Η κοινωνία του Ρίσκου

O Γερμανός κοινωνιολόγος Ulrich Beck, ο οποίος εξέτασε την σημασία του ρίσκου στις σύγχρονες κοινωνίες, πέθανε ανήμερα Πρωτοχρονιάς σε ηλικία 70 ετών από ανακοπή καρδιάς.

Ο Beck γεννήθηκε 15η Μαΐου του 1944, στο Stolp, τώρα την Πολωνική πόλη του Slupsk.

Σπούδασε και δίδαξε κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο σύγχρονες

κοινωνίες παλεύουν με τα αποτελέσματα των δικών τους αποφάσεων, όπως η ρύπανση του περιβάλλοντος, η παγκοσμιοποίηση και το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού.

Ο όρος «Κοινωνία του Ρίσκου» είναι ένας νεολογισμός που εισήγαγε ο Beck στο βιβλίο του Η Κοινωνία του Ρίσκου: Προς μια νέα Νεωτερικότητα. Το βιβλίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα γερμανικά το 1986 και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1992. Η έννοια αποτελεί το γέννημα μιας μακράς παράδοσης στη κοινωνιολογική θεωρία οπού αναπτύσσει τα ερμηνευτικά της εργαλεία στο πλαίσιο μιας ετικέτας οπού (υποτίθεται) αποδίδει το πνεύμα της εποχής, αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν το zeitgeist. Π.χ. Κτητική κοινωνία, Ανοιχτή Κοινωνία, Κοινωνία της Αφθονίας, Κοινωνία των Πολιτών, Μεταβιομηχανική Κοινωνία, κοκ.

Σκοπός του Beck είναι να υπογραμμίσει τη θέση ότι η κοινωνία, στην εποχή της ύστερης Νεωτερικότητας, κυριαρχείται από την πανταχού παρουσία κινδύνων, όχι απλά ως κυρίαρχη συνείδηση της εποχής, αλλά και ως άμεση πρόκληση που απειλεί να συντρίψει τις κοινωνίες.

Η «κοινωνία της διακινδύνευσης» είναι ένα θεωρητικό πλαίσιο που επιδιώκει, πέρα από την αναφορά στη σύγχρονη εποχή, να κάνει τη διάγνωση της δυναμικής της και να υπογραμμίσει τη μοναδικότητά της από τους προκατόχους της. Το πλαίσιο αποτελείται από τρεις αλληλένδετες συνιστώσες: τον κίνδυνο, την εξατομίκευση, και την ανακλαστική νεωτερικότητα. Ο Beck εντοπίζει τη δυναμική στον μετατόπισμα στη ‘’φύση’’ των κινδύνων και στην ικανότητα της επιστήμης να ανιχνεύσει όλο και πιο λεπτούς κινδύνους. Αυτό οδηγεί σε μια θεμελιώδη αναδιάταξη των κοινωνικών και πολιτικών στάσεων, και σε ένα μετασχηματισμό του πολιτιστικού νοήματος του κινδύνου.

Η σύγχρονη εποχή διακρίνεται από το παρελθόν με βάση το είδος των κινδύνων, σε αντίθεση με το παρελθόν ο κίνδυνος δεν είναι πλέον δέσμια χωρικά ή χρονικά. Ο Beck υποστηρίζει ότι η πυρηνική ακτινοβολία, η μεγαλύτερη κινητικότητα των ασθενειών, η υπερθέρμανση του πλανήτη, εκθέτουν σχεδόν όλους τους ανθρώπους στο πλανήτη σε κοινούς κινδύνους. Η διαχείριση των κινδύνων δε μπορεί να γίνει αποτελεσματικά στη βάση πολιτικών που θα αναπτύξουν τα εθνικά κράτη μεμονωμένα, αλλά μέσα από τη λειτουργεία υπερτοπικών μηχανισμών (βλέπε διεθνής οργανισμούς τύπου ΕΕ, ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, κοκ.). Συνεπώς, η διακινδύνευση είναι δομικό συστατικό θεσμικής οργάνωσης. Παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, είναι η Παγκόσμια κοινωνία της διακινδύνευσης.

Τόσο η άποψη των επιχειρημάτων του για την κοινωνική κατανομή των κινδύνων, όσο και οι ισχυρισμοί του σχετικά με το ρόλο της επιστήμης, εντάσσονται στο πλαίσιο εντόνων προβληματισμών στη κοινωνιολογική σκέψη κυρίως κατά τη δεκαετία του ‘90. Η ιδέα της «κοινωνίας του ρίσκου», είναι ένας θεμέλιος λίθος και στη σκέψη του Anthony Giddens, που επικαλείται επίσης τη μετάβαση σε ένα στάδιο ύστερης νεωτερικότητας για να διακρίνει την σύγχρονη εποχή από τους προκατόχους του.

Ο Beck, ο οποίος δίδαξε επίσης στο London School of Economics, είχε μεγάλη επιρροή μεταξύ των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών, επικρίνοντας τη χώρα του για τη λήψη αυτού που κατονομάζει ως ‘’Μερκιαβελλική’’ προσέγγιση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη.

Επιμέλεια: Μιχάλης ΖώτοςTags: Ulrich Beckκοινωνία του ρίσκουκοινωνία της διακινδύνευσηςΜιχάλης Ζώτος