Γιώργος καββαδίας: Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών αγώνων (1988-2018)

Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών αγώνων και κοινωνικών αγώνων (1988-2018)

Του Γιώργου Κ. Καββαδία*

Το 1988 αποτελεί ορόσημο στην ιστορία
του εκπαιδευτικού κινήματος (με τη μεγάλη απεργία
των καθηγητών που διήρκησε ενάμιση μήνα) και μία αφετηρία.
Αφετηρία στην έκδοση του περιοδικού «αντιτετράδια της εκπαίδευσης».

Συμπληρώνονται φέτος τριάντα χρόνια αδιάλειπτης έκδοσης του περιοδικού και χρειάζεται να τονιστεί ότι η έκδοση των «α» δεν ήταν μια απόφαση που ελήφθη ερήμην των εκπαιδευτικών και της κοινωνίας ή απόφαση μιας ομάδας ανθρώπων που ξαφνικά θέλησαν να εκφράσουν

Τα «αντιτετράδια» την περίοδο της μεγάλης απεργίας του 1988 έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση σε πανελλαδικό επίπεδο των Αγωνιστικών Παρεμβάσεων-Συσπειρώσεων-Κινήσεων που αποτέλεσαν και αποτελούν τον ταξικό πόλο του εκπαιδευτικού κινήματος, αλλά και την ατμομηχανή της Εκπαιδευτικής Αριστεράς.

«Ξεκινάμε», έκλεινε το προλογικό σημείωμα του πρώτου τεύχους «έχοντας συσσωρευμένη την πείρα του κινήματος στη χώρα μας –και όχι μόνο σ’ αυτήν– με την πεποίθηση, ότι «η πράξη θα ’ναι το κριτήριο της αλήθειας».1

Τη «γέννηση» των αντιτετραδίων αποδίδουν με τον καλύτερο τρόπο οι στίχοι του Κ. Βάρναλη, στον οποίο είχαμε ένα αφιέρωμα από το πρώτο κιόλας τεύχος:
«Δεν ειμ’ εγώ σπορά της Τύχης
ο πλαστουργός της νιας ζωής.
Εγώ ’μαι τέκνο της Ανάγκης
κι ώριμο τέκνο της Οργής»2
Από το πρώτο κιόλας βήμα τα «αντιτετράδια» προσπάθησαν να αρθρώσουν ένα ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό λόγο, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, «εφ’ όλης της ύλης”. Προσπάθησαν να ξεπεράσουν τη συνδικαλιστική επιφάνεια και να συνδέσουν τα εκπαιδευτικά με τα κοινωνικά προβλήματα και να φωτίσουν τις αιτίες τους, που είναι ριζωμένες στη δομή της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Προσπάθησαν να αποτυπώσουν «Λόγια της εξέργερσης, της υψωμένης γροθιάς, της επανάστασης...»3 με σκοπό «να ισχυροποιήσουν τις αγωνιστικές προθέσεις των δασκάλων/καθηγητών –και όχι μόνον– να γονιμοποιήσουν παραπέρα την κριτική σ’ όλες τις θεατές και αθέατες πλευρές της εκπαιδευτικής διαδικασίας» και «να έρθουν σε ρήξη με το σύνολο της πολιτικής που μας θέλει «στη γωνία» άβουλους χειροκροτητές μιας άθλιας εκπαίδευσης (...), αλλά και με τη λογική που μας χρησιμοποιεί σαν διαπραγματευτικό ατού στις κομματικές συναλλαγές του μπλοκ «της αλλαγής»(...) Τα αντιτετράδια φιλοδοξούν να γεφυρώσουν τα όποια χάσματα, όχι για να καλύψουν τις τυχόν αντιθέσεις, αλλά για να τις αποκαλύψουν παραπέρα»4
Το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση βρίσκεται προς το τέλος της δεύτερης τετραετίας και η «αλλαγή» έχει εκφυλιστεί σε απλή εναλλαγή των κομμάτων εξουσίας. Τα θεμέλια της οικονομικής πολιτικής έχουν τεθεί από το τέλος του 1984 και έτσι η Ελλάδα ετοιμάζεται για τις αναδιαρθρώσεις του 1992 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πράξη που υπογράφηκε. Η οικονομική στενωπός συνεχίζεται με περισσότερη λιτότητα και ένταση του αυταρχισμού της κυβέρνησης και του κράτους απέναντι στις διεκδικήσεις της νεολαίας και των εργαζομένων. Παρά τις αποστάσεις που παίρνει, η ηγεσία της κοινοβουλευτικής αριστεράς παραμένει αποχαυνωμένη στα «μορατόριουμ» και εγκλωβισμένη στο δίλλημα: ΠΑΣΟΚ ή Δεξιά.
Στην ηγεσία του ΥΠΕΠΘ ο Αντώνης Τρίτσης επεξεργάζεται και επιχειρεί να υλοποιήσει τη συντηρητική αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης σύμφωνα με τα νέα ΕΟΚικά δεδομένα που είναι και ο βασικός στόχος των κυρίαρχων τάξεων. Η κυβέρνηση προωθεί με γρήγορους ρυθμούς την εκπαίδευση πολλαπλών ταχυτήτων.
