ίδιος παρέδωσε επιστολή στη Διεθνή Επιτροπή με την οποία ζητούσε να τον απαλλάξουν από τα καθήκοντά του. Να σημειώσουμε εδώ ότι η επιτροπή κάλεσε στη Μόσχα και τους Βασίλη Μπαρτζώτα, Απόστολο Γκρόζο και Νίκο Ακριτίδη οι οποίοι επέδωσαν, και αυτοί, επιστολή στην επιτροπή και ζητούσαν, επίσης, την απαλλαγή από τα καθήκοντά τους. Στην επιστολή τους, την οποία συνυπόγραψε και ο Ζαχαριάδης, έγραφαν «Νομίζουμε ότι γίνεται μία μεγάλη αδικία που δεν την αξίζει ούτε ο λαός μας ούτε το κομμουνιστικό κόμμα Ελλάδας. Αυτή τη στιγμή πιστεύουμε ότι δεν γίνεται μόνο μία μεγάλη αδικία, αλλά και μία μεγάλη πολιτική ζημιά. Όμως δεν θέλουμε να σταθούμε εμπόδιο στην υπόθεσή σας, δεν επιθυμούμε σε καμία περίπτωση να ζημιωθεί εξ αιτίας μας το ελληνικό και παγκόσμιο κίνημα. Γι αυτό και παρακαλούμε να μας απαλλάξετε από τα καθήκοντά μας στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. Ο σ. Ζαχαριάδης το έχει κιόλας ζητήσει προσωπικά αυτό από την ΚΕ του ΚΚΣΕ. Είμαστε έτοιμοι να παραδώσουμε τη δουλειά που κάναμε ως τώρα στο ΚΚΕ σε εκείνα τα πρόσωπα που εσείς θα υποδείξετε. Περιμένουμε την απάντησή σας. Ζαχαριάδης, Μπαρτζιώτας, Γκρόζος, Ακριτίδης»

Άποψή μου είναι ότι η ιδεολογικοπολιτική στροφή της Σοβιετικής Ένωσης δεν θα μπορούσε να επιβληθεί στο ΚΚΕ με το Νίκο Ζαχαριάδη Γενικό Γραμματέα. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να απομακρυνθεί από την ηγεσία του ΚΚΕ όσο πιο «ήσυχα» γινόταν. Και επειδή ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν ένας δημοφιλής ηγέτης η απομάκρυνσή του έπρεπε να έχει τη βαρύτητα της σφραγίδας μιας Διεθνούς Επιτροπής.

Μία πρώτη προσπάθεια αλλαγής των συσχετισμών μέσα στο ΚΚΕ και βεβαίως μείωσης της επιρροής του Ζαχαριάδη έγινε στην Τασκένδη το 1955. Μετά τα γεγονότα της Τασκένδης στις 26-28/12/1955 συγκλήθηκε η 5η ολομέλεια στην οποία πάρθηκε η απόφαση για το τι ακριβώς έγινε στην ΚΟΤ. Φαίνεται ότι μέρος των υποχρεώσεων της Διεθνούς Επιτροπής ήταν και η ακύρωση αυτής της απόφασης.

Η 6η πλατειά Ολομέλεια του ΚΚΕ συνήλθε στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας στις 11-12 Μαρτίου του 1956. Τα θέματα που εγκρίθηκαν για συζήτηση ήταν:

1ο Ανακοίνωση του προέδρου της Διεθνούς Επιτροπής των αδελφών Κομμουνιστικών Κομμάτων

2ο Σύγκληση του 8ου Συνεδρίου του Κόμματος και

3ο Εκλογή προσωρινού γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής.

