Γνώση: αέναο παιχνίδι με την πραγματικότητα και με τη ζωή;
Το ζήτημα της γνώσης θεωρώ πως είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του ανθρώπου όπου γης και όπου χρόνου. Γνώση για τι πράγμα, για ποιον, με ποιο σκοπό; Πώς παράγεται η γνώση και ποιος την προσδιορίζει; Η γνώση συνδέεται μόνο ή κυρίως με την επιστήμη; Η γνώση διαμορφώνει συνειδήσεις, νοηματοδοτεί τη ζωή μας; Η γνώση μάς απελευθερώνει από τα δεσμά των προκαταλήψεων και των φοβιών; Είναι μια προμηθεϊκή λειτουργία˙ μάς οδηγεί στην τελείωση; Η θεσμοποίηση της γνώσης μέσα από την εκπαίδευση έχει μόνο θετικές
Τα ερωτήματα είναι ατέλειωτα. Ουσιαστικά είναι ερωτήματα του ανθρώπου και όχι της … γνώσης. Είναι ερωτήματα σύμφυτα με την ύπαρξή μας. Είναι ερωτήματα παρακολουθήματα της αγωνίας μας, της αγωνίας εκείνης που παραμένει σιωπηλή αλλά και διαρκώς εκρηκτική στον πυρήνα του εαυτού μας.
Υπάρχουν σημαντικές οριακές στιγμές στην ιστορία μας που το ζήτημα της γνώσης αποκτά κρίσιμες όψεις, συμβολικές εκφράσεις, μοναδικές συμπυκνώσεις. Το «προπατορικό αμάρτημα» συνδέθηκε με την οριακότητα και με τη σχετικότητα αλλά και με την έννοια της απαγόρευσης της γνώσης. Η ανθρώπινη σκέψη ετέθη σε πλαίσια και αιρέσεις. Η γνώση μπορεί να οδηγήσει στην αμαρτία… Στον Οιδίποδα τα πράγματα αποκτούν τραγικότητα, συνδέονται με της ψυχής τα πάθη. Η απόλυτη γνώση των πραγμάτων (της συνειδητοποίησης των συμβάντων με τους γονείς του, με την ταυτότητά του) τον οδηγεί στην άβυσσο της πιο βαθιάς οδύνης. Ο ίδιος γίνεται έρμαιο των δυνάμεων της ειμαρμένης και του παράλογου. Στην αρχαία Ελλάδα η γνώση εξανθρωπίζεται - γίνεται στοχαστική, ερευνητική. Συνδέεται με τους μεγάλους προβληματισμούς και προάγει τις πνευματικές αναζητήσεις. Η φιλοσοφία μεταφέρει τα ερωτήματα από τον ουρανό στη γη. Στο Μεσαίωνα ο ανορθολογισμός θα αντιστρέψει αρκετά πράγματα. Η γνώση θα θεωρηθεί ύποπτη και σατανική. Η γνώση πηγάζει έξω από τον άνθρωπο, τον χειραγωγεί. Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός θα οδηγήσουν τη γνώση ξανά στα μονοπάτια του ορθολογισμού, στα πεδία των ανθρώπινων αξιών.
Και στη συνέχεια αναδύεται η νεότερη περίοδος της νεωτερικότητας και το βασικό μόρφωμά της, του βιομηχανικού πολιτισμού. Η γνώση θα γνωρίσει τη χρησιμοθηρική της αποθέωση και την τεχνολογική της τελεονομία. Η γνώση προσφέρεται ως υπόστρωμα μέσα από το οποίο η ανθρωπότητα θα επιχειρήσει να υπερβεί τους περιορισμούς της φύσης και να εκφράσει την απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου. Η γνώση παύει να είναι αθώα - αν ήταν ποτέ τέτοια. Αποπειράται να σπάσει τους κώδικες των φυσικών νόμων, να τιθασεύσει απόλυτα την ύλη, να μετασχηματίσει τις βασικές όψεις του Κόσμου. «Χθες, το μέλλον μάς φόβιζε γιατί ήμασταν αδύνατοι, σήμερα μάς τρομάζουν οι συνέπειες των πράξεών μας…», θα ισχυριστεί ο Γάλλος φιλόσοφος Α. Φινκελκρότ. Η πυρηνική φυσική «βεβηλώνει» τη συνεκτικότητα ατόμων και πυρήνων, παίζει με τα σωματίδια συγχέοντας φύση και εργαστήριο, πραγματικό / φυσικό και κατασκευασμένο / επινοημένο. Το τι είναι πραγματικό και τι τεχνητό γίνεται όλο και πιο αδιευκρίνιστο. Η γενετική μηχανική ανασυντάσσει το βιολογικό παιχνίδι εκατομμυρίων χρόνων, βρίσκει καινούργιους Προμηθείς, που δεν μεταφέρουν απλά και μόνο κάποια «εργαλεία» από τους θεούς στους ανθρώπους, αλλά βάζει τους ανθρώπους στη θέση των θεών. Μπορούμε να υφαίνουμε μόνοι μας το νήμα της ζωής μας; Μπορούμε να κατασκευάσουμε την υποκειμενικότητά μας έξω από τις δεσμεύσεις της φύσης; Γνώση: ευχή ή κατάρα; ύβρις ή μεγαλείο;