«Ένα σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης που με τους ταξικούς φραγμούς, τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις και την εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας, αναπαράγει όχι απλά την κυρίαρχη ιδεολογία, αλλά «διευρυμένα» την κοινωνία στο σύνολό της. Ένα τέτοιο Γυμνάσιο-Λύκειο, είτε με τους διαφορετικούς τύπους (Γενικό, Τεχνικό, Επαγγελματικό, Μέσες Σχολές, Ιδιωτικές Σχολές, Πολυκλαδικό, Εκκλησιαστικό, Ειδικό), είτε ακόμα και με την αντίληψη του ενιαίου Πολυκλαδικού σαν μοναδικού τύπου σχολείου, θα προωθεί και πάλι τις κοινωνικές ανισότητες και κατανομές, λειτουργώντας σαν μηχανή παραγωγής ανειδίκευτου-υποειδικευμένου εργατικού δυναμικού».5
Στο Γυμνάσιο προωθούνται μέτρα άμβλυνσης του εξεταστικού πλέγματος, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μαθητικής διαρροής που έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, έτσι ώστε να διευκολύνονται οι μαθητές να ολοκληρώσουν την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Σε αντίθεση με το λύκειο, όπου προωθούνται μέτρα που ενδυναμώνουν το εξεταστικό πλέγμα, έτσι ώστε να λειτουργεί ως βαθμολογικό-εξεταστικό κέντρο. Παράλληλα η παραπαιδεία γιγαντώνεται, ενώ ο θεσμός των μεταλυκειακών κέντρων (κρατικά φροντιστήρια), που καθιερώθηκε στις στιγμές του κοινωνικού φλερτ ΠΑΣΟΚ-λαού, μαραζώνει.
Στο στόχαστρο της κυβέρνησης η ανατροπή των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών, με μοχλό την κατάργηση της επετηρίδας και την προώθηση των νομοσχεδίων για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ. Το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση, παρόλο που «μπήκε στο συρτάρι» δύο φορές κάτω από την πίεση της εκπαιδευτικής αριστεράς και του συνδικαλιστικού κινήματος, είναι στις πρωταρχικές κυβερνητικές επιλογές. Επιλογές που συγκλίνουν στη διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τύπου εκπαιδευτικό. «Αυτός που θα δουλέψει τώρα στην εκπαίδευση πρέπει να δηλώσει μια επιπλέον νομιμοφροσύνη στ’ αναλυτικά προγράμματα, στις παιδαγωγικές αρχές και στις επιστημονικές αξίες που θέτει η κυβερνητική πολιτική».6
Στο 3ο συνέδριο της ΟΛΜΕ, το 1987, αποτυπώνονται, έστω και στρεβλά, διεργασίες κι ένα ρεύμα δυσαρέσκειας προς την ηγεσία της ΟΛΜΕ. Έτσι η ΠΑΣΚ έχασε μια έδρα, την οποία κέρδισε η ΔΕΕ και η σύνθεση στο Δ.Σ. διαμορφώθηκε ως εξής: ΠΑΣΚ 4 έδρες, ΔΑΚΕ 4 έδρες, ΔΕΕ 3 έδρες. Με την ψήφο της ΔΕΕ εκλέχθηκε πρόεδρος ο Χ. Δούκας της ΠΑΣΚ. Είναι η εποχή της συνεργασίας «του ΠΑΣΟΚ και άλλων δημοκρατικών δυνάμεων», όπου το ΚΚΕ και η ΔΕΕ προβάλλουν την αδιέξοδη τακτική της «αναβάθμισης της παιδείας». Γι’ αυτό και γίνονται διαπρύσιοι κήρυκες της αξιολόγησης: «Κάθε απόρριψη της αξιολόγησης, στοχεύει στην υποβάθμιση της παιδείας και εξυπηρετεί άλλα συμφέροντα, διαφορετικά απ’ αυτά των εργαζομένων».7
Γι’ αυτό και δικαιολογημένα στα «αντιτετράδια» επισημαίνεται: «Δεν μπορούμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από την ΟΛΜΕ και τις παρατάξεις, αυτές τις παρατάξεις που αποδέχονται μ’ αυτό ή τον άλλο τρόπο το αστικό πλαίσιο και τις θεωρίες του ΠΑΣΟΚ για «αναβάθμιση». Οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών, ο σχεδιασμός της απεργίας στις εξετάσεις, οι καταλήψεις των τεχνικών Επαγγελματικών Λυκείων ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ».8
Το αριστερό ρεύμα διαμορφώνεται στις διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας του συνδικαλιστικού κινήματος. Με τη μαζική συμμετοχή τους στις Γενικές Συνελεύσεις γράφουν τη δική τους «άνοιξη» το 1988. Απέρριπταν την εισήγηση της ΟΛΜΕ και τις δειλές μορφές αγώνα που πρότεινε. Παίρνουν, όσο είναι δυνατόν, τον αγώνα στα χέρια τους. Δημιουργούνται επιτροπές στα σχολεία, στις ΕΛΜΕ, Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή. Υλοποιείται ο οριζόντιος συντονισμός των ΕΛΜΕ που αποφάσισαν αυτόνομα απεργία. Από ένα τμήμα της Κίνησης Εκπαιδευτικών «Δ. Γληνός», αλλά και από το ρεύμα των ανεξάρτητων αριστερών ομάδων και συνδικαλιστών δημιουργείται η «Επιτροπή Πρωτοβουλίας για την Απεργία στις Eξετάσεις», που θα παίξει καταλυτικό ρόλο και θ’ αποτελέσει το πρόπλασμα των Αγωνιστικών Παρεμβάσεων-Συσπειρώσεων-Κινήσεων.
Σ’ αυτή τη συγκυρία η τακτική του ΚΚΕ και της ΔΕΕ είναι βαθιά συντηρητική και ηττοπαθής: «Σ’ αυτές τις κρίσιμες στιγμές η ΔΕΕ προτείνει να προχωρήσουμε σ’ ελεγχόμενες κινητοποιήσεις και την περίοδο των εξετάσεων, που δε θα οδηγούν στη ματαίωσή τους» («Ριζοσπάστης», 18/4/88).
Είναι αλήθεια ότι η απεργία των 37 ημερών, ίσως η μεγαλύτερη κινητοποίηση των εκπαιδευτικών στη χώρα μας, με πρωτοφανή μαζικότητα, ένταση και πάθος δεν πέτυχε όλους τους στόχους της και την ικανοποίηση όλων των αιτημάτων. Πέρα από τη “θυσία” των Αντ. Τρίτση και Απ. Κακλαμάνη για να φυσήξει ούρειος άνεμος για τον τρίτο Υπουργό Παιδείας, τον Γ. Παπανδρέου, η απεργία είχε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα, παρά τον υπονομευτικό ρόλο των τριών παρατάξεων που εκπροσωπούνταν στην ΟΛΜΕ και οι οποίες ομόφωνα εισηγήθηκαν τη λήξη της απεργίας. Ειδικότερη μνεία χρειάζεται στον απεργοσπαστικό ρόλο της ΠΑΣΚ. Η παραίτηση της ΠΑΣΚ απ’ τα αξιώματα του προεδρείου ήρθε σε μια αποφασιστική για την απεργία στιγμή, με στόχο να μείνει χωρίς ηγεσία η ΟΛΜΕ και να χτυπηθεί νομικά η απεργία.
