Η ΕΠΟΝ, χαμένη στη μετάφραση του χθες

Tweet Αρθρογράφος: Γιώργος Μαργαρίτης*

Εβδομήντα και ένα χρόνια μετά την ιδρυτική σύσκεψη της ΕΠΟΝ (Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νεολαίας), στις 23 Φεβρουαρίου 1943, έχουμε πλέον και την απαραίτητη απόσταση στον χρόνο και την πρόσθετη, εκ των υστέρων, γνώση για να μιλήσουμε πιο ουσιαστικά γι’ αυτήν. Να αποτιμήσουμε τη θέση της στην Ιστορία αλλά και να εξετάσουμε τα όσα ο τότε αγώνας του λαού μας έχει να υποδείξει στο σημερινό αντίστοιχο.

Το πρώτο είναι σχετικά

εύκολο: είναι και θα είναι αδιανόητο να προσεγγίσει κανείς την ευρωπαϊκή ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου χωρίς να μιλήσει για την Αντιφασιστική Αντίσταση των Λαών. Είναι και θα είναι αδιανόητο να ασχοληθεί κανείς με την ελληνική Ιστορία στον πόλεμο και στην Κατοχή χωρίς να μιλήσει για την Εθνική Αντίσταση, για το ΕΑΜ, για τον ΕΛΑΣ, για την ΕΠΟΝ. Οι καλοσχεδιασμένες και μάλλον καλοπληρωμένες προσπάθειες των αναθεωρητών της Ιστορίας –γνησίων τέκνων της καπιταλιστικής παλινόρθωσης της μετά το 1989 εποχής– μόνο ρηχά και πρόσκαιρα αποτελέσματα μπορεί να έχουν, ακόμα και στην Ελλάδα στην οποία τόσα επένδυσαν.

Μαζική οργάνωση

Η ΕΠΟΝ, οργάνωση της νεολαίας, έδωσε στην Αντίσταση έναν αέρα εφηβείας, τη δυναμική που οι νέες γενιές μπορούσαν να φέρουν σε έναν κόσμο που άλλαζε και που βάσιμα προσδοκούσε ένα μέλλον ισότητας, δικαιοσύνης, κοινωνικής αλληλεγγύης, ευημερίας, εθνικής και ταξικής συνάμα απελευθέρωσης. Ηταν μια μαζική οργάνωση: εξακόσιες χιλιάδες νέες και νέοι πέρασαν από τις γραμμές της.

Ηταν μια μαχητική οργάνωση: 35.000 μέλη της στρατεύτηκαν στον ΕΛΑΣ – συχνά σε «υποδειγματικές» μονάδες, σχεδόν άλλα τόσα ανέλαβαν μάχιμη δράση στις πόλεις και στους μηχανισμούς της Λαϊκής Εξουσίας. Ηταν μια οργάνωση αγώνα και θυσίας: 1.300 μέλη της σκοτώθηκαν πολεμώντας στις γραμμές του ΕΛΑΣ, πολλά άλλα στα «μετόπισθεν» του αγώνα, στις φυλακές, στα βασανιστήρια, στα στρατόπεδα, στην τρομοκρατία του Εμφυλίου Πολέμου. Με λίγα λόγια, ήταν μια οργάνωση από αυτές που ήξεραν να στήνουν και να εμπνέουν οι κομμουνιστές στα πολεμικά και ταυτόχρονα επαναστατικά χρόνια του εικοστού αιώνα.

Η εποχή όπου δημιουργήθηκε, γιγαντώθηκε και μεγαλούργησε η ΕΠΟΝ ήταν εποχή επανάστασης. Σε τέτοιους καιρούς τα μεγάλα και τα σπουδαία αποκτούν τη σημασία που τους πρέπει και οδηγούν τις επιλογές και τις πράξεις των ανθρώπων. Ως προς αυτό το σημείο, οι καιροί της ΕΠΟΝ έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τους δικούς μας καιρούς. Ζούμε πράγματι πάλι μια εποχή κρίσης, μια από αυτές τις οποίες προκαλούν ασταμάτητα οι ανισότητες, οι αδικίες και οι ανταγωνισμοί που γεννά το καπιταλιστικό σύστημα.

Δεν έχουμε όμως τίποτε αντίστοιχο με την ΕΠΟΝ και φυσικά απουσιάζουν οι στιγμές δημιουργικής έπαρσης που οργανώσεις όπως αυτή μπορούν να δώσουν στο λαϊκό κίνημα. Βρισκόμαστε ακόμα στην ώρα του επιμέρους, του επουσιώδους, του μερικού και του ασήμαντου. Για να το προσδιορίσουμε κοινωνικά, η εποχή μας, σε αντίθεση με την αντίστοιχη της ΕΠΟΝ, καθοδηγείται από τα δοκιμαζόμενα αστικά μεσοστρώματα και από τον πολιτικό, ιδεολογικό και κοινωνικό «αχταρμά» που αυτά μπορούν να γεννήσουν. Δεν είναι οι παραγωγοί, οι εργάτες, οι αγρότες, οι βιοτέχνες που μπαίνουν μπροστά με τις ιδέες τους για ένα κόσμο ριζοσπαστικά διαφορετικό από εκείνον μέσα στον οποίο ζούμε και υποφέρουμε. Δεν είναι, αν θέλετε να το πούμε αλλιώς, ο καιρός των κομμουνιστών – μόνο είναι ο αντίστοιχος των πατριδοκάπηλων και των λαοπλάνων.