Στην ολομέλεια συμμετείχαν 75 μέλη του ΚΚΕ (ΚΕ και στελέχη) τα οποία οργανωτικά κατανέμονταν ως εξής: 20 από τις κομματικές οργανώσεις στην ΕΣΣΔ, 30 από τη Ρουμανία, 5 από τη Βουλγαρία, 10 από την Τσεχοσλοβακία, 5 από την Ουγγαρία και 5 από την Πολωνία ενώ στο βήμα ανέβηκαν 39 από το ΚΚΕ και 4 από τη Διεθνή Επιτροπή ο Ντεζ που έκανε την εισήγηση, ο Κόβατς (Κόμμα Ούγγρων Εργαζομένων), ο Γιούγκοφ (ΚΚΕ Βουλγαρίας) και ο Μπάρακ (ΚΚ Τσεχοσλοβακίας). Στην ολομέλεια κλήθηκαν να συμμετέχουν τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της Κ.Ε. που είχαν εκλεγεί στο 7ο Συνέδριο (1945) και οι συμμετέχοντες στην 3η Συνδιάσκεψη (1950). Δηλαδή συμμετείχαν και μέλη που είχαν διαγραφεί από την ΚΕ ή και από το ΚΚΕ όπως ο Δ. Παρτσαλίδης που είχε διαγραφεί το 1952 και άλλοι. Ο μόνος που έλειπε από την 6η ολομέλεια του ΚΚΕ ήταν ο γενικός γραμματέας του Νίκος Ζαχαριάδης.

Η Διεθνής Επιτροπή από το βήμα της 6ης Ολομέλειας κρίνει αποφάσεις του ΚΚΕ που η ίδια είχε εγκρίνει.

Όπως ανέφερα την εισήγηση στην 6η Ολομέλεια την έκανε ο Γκεοργκίου Ντεζ οι αιτιάσεις του οποίου βασίστηκαν στην κριτική που έγινε στον Νίκο Ζαχαριάδη στις συναντήσεις του με τη Διεθνή Επιτροπή.

Τρείς ήταν οι βασικοί άξονες κριτικής

1η Η πολιτική του γραμμή και τα λάθη που έκανε. Λάθος οι εκτιμήσεις του για την ήττα του ΔΣΕ, λάθος το γράμμα του το 1940 «προς το λαό της Ελλάδας», λάθος η θεωρία των δύο πόλων, λάθος η αποχή από τις εκλογές στις 31 Μαρτίου 1946, λάθος η συμμετοχή στο δημοψήφισμα το Σεπτέμβριο του 1946 , λάθος η χρονική έναρξη του δεύτερου ένοπλου αγώνα, λάθος ο χαρακτήρας του ένοπλου αγώνα τον οποίο ο Νίκος Ζαχαριάδης το θεωρούσε ως σοσιαλιστική επανάσταση

2η κατηγορία ήταν η παραβίαση, σύμφωνα με τον Ντεζ, της εσωκομματικής δημοκρατίας και της αρχής της συλλογικής καθοδήγησης. Τον κατηγόρησε ότι είχε να συγκληθεί συνέδριο από το 1945, δηλαδή 10 χρόνια, ότι υπήρχε μονοπρόσωπη καθοδήγηση, ότι στην Τασκένδη σφετερίστηκε καταστάσεις, γενικά ότι επικρατούσε «ανώμαλη κατάσταση στην ΚΕ του ΚΚΕ» και άλλα.

3η κατηγορία ήταν η έλλειψη φροντίδας για την ασφάλεια των παράνομων στελεχών. Έγιναν πολλές συλλήψεις παράνομων μελών στην Ελλάδα, δεν φρόντισε να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των μελών που στέλνονταν στην Ελλάδα, ότι υπήρχαν άτοπα δημοσιεύματα στο Νέο Κόσμο που έβαζαν σε κίνδυνο συντρόφους, άστοχες δηλώσεις στην Ελεύθερη Ελλάδα και άλλα.