Εν κατακλείδι, «εύστοχα και προφητικά» η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Εκπαιδευτικών για την Απεργία στις εξετάσεις είχε επισημάνει: «Οι κατακτήσεις αυτής της απεργίας δεν είναι αποτέλεσμα της δουλειάς των ηγεσιών που υποχώρησαν, συκοφάντησαν και συμβιβάστηκαν. Είναι αποτέλεσμα της δράσης εκείνων που πρότειναν, υπεράσπισαν και αγωνίστηκαν. Εκείνων που πρέπει να συνεχίσουν» (Ιούλιος 1988).
Μέσα στο 1988 εκδίδονται τέσσερα τεύχη των «αντιτετραδίων». Τεύχη στα οποία γίνεται κριτική εφ’ όλης της ύλης στον αστικό θεσμό της εκπαίδευσης και όχι μόνο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο θέμα της «αξιολόγησης των μαθητών», την ώρα που η κοινοβουλευτική Αριστερά, δέσμια της θεσμολαγνείας της, υπερασπίζεται ή ανέχεται το θεσμό των εξετάσεων. Τα «αντιτετράδια» αποκαλύπτουν την ταξική φύση των μηχανισμών αξιολόγησης και των εξετάσεων ειδικότερα. Είναι η περίοδος της αποκάλυψης των «ταξικών φραγμών», ενώ η κοινοβουλευτική Αριστερά παρακολουθεί αμήχανα ή και εχθρικά.
Το σύνθημα «όχι παιδεία για λίγους και εκλεκτούς, αγώνας ενάντια στους ταξικούς φραγμούς» ακούγεται πιο δυνατά από τότε, από την εκπαιδευτική αριστερά. (Ας θεωρήσουμε θετικό ότι 20 χρόνια μετά γράφεται και στα πανό του ΠΑΜΕ).
Γράφονται μαχητικά και τεκμηριωμένα άρθρα για τον ιεραρχικό και ταξικό ρόλο του διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης. Αλλά και άρθρα για τους κλασσικούς του μαρξισμού, για το ρόλο της επιστήμης, έτσι ώστε να υπάρχει μια αρμονία ανάμεσα στη θεωρία για την κοινωνία, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση με τη συνδικαλιστική ενημέρωση και δράση.

Η απεργία του 1990
Όσο η αριστερά της συναίνεσης και της υποταγής, όπως εκφράζεται από τον Ενιαίο Συνασπισμό, ερωτοτροπεί με την κυβερνητική εξουσία και οδηγείται στη συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία, το «βρώμικο ‘89», και με το ΠΑΣΟΚ στην οικουμενική κυβέρνηση, τόσο οξύνονται τα προβλήματα στην κοινωνία και την εκπαίδευση. Άλλωστε το 1992 για την αστική τάξη είναι ένας σταθμός για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Γι’ αυτό κι ο άνεμος της συντηρητικής αντεπίθεσης στην οικονομία και την κοινωνία ξεδιπλώνεται απειλητικός και ορμητικός. Η Νέα Δημοκρατία, και ειδικότερα ο Μητσοτάκης, με επιδέξιους χειρισμούς πέτυχαν να κρύψουν τους ογκόλιθους των σκανδάλων του συστήματος πίσω από το ευτραφές σκάνδαλο Κοσκωτά και να βάλουν σοβαρές υποθήκες για την αναρρίχησή τους στην κυβέρνηση.
Το Δ’ συνέδριο της ΟΛΜΕ (Αθήνα 29/6 – 1/7/1989) πέρασε στην εκπαιδευτική ιστορία αθόρυβα και απλά, όπως αναμενόταν. Εμφανής είναι ακόμα η αδυναμία του ριζοσπαστικού εκπαιδευτικού κινήματος ν’ απαντήσει συνολικά και επιθετικά, δημιουργώντας ουσιαστικά ρήγματα στις κυρίαρχες παρατάξεις και στη λογική τους. Η ΔΑΚΕ κερδίζει 4 έδρες στο συνέδριο και η ΔΕΕ, συνεργαζόμενη με ένα μεγάλο τμήμα της κίνησης «Δ. Γληνός» στο πλαίσιο του Ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς, αναδεικνύεται δεύτερη δύναμη με 4 έδρες, ενώ η ΠΑΣΚ χάνοντας σημαντικές δυνάμεις έχει απώλεια μιας έδρας.
Η «άλλη αριστερά» (Συσπειρώσεις-Παρεμβάσεις-Κινήσεις) κατοχύρωσε για πρώτη φορά το ρόλο της και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Από τη διακήρυξή της προσδιορίζονται οι βασικοί στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής, οι οποίοι επιγραμματικά είναι:
«1. O έλεγχος και η συμμόρφωση του εκπαιδευτικού.
2. Η καθήλωση της αμοιβής των εκπαιδευτικών.
3. H διοικητική και εργασιακή αναδιάρθρωση στην εκπαίδευση, με την αύξηση του διοικητικού ρόλου των διευθυντών, των σχολικών συμβούλων, με τη δημιουργία ασφυκτικού κλίματος μέσα στα σχολεία, με τη σύνδεση μισθού-αποδοτικότητας, με το ιδεολόγημα της αξιοκρατίας κ.λπ.
4. Η υποβάθμιση και περιθωριοποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης.
5. Η παράλληλη προώθηση της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης.
6. Η σύνδεση με τα εοκικά προγράμματα, η συνομωσία σιωπής για τις αναδιαρθρώσεις και τα σχέδια εν όψει του 1992.