Τα συνθήματα

Στους καιρούς των ραγιάδων τα σύμβολα γίνονται μικρά και ασήμαντα, εργαλεία βοηθητικά σε πράξεις ταπεινές και σε σκοπούς ανομολόγητους. Δεν είναι εποχή που διαβάζεται ο Μαρξ, αντίθετα ανθούν και ολοένα και πληθαίνουν οι… αναγνώσεις του Μαρξ. Υποψιάζομαι ότι ο ίδιος δεν θα επιθυμούσε –λόγω αηδίας– να τις αναγνώσει… Προσπαθήστε να τοποθετήσετε τα συνθήματα και τα σύμβολα της ΕΠΟΝ μπροστά σε σημερινά αντίστοιχα.

Στη θέση της «λαοκρατίας», στη θέση της «πανανθρώπινης λευτεριάς», στη θέση της οικοδόμησης μιας νέας Ελλάδας «προς το συμφέρον και την ευημερία ολόκληρου του λαού της», θα δείτε να υψώνονται λάβαρα τύπου «Σχέδιο Μάρσαλ», «Νιου Ντιλ», «Κεϊνσιανισμός», «Λακανισμός», «Μπουρντιερισμός» ή όποια άλλη ασυναρτησία ξεφουρνίζεται για να θαμπώνουν οι λαοπλάνοι τα μεσοστρώματα. Και αντί για αγωνιστές σαν τον Αρη, σαν τον Σαράφη, σαν τον Μπελογιάννη, σαν τον Κόκκαλη, σαν τη Σταθοπούλου, να προβάλλονται «σωτήρες» των λαών τύπου Ρούσβελτ, Μάρσαλ και Ντε Γκολ (ναι, το ακούσαμε και το διαβάσαμε και αυτό! –σε κατάμεστη από «αριστερούς» αίθουσα– και κανείς δεν βγήκε να πει μια κουβέντα!).

Τα Μεγάλα Χρόνια αφήνουν, όταν ξεθωριάσουν, μια «πικρή γεύση τρικυμίας στα χείλη». Ολοι διαισθάνονται το μήνυμά τους: ξέρουν ότι το εξαιρετικό, το ασυνήθιστο, το απρόσμενο, μπορούν να συμβούν, συνέβησαν άλλοτε. Προσδοκούν και περιμένουν, αλλά και απελπίζονται οι πολλοί όταν αντιλαμβάνονται ότι εκείνοι οι καιροί απέχουν πολύ από τους δικούς μας. Η πολιτική του εφικτού που ψάχνει τρόπους να θεραπεύσει το αθεράπευτο σκοτώνει και τις μύχιες ελπίδες των εργαζόμενων ανθρώπων.

Οι προφήτες της υποταγής

Πίσω από την ΕΠΟΝ, πίσω από τις καλύτερες στιγμές της ιστορίας του λαού μας και της ιστορίας των λαών του κόσμου στη σημερινή εποχή βρίσκεται το τεράστιο εργατικό κίνημα, το κομμουνιστικό κίνημα. Σε καιρούς παλινόρθωσης μας λένε ότι όλα αυτά πέρασαν, ξεχάστηκαν, ηττήθηκαν. Οι καιροί άλλαξαν και οι άνθρωποι, όλοι εμείς, πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτούς. Αγνοούν οι προφήτες αυτοί της υποταγής ότι τα αγαθά εξακολουθούν να παράγονται αποκλειστικά και μόνο από την εργασία των ανθρώπων και ότι η διαμεσολάβηση του επιδιωκόμενου «ανταγωνιστικού» κέρδους εξακολουθεί να στρεβλώνει όλο το σύστημα και πολύπλευρα τις ζωές των πολλών.

Οσο ο παραλογισμός του καπιταλισμού και η ενσωματωμένη σε αυτόν αδικία και εκμετάλλευση κυβερνούν τον κόσμο, τόσο οι καιροί της ΕΠΟΝ παραμένουν επίκαιροι και είναι καταδικασμένοι, σχεδόν, να ξανάρθουν. Γιατί επίκαιρο παραμένει το να «αλλάξουμε τον κόσμο», όχι «να τον μελετήσουμε», έτσι ώστε να τον «επισκευάσουμε» εποικοδομητικά – και καπιταλιστικά.

Διά της άρσης του «επαχθούς χρέους», λόγου χάρη, …στο χάος όπου ζούμε μερικοί ίσως νομίσουν ότι το ζήτησε η ΕΠΟΝ αυτό!

* Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας ΑΠΘ

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Ετικέτες: ΕΠΟΝΜαργαρίτης Tweet

View the discussion thread.