Η σημερινή μεταβατική τεχνολογική περίοδος νομιμοποιεί μόνο εκείνη τη γνώση που οδηγεί στο μηχανικό θρίαμβο, τη γνώση που προσφέρει διαρκώς δώρα στον πολιτισμό του κατασκευασμένου κόσμου μας. «Αναζήτησα ένα έμβλημα και αυτό είναι η ιστορία του Νώε της Γένεσης, όπου εκεί διηγείται ότι μια μέρα ο Νώε μάζεψε στην Κιβωτό του ό,τι καλύτερο υπήρχε στον Κόσμο για να το μεταδώσει στις μελλοντικές γενιές. Αναρωτιέμαι μήπως και σήμερα δεν διανύουμε μια τέτοια ‘ριζοσπαστική εποχή’, όπου ο μύθος του Προμηθέα παραχωρεί τη θέση του στο μύθο του Νώε», αποφαίνεται με σκεπτικισμό ο Μ. Λακρουά (Αυγή, 2.7.1997). Βρισκόμαστε άραγε μπροστά σε εποχή καταστροφής; Εξαφανίζεται ο ετεροπροσδιορισμένος εαυτός μας – ο προερχόμενος από τη μακρά διαδρομή της βιολογικής εξέλιξης – και κατασκευάζουμε βαθμιαία εμείς τους νέους πρωτόπλαστους; Ή μήπως βρισκόμαστε σε μια προϊούσα τάση παρακμής του πολιτισμού της προόδου και βλέπουμε αλλοιωμένο το είδωλό μας στους θαμπούς καθρέφτες του τεχνολογικού μας ευδαιμονισμού;
«Θα φτάσει κάποτε (ο Δίας) σε ένωση και συμφιλίωση μαζί μου, που τη θέλω κι εγώ πολύ;», αναρωτιέται ο Προμηθέας δια στόματος Αισχύλου. Είναι ερώτημα κρίσιμο και καίριο του σημερινού στοχαστικού προβληματισμού. Πρόκειται για τη συμφιλίωση γνώσης και ηθικής. Μετά τον εξανθρωπισμό των θεών (των δυνάμεων της προκατάληψης, του ετεροπροσδιορισμού μας, της χειραγώγησης) αναζητούμε τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου. Μπορεί ο νέος Προμηθέας να ξεπηδήσει από τα δικά μας τεχνολογικά κατασκευάσματα, όπως ξεπήδησε ο παλιός Προμηθέας από τα κατασκευάσματα του Δία και των θεών; Μπορούν οι γενετικές επινοήσεις, το γονιδιακό ανακάτωμα, ο «κλειστός κώδικας» του DNA να διαμορφώσουν έναν Προμηθέα που δε θα μας ανήκει; Μήπως αναζητούμε έναν Νώε που θα σώσει τη δική μας αφεντιά;
Όταν συγκρούονται οι Μύθοι και τα σύμβολα δεν αλλάζει απλά και μόνο η ροή της Ιστορίας. Αυτό είναι το έλασσον, το μηδαμινό. Αλλάζουν τα πάντα, οι κανόνες και οι κώδικες. Πρόκειται άραγε για την «κρίση του πνεύματος» που μιλούσε ο Πωλ Βαλερύ στις αρχές του 20ου αιώνα; Μήπως πρόκειται για τη διαρκή μετατροπή και ρευστοποίηση της γνώσης σε καταναλωτική και ανταλλακτική αξία; Ο Βαλερύ στο υπόμνημά του δίνει μια ενδιαφέρουσα θεώρηση: «Η σκέψη μας πρέπει να εξελιχθεί και να διαφυλαχθεί. Προχωρά μόνο με ακρότητες, αλλά υφίσταται μόνο με το μέτρο. Η υπέρτατη τάξη που είναι ο αυτοματισμός θα είναι ο αφανισμός της. Η υπέρτατη αταξία θα την οδηγούσε ακόμα πιο γρήγορα στην άβυσσο…».
Η γνώση είναι ένα παιχνίδι με την αλήθεια, με την πραγματικότητα, με τη ζωή, με τον εαυτό μας. Μπορεί να υπάρξει απόλυτη γνώση; Όχι, γιατί θα σταματούσαν τα πάντα, γιατί η ύπαρξη θα συγχεόταν με την ανυπαρξία. Η γνώση κινεί τα πράγματα. Άλλωστε, μια μόνο γεύση υπάρχει της απόλυτης γνώσης, η γνώση του θανάτου. Εμείς θέλουμε τη δημιουργία, τη διαρκή δημιουργία. Θέλουμε τη γνώση της ετερογνωσίας και της αυτογνωσίας. Θέλουμε να εκτυλίσσονται οι μύθοι του Προμηθέα και του Νώε, με συγκρούσεις και με εναλλαγές επικυριαρχίας. Θέλουμε μια αντίληψη και στάση ζωής που θα ταυτίζει τη γνώση με την ηθική, το δέον με το πράττειν.