7. Η υποβάθμιση της ποιότητας των σπουδών, τα αδιέξοδα απολυτήρια».
Σ’ αυτές τις συνθήκες τα «αντιτετράδια» επισημαίνουν: «Η δημιουργία ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ απέναντι στην επίθεση που έρχεται, αλλά και ουσιαστικής ανάδειξης όλων των ζητημάτων που σχετίζονται, τόσο με την ΕΟΚ και τις ρυθμίσεις της, όσο και με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης (ταξικοί φραγμοί, δημόσιο σχολείο, εργασιακές σχέσεις), είναι απαράβατος όρος για να βγούμε από την ομολογουμένως δύσκολη φάση που περνάμε, αν όχι “σώοι και αβλαβείς”, τουλάχιστον με τις λιγότερες δυνατόν αβαρίες. Η ευθύνη πέφτει στους ώμους των πρωτοπόρων συνδικαλιστών και των ριζοσπαστικών κινήσεων και ομάδων»9.
Τα «τετράδια της απεργίας» είναι μία έκτακτη έκδοση των αντιτετραδίων στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1990 που αφιερώνεται στη μεγάλη απεργία στις εξετάσεις. «Η κινητοποίηση του Ιουνίου-Ιουλίου λύγισε πριν ακόμα αρχίσει, ενώ ξεκίνησε με καλές προδιαγραφές. Πιο συγκεκριμένα αντιπαρήλθε από τον Μάη τις δικαστικές διώξεις, την κρατική βία, την ιδεολογική απομόνωση, τις ψυχολογικές πιέσεις, τους παιδαγωγικούς εκβιασμούς, τη σχετική οικονομική αφαίμαξη, αλλά αυτά ήσαν αψιμαχίες, διαξιφισμοί, αναγνωριστικές βολές (...). Η γραμμή του διαλόγου, λοιπόν, ήταν βασικός άξονας, [της ΟΛΜΕ], ενώ το πρωΐ της Δευτέρας [16/7] η απεργία φαινόταν ότι τελείωσε, πριν καλά-καλά αρχίσει. Στην ουσία, το παιχνίδι είχε παιχτεί από την Παρασκευή 13 Ιουλίου, με την αναχώρηση και φανερή αποστράτευση του χώρου του Συνασπισμού. Η ΔΑΚΕ είχε ήδη διαχωρίσει τη θέση της και η μισή ΠΑΣΚ «ήθελε, αλλά δεν μπορούσε»... Από το 1988 είναι γνωστή η στάση της «επίσημης» αριστεράς στο θέμα των εξετάσεων ή διαφορετικά η επιμονή τους να μη θιχτούν τα ιερά και όσια της αστικής εκπαίδευσης (...) Έτσι και φέτος. Ο Συνασπισμός, η Αυγή, ο Ριζοσπάστης και τα κόμματα που στεγάζονται σ’ αυτόν το σχηματισμό, κεντρικά, πολιτικά και προκλητικά στράφηκαν ενάντια στην κινητοποίηση με τους εξής τρόπους: α) με την ανοιχτή ή καλυμμένη διαβολή, β) με τις παρασκηνιακές επαφές με το κυβερνητικό κόμμα, γ) με την ενεργοποίηση και κάλυψη της ΑΣΓΜΕ, και δ) με την υπονόμευση από τα μέσα...»10.
Σε πλήρη κινητοποίηση οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του κράτους. Από τα ΜΑΤ και τη «δικαιοσύνη» μέχρι πλοία του στόλου για τη μεταφορά μαθητών. «Η απεργία, όμως, είχε και σημαντικές νίκες. Πρώτον, γιατί ξεπέρασε τρομοκρατικούς νόμους. Δεύτερον, γιατί κατάφερε να συσπειρώσει τη βάση των καθηγητών (...), Τρίτον, γιατί το ταμπού των εξετάσεων, το άβατο των εξετάσεων, έπεσε. Οι καθηγητές, όσο κι αν αυτό έγινε ανολοκλήρωτα, απήργησαν μέσα στις εξετάσεις για πρώτη φορά και στα τελευταία 25 χρόνια. Τέταρτον, και το πιο σημαντικό, γιατί η απεργιακή κινητοποίηση άνοιξε ένα διαφορετικό δρόμο απέναντι στις υπομονομεύσεις του ρεφορμισμού (...) η απεργία πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώθηκε».11
Μέχρι το τέλος του 1990 έχουν εκδοθεί τα 10 πρώτα τεύχη των αντιτετραδίων. Κι αν η αναφορά μας γίνεται στους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς αγώνες, αυτό δε σημαίνει ότι απουσιάζουν θεωρητικά και παιδαγωγικά κείμενα. Με ένταση σφυροκοπούνται οι κυρίαρχες θεωρίες για το θεσμό της εκπαίδευσης και τις εξετάσεις. Αποκαλύπτεται ο ρόλος των εξετάσεων και συνολικά των μηχανισμών αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Μεγάλο κομμάτι της βάσης των εκπαιδευτικών προβληματίζεται και αμφισβητεί «τα ιερά και τα όσια» της αστικής εκπαίδευσης. Φιλοξενούνται κείμενα για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και των σχολικών βιβλίων, για το ρόλο των εκπαιδευτικών, για τις παιδαγωγικές θεωρίες.

Το κίνημα των Καταλήψεων 1990-91
Ο χειμώνας του 1990-91 σηματοδοτείται από την «άνοιξη» των μαθητικών καταλήψεων. Η εξέγερση ξεκίνησε από την περιφέρεια, την Κρήτη και την Κέρκυρα το 3ο δεκαήμερο του Νοέμβρη, και εξαπλώθηκε σ’ όλη την Ελλάδα. Στις 22/11/1990 δημοσιεύονται στο Φύλλο της «Εφημερίδας της Κυβερνήσεως» (ΦΕΚ) τα Π.Δ. του Υπουργού Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλου για την οργάνωση και λειτουργία των σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Απέναντι στις καταλήψεις η κυβέρνηση της Ν.Δ. δραστηριοποιεί κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς. Η δράση των παρακρατικών μηχανισμών της κυβέρνησης κορυφώνεται με τη δολοφονία του καθηγητή Ν. Τεμπονέρα σε σχολικό συγκρότημα της Πάτρας (8/1/1991).