Εκτός από την εισήγηση του Ντεζ έχει ενδιαφέρον να δούμε πως τοποθετήθηκαν οι ομιλητές της Ολομέλειας. Σχεδόν στο σύνολό τους όχι μόνο αποδέχτηκαν την εισήγηση του Ντεζ αλλά μίλησαν για τον Ζαχαριάδη με σκληρότερους χαρακτηρισμούς όπως ότι ήταν «Μικροαστός» και «τυχοδιώκτης» (Γκρόζος) ότι «στη γραμματεία επικρατούσε σαπισμένο κλίμα» (Λ. Σταθάς) άλλοι αναφέρθηκαν «στη στυγνή δικτατορία του Νίκου Ζαχαριάδη» (Παν. Υφαντής) ότι «δημιουργούσε κλίμα αφόρητης φοβίας» (Παν. Υφαντής) στην Κεντρική Επιτροπή επικρατούσε «τρομοκρατία, φόβος, συμβιβασμός» (Π. Βαϊνάς) ότι τώρα ο ίδιος «παριστάνει τον μηνίοντα Αχιλλέα» (Κ. Θέος) ότι υπήρχε «προσωπολατρία» (Μ. Παπαγεωργίου) και ότι ήταν «κοινός εγκληματίας» (Μ.Τσάντης), Οι περισσότεροι ομιλητές, μέλη της ΚΕ, υποστήριξαν ότι τους παραπλάνησε ο Ζαχαριάδης, ότι στην ουσία συμφωνούσαν στις αποφάσεις της ΚΕ γιατί είτε τον φοβούνταν, είτε του είχαν τυφλή εμπιστοσύνη είτε γιατί κατάφερνε να τους παραπλανά.

Η 6 ολομέλεια του ΚΚΕ ολοκληρώνεται και παίρνει τις παρακάτω αποφάσεις:

-Καθαίρεση του Νίκου Ζαχαριάδη από γενικό γραμματέα και από το πολιτικό γραφείο

-Καθαίρεση του Βασίλη Μπαρτζιώτα από το πολιτικό γραφείο και από γραμματέα της ΚΕ

-Αποκατάσταση των Δ. Παρτσαλίδη, Παν. Μαυρομάτη, Ζήση Ζωγράφο, Φώκο Βέττα, Μιχάλη Τσάντη, Μάρκο Βαφειάδη, Θανάση Χατζή, Μήτσο Βατουσιανό, Θύμιο Μπράτσο

-Ακύρωση των αποφάσεων της 5ης Ολομέλειας που αφορούσαν στα γεγονότα της Τασκένδης

-Απόφαση να συγκληθεί το 8ο Συνέδριο, και

-Εκλογή επταμελούς γραφείου της ΚΕ που αποτελούνταν από τους Γκρόζο, Κολιγιάννη, Κασιμάτη, Υφαντή, Λεω. Στρίγκο, Κώστα Θέο, Πέτρο Ρούσο

Η επέμβαση της Διεθνούς Επιτροπής δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Προσπάθειες χειραγώγησης και εναρμόνισης με τις κατευθυντήριες γραμμές της Σ.Ε. είχαν γίνει και πριν την 6η ολομέλεια. Τα γεγονότα στην Κομματική Οργάνωση Τασκένδης το 1955 το επιβεβαιώνουν.

Στην εισήγησή του ο Ντεζ δεν λέει όλη την αλήθεια όταν ανακοινώνει στο σώμα ότι οι Ζαχαριάδης και Μπαρτζιώτας υπέβαλαν την παραίτησή τους τη στιγμή που αυτοί οι δύο από κοινού (εννοώ ο Ζαχαριάδης και Μπαρτζιώτας ) έστειλαν επιστολή στην επιτροπή μαζί με τους Γκρόζο και Ακριτίδη. Μάλιστα ο Γκρόζος στην ομιλία του αμέσως μετά τον Ντεζ δήλωσε ότι η υπογραφή του σε αυτή την επιστολή ήταν ίσως και το μεγαλύτερό του λάθος.

