Η κακοδαιμονία των θεμάτων, του Κώστα Θεριανού

p1 {font-family:Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;font-size:12px;margin-left:8px;margin-right:8px;margin-top:4px;margin-bottom:4px;text-align:justify;}

Η κακοδαιμονία των θεμάτων

Κώστας Θεριανός

«τα προβλήματα δεν ελήφθησαν εκ της διδαχθείσης ύλης…. ήσαν άλλα μεν λανθασμένα, άλλα δε παραπειστικά»
Ανακοίνωση της Μαθηματικής Εταιρείας (1962)

Ανεξάρτητα από το ποιος θεωρεί κάποιος ότι είναι ο «καλύτερος» τρόπος επιλογής των υποψηφίων στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας μας (πανελλαδικές εξετάσεις, εξετάσεις ανά σχολή ή ομάδα σχολών, επιλογή με το βαθμό του απολυτηρίου, ελεύθερη πρόσβαση) ο κάθε τρόπος έχει μια εσωτερική λογική, την οποία οι διοργανωτές των εξετάσεων οφείλουν να την ακολουθούν.
Στην προκειμένη περίπτωση, η επιλογή των μαθητών μέσω ενός πανελλαδικού διαγωνισμού πρέπει να κινηθεί στην λογική δύο συνιστωσών:
- Τα θέματα δεν μπορεί να έχουν μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας από αυτά που διδάσκεται ο/η μαθητής/-τρια στο σχολείο.
- Τα θέματα πρέπει να είναι κλιμακούμενης δυσκολίας, ώστε να μπορεί εν τέλει να γίνει η επιλογή.
Όταν ο βαθμός δυσκολίας των θεμάτων είναι μεγαλύτερος από τα θέματα που διδάσκεται ο/η υποψήφιος/α στο σχολείο, ουσιαστικά εμπεδώνεται η αντίληψη στην κοινωνία ότι χωρίς φροντιστήριο δεν μπορεί κανείς και καμία να ανταπεξέρθει στις απαιτήσεις των εξετάσεων. Οπότε η προετοιμασία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση γίνεται μια «σκληρά ταξική» υπόθεση αφού ο/ η υποψήφιος/α που δεν έχει τα οικονομικά μέσα να προσφύγει σε φροντιστηριακή βοήθεια είναι σχεδόν αδύνατο να επιτύχει μελετώντας τις ασκήσεις ή την θεματολογία του σχολικού εγχειρίδιου και παρακολουθώντας το μάθημα στην τάξη του δημόσιου σχολείου. Παράλληλα, στην κοινωνία διαχέεται η αντίληψη ότι οι σπουδές είναι τελικά για λίγους και κυρίως για αυτούς που μπορούν να αντέξουν το οικονομικό βάρος της προετοιμασίας για τις εξετάσεις.
Το φαινόμενο της απόστασης της δυσκολίας των θεμάτων από αυτά, που σύμφωνα με τα σχολικά εγχειρίδια, διδάσκονται στα σχολεία δεν είναι καινούριο. Ήδη από το 1962, υπάρχουν διαμαρτυρίες φορέων και πανεπιστημιακών για τέτοιες περιπτώσεις. Είναι χαρακτηριστική η διαμαρτυρία της Μαθηματικής Εταιρείας που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερινή ότι «τα προβλήματα δεν ελήφθησαν εκ της διδαχθείσης ύλης…. ήσαν άλλα μεν λανθασμένα, άλλα δε παραπειστικά» (όπως παρατίθεται από τον Αλέξη Δημαρά, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τ. Β, σελ. 246). Ίδιες διαπιστώσεις και διαμαρτυρίες έγιναν από φορείς το 1993 πάλι για την δυσκολία των θεμάτων της Φυσικής των υποψηφίων της Α’ και Β’ Δέσμης. Αλλά και το 2000 είχε προκύψει το πρόβλημα με τους χιλιάδες αριστούχους που δεν έμπαιναν τελικά στην σχολή της πρώτης επιλογής τους λόγω της ευκολίας των θεμάτων.
Αυτό το φαινόμενο, στην διαχρονικότητα του, αντίκειται στην δεύτερη συνιστώσα που συγκροτεί την λογική και την καλή πρακτική των συγκεκριμένων εξετάσεων: την κλιμακούμενη δυσκολία. Τόσο το δύσκολο θέμα που δεν το λύνει κανείς και ισοπεδώνει τους πάντες όσο και το εύκο