Το διπλό τεύχος των αντιτετραδίων κυκλοφορεί μ’ ένα εξαιρετικό αφιέρωμα 48 σελίδων στις μαθητικές καταλήψεις, καταγράφοντας εκτός των άλλων με λεπτομέρειες το χρονικό της μαθητικής εξέγερσης. Με χαρακτηριστικές λεπτομέρειες γίνεται η αναφορά στο κλίμα της εποχής και στις συνθήκες που οδήγησαν στη δολοφονία του Ν. Τεμπονέρα, ο οποίος θα γίνει μετέπειτα το σύμβολο των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αγώνων.
«Ροπαλοφόροι, με επικεφαλής στελέχη της ΟNNΕΔ στην Πάτρα, εισβάλλουν στο 3ο Λύκειο, το καταλαμβάνουν και διώχνουν τους μαθητές (...)
Οι ροπαλοφόροι της ΟNNΕΔ επιτίθενται, χτυπώντας με λοστούς, σιδερόβεργες και άλλα αντικείμενα. Ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας, 38 χρονών, μεταφέρεται κλινικά νεκρός στο νοσοκομείο.
Υπάρχουν 3 ακόμη τραυματίες από τη δολοφονική επίθεση των ροπαλοφόρων. Επικεφαλής των τραμπούκων ήταν οι Δ. Καλαμπόκας πρόεδρος της τοπικής ΟΝΝΕΔ και οι Αλέξης Μαραγκός στέλεχος της ΟΝΝΕΔ, Σπίνος και άλλοι. Αυτόπτες μάρτυρες καταγγέλλουν ότι είδαν τον Καλαμπόκα να κρατάει σίδερο και να χτυπά στο κεφάλι τον καθηγητή N. Τεμπονέρα»12.
Το Ε’ συνέδριο της ΟΛΜΕ (1991) ονομάστηκε «συνέδριο N. Τεμπονέρα». Ήταν η ελάχιστη προσφορά στο δολοφονημένο αγωνιστή. Πολλά αλλάζουν αναφορικά με το συσχετισμό δυνάμεων στο Δ.Σ. της ΟΛΜΕ. Η ΠΑΣΚ κατακτά και 5η έδρα. Κι αυτό οφείλεται στον αντιδημοκρατικό v.1264/82 που με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής πριμοδοτεί τις κυρίαρχες παρατάξεις. Έτσι την 5η έδρα η ΠΑΣΚ κέρδισε με 12 μόνο ψήφους υπόλοιπο, ενώ η «Αγωνιστική Παρέμβαση» με 18 ψήφους μένει «εκτός νυμφώνος». Το διαζύγιο του ΚΚΕ από το Συνασπισμό έχει ως αποτέλεσμα για πρώτη φορά μετά την μεταπολίτευση η ΔΕΕ να μην εκπροσωπείται στο Δ.Σ. της ΟΛΜΕ.
Το Μάιο του ‘91 η Πρωτοβουλία για το Συντονισμό των Εκπαιδευτικών Κινήσεων διατυπώνει την «Εκπαιδευτική Πρόταση: Προτάσεις για την ενότητα και την Ανασυγκρότηση του Εκπαιδευτικού Κινήματος». Πρόκειται ουσιαστικά για την ιδρυτική διακήρυξη του ταξικού, ριζοσπαστικού πόλου στο συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών και της εκπαιδευτικής Αριστεράς, που θα χαρτογραφηθεί με τον τίτλο «Αγωνιστικές Παρεμβάσεις-Συσπειρώσεις-Kινήσεις».

Η τετραετία 1988-1992
Συμβατικά θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η τετραετία 1988-92 είναι η πρώτη περίοδος της έκδοσης των «αντιτετραδίων», στην οποία εκδίδονται 22 τεύχη και τα «Τετράδια της Απεργίας» (1990). Αυτή η περίοδος συμπίπτει με συγκλονιστικά γεγονότα. Με την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», το διαμελισμό της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας και την ολοκλήρωση και τυπικά της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στις χώρες αυτές.
Με την ιμπεριαλιστική επέμβαση των Αμερικανών και των συμμάχων τους και τον πόλεμο στον κόλπο εναντίον του Ιράκ μπαίνουν τα θεμέλια της «Νέας τάξης Πραγμάτων» και της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Σίγουρα είναι μια εποχή ιδεολογικής σύγχυσης, ήττας και παλινόρθωσης, που όμως ταυτόχρονα γεννά και την αντίθεσή της, την εμφάνιση των πραγματικά αριστερών δυνάμεων.
Στο χώρο της εκπαίδευσης, δύο είναι οι βασικές κατευθύνσεις της κυβερνητικής πολιτικής. Η αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης με πυρήνα την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, με στόχο ένα φτηνό, ευέλικτο και πειθαρχημένο σχολείο. Ταυτόχρονα επιχειρείται η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων σε συντηρητικές κατευθύνσεις, αλλά και ο έλεγχος της ροής του μαθητικού πληθυσμού προς τις ανώτερες βαθμίδες της εκπαίδευσης, με την ενίσχυση των ταξικών φραγμών, όπως φαίνεται και από την επαναφορά των εξετάσεων στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Αυτή είναι η στρατηγική της Ν.Δ. προσαρμοσμένη στις ΕOKικές οδηγίες.

1993-96 Η Περίοδος της ύφεσης: Από την αξιολόγηση στην Αποκέντρωση.
Τον Οκτώβριο του 1993 επανήλθε το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση. Υπουργός Παιδείας ανέλαβε την πρώτη περίοδο ο Δ. Φατούρος και από το φθινόπωρο του 1994 ο Γ. Παπανδρέου.