Γιατί ο Ζαχαριάδης δεν παραβρέθηκε στην 6η Ολομέλεια; Απάντηση δίνει ο ίδιος στο λόγο του στην 7η Ολομέλεια το Φεβρουάριο του 1957. Παραθέτω τα λόγια του «Δήλωσα στην Επιτροπή, στο σ. Κουουσίνεν. Και το έδωσα και γραφτά. Τώρα όλα αυτά τα ντοκουμέντα δεν τα έχω, σας δίνω το νόημα. Αποδέχομαι το σχηματισμό της Επιτροπής. Δεν συμφωνώ με τη γενική εκτίμηση της δουλειάς της καθοδήγησης του ΚΚΣΕ. Και εφόσον η επιτροπή των αδελφών κομμάτων ουσιαστικά ανέλαβε ευθύνες μου με το ΚΚΕ, με το σχηματισμό της και με την πρωτοβουλία που ανέλαβε, παρακαλούσα να μου υποδείξει σε ποιους συντρόφους να παραδώσω τη δουλειά μου στο ΚΚΣΕ και να μπω στην μπάντα. Και επειδή δεν ήθελα να σταθώ εμπόδιο στη δουλειά της Επιτροπής και να έρθω σε σύγκρουση μαζί της, μια και είχα διαφορετική, ριζικά, γνώμη στη βασική πολιτική εκτίμηση της δουλειάς της καθοδήγησης του ΚΚΕ δεν ήρθα στην 6η ολομέλεια».

Ας αναφέρω εδώ ότι μία από τις κατηγορίες προς τον Ζαχαριάδη ήταν ότι άργησαν πολύ να κάνουν Συνέδριο, μα και μετά την 6η ολομέλεια έγιναν άλλες 9 ολομέλειες και το 8ο συνέδριο συγκλήθηκε μετά από 6 χρόνια στις 2-8/5/1961.

Μπορούν να ειπωθούν πολλά για το ρόλο της Διεθνούς Επιτροπής, τις απαντήσεις του Ζαχαριάδη στην επιτροπή. Πολλά ίσως μπορούν να ειπωθούν για τη στάση των μελών της ΚΕ του ΚΚΕ που «εν μία νυκτί» κατάλαβαν ότι τόσα χρόνια χειραγωγούνταν, όταν έπαιρναν αποφάσεις για κομβικά ζητήματα που αφορούσαν όχι μόνο τα μέλη του ΚΚΕ αλλά και ολόκληρο τον ελληνικό λαό χωρίς να καταλαβαίνουν τι αποφασίζουν. Μεγάλος αριθμός μελών παρουσιάζονται στους λόγους τους ότι αυτοί δεν ήξεραν, δεν καταλάβαιναν.

Η ΚΕ του ΚΚΕ τον Απρίλιο του 1956 έστειλε «Κλειστό γράμμα» προς τα μέλη του με το οποίο τους ενημέρωνε για τις αποφάσεις της 6ης πλατειάς Ολομέλειας, ένα κείμενο αναλυτικό, πολλών σελίδων, που σε καμία του όμως γραμμή δεν αναφερόταν η ύπαρξη της Διεθνούς Επιτροπής, ότι η ολομέλεια συγκλήθηκε από τη διεθνή επιτροπή, ότι την εισήγηση την έκανε ο Ντεζ.

Το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ ήταν η θρυαλλίδα μιας διαδικασίας ανατροπής της επαναστατικής στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος και ενσωμάτωσης αυτού στο αστικό στρατόπεδο, της αναστροφής της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της επισφράγισης των αρνητικών εξελίξεων που ήδη συντελούνταν στο πλαίσιο των ταξικών αγώνων στην ΕΣΣΔ αλλά και παγκοσμίως.

Το παραπάνω κείμενο ήταν εισήγηση στο Συνέδριο "Η αριστερά και ο αστικός πολιτικός κόσμος", Πάντειο, 17-20 Απριλίου 2013

Ετικέτες: Ελένη ΝικολαϊδουΚΚΣΕΚομμουνισμός Tweet

View the discussion thread.