Νίκος Τσούλιαςhttp://www.alfavita.gr/sites/default/files/styles/special_edition_image/public/10171023_304256403064271_8922298323126882680_n_9.png?itok=g7phIasFhttp://www.alfavita.gr/sites/default/files/styles/medium/public/nikos_tsoylias_0_0_0_0.jpg?itok=R8BAIQ43ΕκπαίδευσηΆρθραΗ θεσμοποίηση της γνώσης μέσα από την εκπαίδευση έχει μόνο θετικές πλευρές; Η γνώση αποκαλύπτει την αλήθεια; Η γνώση μας κάνει ευτυχισμένους;
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Τι είδε ο ιατροδικαστής στους νεκρούς της Εθνικής Οδού στο τροχαίο με την Porsche
- "Φαίνεται να έχετε άσχημη μέρα, να σας δώσω μια αγκαλιά;" - Οδηγός έσωσε αυτοκτονική
- Οικογένεια Βακάκη: Στην Βουλγαρία η τελευταία πράξη του δράματος
- Η «φωτεινή» πλευρά της ψυχοπάθειας
- Χωρίς μετρό, ηλεκτρικό και τραμ η Αθήνα
- «Δεν ψηφίζω μέτρα, δεν συνεργάζομαι με το ΣΥΡΙΖΑ»
- Τροχαίο Πόρσε: Καμία από τις τέσσερις σορούς δεν αναγνωριζόταν
- «Βόμβα» από τον ΟΑΕΔ: Κόβουν επιδόματα και παροχές από 1,1 εκατ. ανέργους
- Νέα απεργία σε μετρό, τραμ και τρένο στην Αθήνα
- Εχει ξεφύγει εντελώς ο ανεξέλεγκτος Καμένος
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Alfa Vita
- Τι συμβαίνει με τα κέρματα των 100 δραχμών που έχουν το κεφάλι του Μεγάλου Αλεξάνδρου;
- Διοριστέοι 2008: Ποιοι διαγράφονται από τους πίνακες και ποιοι διατίθενται για διορισμό
- Αθωώθηκαν οι συνδικαλιστές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
- Αλάτι, Επιστήμη, Φως
- Ο καιρός σήμερα Παρασκευή: Ανεβαίνει η θερμοκρασία
- Χωρίς μετρό, ηλεκτρικό και τραμ σήμερα η Αθήνα
- Στο εδώλιο ο εκπαιδευτικός που φέρεται να ασέλγησε σε ανήλικα
- Πορεία: Απρόκλητη παρουσία των ΜΑΤ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο!
- Ο τεχνολογικός και επαγγελματικός εγγραμματισμός είναι Γενική Παιδεία
- Τελευταία Νέα Alfa Vita
- Γνώση: αέναο παιχνίδι με την πραγματικότητα και με τη ζωή;
- Ετήσιο συνέδριο της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων
- Ο τεχνολογικός και επαγγελματικός εγγραμματισμός είναι Γενική Παιδεία
- Γαβρόγλου: Σχέδιο νόμου για την κρίση και την επιλογή των στελεχών εκπαίδευσης
- Οδική ασφάλεια μαθητών: Μαθήματα... "εξορθολογισμού" στην υποκρισία!
- Διοριστέοι 2008: Ποιοι διαγράφονται από τους πίνακες και ποιοι διατίθενται για διορισμό
- Πορεία: Απρόκλητη παρουσία των ΜΑΤ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο!
- Στην Αθήνα ο Γάλλος πρωθυπουργός
- Στο εδώλιο ο εκπαιδευτικός που φέρεται να ασέλγησε σε ανήλικα
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Ας μην «καρφώνονται»
- Ο Παπανδρέου επανεξελέγη πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς
- Politico: Η Ελλάδα ζήτησε οικονομική βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα
- Τρισδιάστατη
- Νέα μέρα ταλαιπωρίας στην Αθήνα: Απεργία σε μετρό, ηλεκτρικό και τραμ
- Μητσοτάκης: 2 χρόνια με ΣΥΡΙΖΑ είμαστε σε χειρότερη κατάσταση από τον Ιανουάριο του 2015
- Προσπάθησε να μεταφέρει τον γιο της με βαλίτσα από Μυτιλήνη για Πειραιά (εικόνα)
- Τη «χρυσή τομή» στις αποκλίσεις αναζητούν κυβέρνηση – Θεσμοί
- Τι ψάχνει η ΕΛ.ΑΣ. για να βρει τον μανιακό δολοφόνο του οδηγού ταξί -Ολα τα στοιχεία
- Μητσοτάκης προς απεργούς μετρό: Με τις συνεχείς απεργίες τιμωρούνται οι πολίτες που δεν φταίνε