Αυτή την περίοδο και παρά την ύφεση των εκπαιδευτικών αγώνων… φυτρώνουν οι σπόροι της προηγούμενης περιόδου. Ακόμα και το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ του τρικομματισμού (ΠΑΣΚ-ΔΑΚΕ-Συνεργασία) προβάλλει κάποιες αντιστάσεις στην αξιολόγηση.
Από τις 19-10-1993 σε υπόμνημά της προς το νέο υπουργό Παιδείας Δ. Φατούρο η ΟΛΜΕ, αφού τονίζει ότι «ένα απίστευτο πλέγμα νόμων και ΠΔ που ψηφίστηκαν και εκδόθηκαν κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα, ενεργοποιούν και ενισχύουν ένα αυταρχικό, ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας των σχολείων και της εκπαίδευσης, με στόχο το φρονηματισμό και τη χειραγώγηση των εκπαιδευτικών και τον έλεγχο της μετάδοσης της γνώσης» ζητούσε ανάμεσα σε άλλα «α. ριζική αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου της Διοίκησης της εκπαίδευσης, β. να αποδεσμευτεί η επιμόρφωση από τις διαδικασίες βαθμολόγησης και κατάταξης των εκπαιδευτικών, γ. να καταργηθεί το ΠΔ 320/93 για την «αξιολόγηση των εκπαιδευτικών», δ. να καταργηθεί το ΠΔ για τα Ωρολόγια Προγράμματα των γυμνασίων».13
Το Νοέμβριο του 1994 ανεστάλη το ΠΔ 320/93 για την «αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» και αναγγέλθηκε η αναμόρφωσή του. Επίσης καταργήθηκαν μερικώς οι διαδικασίες βαθμολόγησης και κατάταξης των εκπαιδευτικών στην επιμόρφωση (ΠΕΚ) με τροποποίηση διατάξεων του ΠΔ 250/92.
Αλλαγές έγιναν και στο σύστημα αξιολόγησης των μαθητών στα δημοτικά και στα γυμνάσια, το οποίο τελικά ρυθμίστηκε με την έκδοση του ΠΔ 409/94 (ΦΕΚ 226 Α / 22-12/1994). Το νέο σύστημα αξιολόγησης των μαθητών περιλάμβανε γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις τον Ιούνιο, ωριαίες υποχρεωτικές γραπτές δοκιμασίες κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων, τεστ ολιγόλεπτα, συνθετικές δημιουργικές εργασίες και περιγραφική αξιολόγηση. Προτεινόταν, επίσης, νέο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (Εθνικό Απολυτήριο), το οποίο τελικά δε θα εφαρμοσθεί.14
Το Φεβρουάριο του 1995 ο υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου, σε κοινή συνέντευξη με τον υπουργό Εσωτερικών, εξήγγειλε την αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, με την εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παράλληλα, ο υπουργός Παιδείας επεσήμανε ότι «θα μεταφέρουμε τη δύναμη επιλογής σχολείου στο μαθητή, στο γονιό, στην εκπαιδευτική κοινότητα» (Παπανδρέου, Πρακτικά Βουλής, 20/3/1995). Για διάφορους λόγους, είτε εξαιτίας των μεγάλων αντιδράσεων του εκπαιδευτικού κόσμου, είτε εξαιτίας αδυναμιών της κεντρικής διοίκησης την περίοδο εκείνη, οι εξαγγελίες έμειναν στα «χαρτιά» και ύστερα από λίγο εξαφανίστηκαν από τον επίσημο κυβερνητικό λόγο.15
Τον Αύγουστο του 1996 το ΥΠΕΠΘ διαμορφώνει Σχέδιο Νόμου για το «Εθνικό Απολυτήριο». Στην Α’, Β’ και Γ’ Λυκείου προβλέπονταν εξετάσεις σε εθνικό επίπεδο. Έτσι, με το νέο σύστημα, που τελικά δε θα εφαρμοστεί, μετατρέπεται το Λύκειο σε εξεταστικό κέντρο, ενώ η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συνδέεται ακόμη πιο άμεσα με τη δυνατότητα πληρωμής διδάκτρων στα φροντιστήρια. Οι ταξικοί φραγμοί ορθώνονται πιο ψηλά από ποτέ για τα παιδιά των λαϊκών τάξεων και στρωμάτων.
Το 1995 οι «Παρεμβάσεις-Συσπειρώσεις-Κινήσεις» στην Α’θμια και Β’θμια εκπαίδευση μπορεί να μένουν έξω από τα Δ.Σ. ΟΛΜΕ και ΔΟΕ, όμως καταγράφονται ως σημαντική ανερχόμενη συνδικαλιστική δύναμη. Διαμορφώνουν έναν αξιόμαχο πόλο στην εκπαίδευση. Ο πολλαπλασιασμός των δυνάμεών τους σ’ ένα δυσμενές περιβάλλον είναι ελπιδοφόρο γεγονός.
Στη δεύτερη περίοδο τα «αντιτετράδια της εκπαίδευσης» αντιστέκονται με καλύτερους όρους στη νεοφιλελεύθερη πολιτική της συντηρητικής αναδιάρθρωσης στην εκπαίδευση. Κείμενα πληρέστερα, όσον αφορά τη θεωρητική τεκμηρίωση, ακουμπούν, αφυπνίζουν και ευαισθητοποιούν όλο και περισσότερους εκπαιδευτικούς (και όχι μόνο). Μετατρέπονται σε νησίδες αντίστασης σε μια πολιτική και συνδικαλιστική έρημο. Παράλληλα, διοργανώνονται ημερίδες και διημερίδες για όλα τα σημαντικά θέματα της εκπαίδευσης.
Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η έκδοση «Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση, ποιος, ποιόν και γιατί» το 1993 από τα «αντιτετράδια». Συμπληρώνεται η πλούσια αρθρογραφία των 24 πρώτων τευχών. Ήδη τα «αντιτετράδια» έχουν συγκροτηθεί σε «Εκπαιδευτικό Όμιλο» με σκοπό να φωτίσουν και τις αθέατες όψεις των εκπαιδευτικών θεσμών και τη «διαπλοκή» τους με τη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία.
Αυτή την περίοδο δίνεται και η μάχη ενάντια στην επιμόρφωση – συμμόρφωση. Ήδη με το Ν. 2009/92 θεσμοτήθηκαν τα Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα (ΠΕΚ). Στη συνέχεια εκδίδονται Π.Δ. και Υπουργικές Αποφάσεις. Στην ειδική έκδοση των «α» με τίτλο «Επιμόρφωση ή Συμμόρφωση;» τονίζεται μεταξύ άλλων ότι: «το κράτος σε καμία περίπτωση δε θέλησε να «αφήσει» την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Πανεπιστήμια, τα οποία «δεν εγγυώνται» την ιδεολογική συμμόρφωση με κυρίαρχες αντιλήψεις. Οι όποιες πραγματικές ή υποτιθέμενες ελλείψεις στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών χρησιμοποιήθηκαν για να νομιμοποιηθεί ο κοινωνικός έλεγχος μέσα από τη διαδικασία της επιμόρφωσης σε φορείς άμεσα ελεγχόμενους από το κράτος».16
Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται να γίνει στη «μάχη των Μετεώρων». Αναφερόμαστε στο ΣΤ’ εκπαιδευτικό συνέδριο της ΟΛΜΕ με θέμα «Το περιεχόμενο της Εκπαίδευσης στις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες» που έγινε στα Τρίκαλα τις πρώτες μέρες του Απρίλη. Αξιομνημόνευτο ένα επεισόδιο, όπως καταγράφηκε: «Στην κατάμεστη λοιπόν αίθουσα των Τρικάλων έγινε το «big-bang», όταν ο Β. Ζώτος (ψηφοδέλτιο ΣΥΝ στο Αιγάλεω) σεμνά, όπως δηλώνει εξαρχής, ζητάει ν’ αναθεωρηθεί η στάση μας απέναντι στην αξιολόγηση, αφού τα αξιολογικά μοντέλα σ’ Ανατολή και Δύση είναι κυρίαρχα. (Στην αίθουσα έγινε το «έλα να δεις»). Ύστερα από την παρέμβαση των «αντιτετραδίων» με τη συνεπικουρία μιας σειράς συνέδρων –ακόμα και από το ΠΑΣΟΚ– η εισήγηση αποσύρθηκε, αφού ο Β. Ζώτος «πήρε προσωπικά την ευθύνη». Το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός, όμως, αποδεικνύει πως πήραμε μια ακόμα μικρή παράταση, αφού οι Μήδοι βρίσκονται εντός των τειχών. Εκτός και αν…»17

«Αποκέντρωση» ή Απονέκρωση;
Αυτός είναι ο τίτλος του αφιερώματος των «α» (Καλοκαίρι 1995). Τα «αντιτετράδια» ανοίγουν το μεγάλο θέμα της κατ’ ευφημισμόν αποκέντρωσης, που για μια δεκαετία και πλέον «μπαίνει στο αρχείο» και αρχίζει να μας απασχολεί πιο έντονα εν έτει 2008.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού παιδείας, Γ. Παπανδρέου, «η αποκέντρωση θα αποτελέσει για το χώρο της παιδείας τη μεγάλη μεταρρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών. Είναι ίσως, μια τελευταία ευκαιρία (η αποκέντρωση) να δώσει στο εκπαιδευτικό σύστημα το σύγχρονο προσανατολισμό, την ευελιξία»18.
Η κριτική εστιάστηκε στο ότι στόχος της αποκέντρωσης που προτεινόταν ήταν η εξεύρεση πόρων για την εκπαίδευση έξω από τον προϋπολογισμό του κράτους. Τι σημαίνει όμως πρακτικά αυτό; Με δεδομένο το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού για την εκπαίδευση, πώς θα καταφέρουν οι δήμοι ή οι νομαρχίες να ανταποκριθούν στις χρηματοδοτικές ανάγκες;
Είναι σαφές ότι οι δήμοι θα αναζητήσουν πόρους από ιδιωτικές επιχειρήσεις-χορηγούς, από νέους δημοτικούς φόρους και από εισφορές γονέων, καθώς η τοπική αυτοδιοίκηση έχει τη δυνατότητα να καθορίσει ανταποδοτικά τέλη για τη λειτουργία των σχολείων της περιοχής της. Αυτή, βεβαίως, είναι μια μέθοδος μετακύλισης του κόστους λειτουργίας του σχολείου για μια ακόμη φορά στον οικογενειακό προϋπολογισμό ο οποίος ήδη στενάζει.

Η Τελευταία τετραετία του 20ού αιώνα
Η δίμηνη απεργία των καθηγητών (Ιανουάριος - Mάρτιος 1997)
Από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς 1996-97 υπήρχαν σημάδια που έδειχναν ότι η κατάσταση στην εκπαίδευση θα είναι εκρηκτική. Οι σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, η δραματική κατάσταση των σχολείων, που στην πλειονότητά τους λειτουργούσαν σε διπλή ή και τριπλή βάρδια, σε συνδυασμό με την οικονομική υποβάθμιση των καθηγητών δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό μίγμα. Τον Σεπτέμβριο του 1996 το ΠΑΣΟΚ κερδίζει πάλι τις εκλογές και υπουργός Παιδείας γίνεται ο Γερ. Αρσένης.
Το «ενιαίο» μισθολόγιο που ανακοινώνει η κυβέρνηση «εξαιρώντας τους υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομικών είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της οργής και της αγανάκτησης, αφού προβλέπει ονομαστικές μειώσεις των αποδοχών» (ανακοίνωση ΟΛΜΕ, 14/1/1997).
Την 20η Ιανουαρίου 1997 οι καθηγητές αρχίζουν μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση και ένταση απεργίες, που διαρκεί μέχρι την 14η Μαρτίου. Σε ανοιχτή επιστολή της ΟΛΜΕ στις 19/2/1997, η οποία φαίνεται να εκφράζει την ουσία της κινητοποίησης των εκπαιδευτικών, επισημαίνεται ανάμεσα σε άλλα ότι «ο απεργιακός αγώνας δεν έχει στενόθωρα κίνητρα και ταπεινά ελατήρια. Είναι ένας αγώνας στον οποίο μας ώθησε μια πολιτική συνεχούς υποβάθμισης και απαξίωσης της ελληνικής δημόσιας και δωρέαν εκπαίδευσης και των λειτουργών της (...) Η έννοια της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης μέρα τη μέρα χάνει κάτι από το συστατικό της περιεχόμενο, καθώς η ελληνική οικογένεια υφίσταται συνεχή οικονομική αφαίμαξη από την παρασχολική δραστηρότητα» (ΟΛΜΕ, 19/2/1997).
Σ’ ευρωπαϊκή κλίμακα ξεδιπλώνονται τα κεφάλαια της «Λευκής» και «Πράσινης» Βίβλου, για μια εκπαίδευση η οποία θα χάνει όλο και περισσότερο τη «σχετική αυτονομία» της και θα προσαρμόζεται στις άμεσες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Η επιβολή διδάκτρων στα ΑΕΙ-ΤΕΙ, οι πρακτικές της ιδιωτικοποίησης μεγάλων «φιλέτων» της εκπαίδευσης (όπως τα ΙΕΚ - ΚΕΚ), το Εθνικό και Διεθνές απολυτήριο, ο κατακερματισμός της γνώσης και η εκπαίδευση πολλών ταχυτήτων στη βάση της «ανταποδοτικότητας», πάνω απ’ όλα όμως η ένταση των ταξικών φραγμών, έτσι ώστε να περιθωριοποιηθεί μορφωτικά –σε μια περίοδο έκρηξης των γνώσεων– ένα μεγάλο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων, είναι τα σημεία μιας αντιδραστικής μεταρρύθμισης που έγινε ήδη πράξη στους εκπαιδευτικούς19.
Το υπουργείο Παιδείας, από την αρχική σιωπή ή την επίδειξη υποκριτικής συμπάθειας, πέρασε στη χρησιμοποίηση του «κοινωνικού αυτοματισμού», επιδιώκοντας να στρέψει γονείς και μαθητές ενάντια στην απεργία. Και όταν δεν το κατόρθωσε βρήκε κάποια στελέχη της κεντρικής του διοίκησης για να αξιοποιήσει το τελευταίο του χαρτί, αυτό της ποινικοποίησης. Ταυτόχρονα, επεδίωξε να συκοφαντήσει τους απεργούς καθηγητές, με τα γνωστά οικονιμίστικα κόλπα των κρατήσεων και των αυξήσεων, ενώ φρόντισε να βγάλει νωρίς από το παιχνίδι τους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ στη ΔΟΕ, σπάζοντας έτσι το πανεκπαιδευτικό μέτωπο, μιλώντας για ένα «συνδικαλιστικό μάτσο» των Αθηνών ή για «χαρτοπαίκτες».
Ταυτόχρονα, οι μεγάλες ομοσπανδίες, η η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ, αλλά και τα σωματεία τα οποία τάχα βρίσκονταν σε ταξική κατεύθυνση (Μέταλλο, Λογιστές, Οικοδόμοι, Ιματισμός) και πάρα τις εξ αντιθέτου διαβεβαιώσεις του ΚΚΕ, φρόντισαν να κάνουν αισθητή την απουσία τους σ’ όλη τη διάρκεια της απεργίας. Πέρα από τα «στρογγυλεμένα» ψηφίσματα, ούτε οικονομική ενίσχυση, ούτε βέβαια απεργίες ή στάσεις αλληλεγγύης προώθησαν, ούτε καν μαζική συμμετοχή στα συλλαλητήρια (εξαίρεση η ΟΙΕΛΕ και ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Εμπορική Τράπεζα που κατέθεσαν ένα σημαντικό ποσό στο απεργιακό μας ταμείο).
Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία αντιμετώπισε με φόβο το απεργιακό ξέσπασμα, στο βαθμό που αυτό έθετε νέους όρους για το εργατικό κίνημα. Αγώνας με ένταση, σύγκρουση με το σκληρό πυρήνα της εκσυγχρονιστικής καπιταλιστικής λογικής, πέρασμα της απεργίας στη βάση με απεργιακές επιτροπές και περιφρουρήσεις, κόντρα με το λεγόμενο νέο μισθολόγιο της κυβέρνησης το οποίο αποδέχεται η ΑΔΕΔΥ κ.λπ.
Με πολλά και σοβαρά λάθη και αδυναμίες, με μια ηγεσία εξαρχής αδύναμη να οδηγήσει σε νικηφόρους αγώνες, με πανταχόθεν χτυπήματα πάνω και κάτω από τη μέση, η απεργία γνώρισε πολλές «ήττες». Ωστόσο σημείωσε και πολλές νίκες. Άφησε υποθήκες για το μέλλον. Καταγράφεται ως μια από τις σημαντικές σελίδες στην ιστορία των εκπαιδευτικών αγώνων. Οι καθηγητές δε γύρισαν με κατεβασμένα κεφάλια, παρά την έντονη πίκρα, το θυμό, την οργή και την αγανάκτηση που νιώθουν. Συνεχίζουν ν’ αντιστέκονται.
Παράλληλα ξεδιπλώνεται και η απεργία των δασκάλων ενάντια στη λογική της ηγεσίας της ΔΟΕ όπου κυριαρχεί η ΠΑΣΚ. Στα «αντιτετράδια» καταγράφονται σημαντικές εκτιμήσεις:
«Μετά από 13 μέρες αγώνα, μετά από 13 μέρες που αναστάτωσαν τους «φιλήσυχους πολίτες» και ταρακούνησαν συνειδήσεις, η ηγεσία της ΔΟΕ με τους παρατρεχάμενους και τους μηχανισμούς της κατάφερε να κλείσει την απεργία. Την ίδια ώρα που οι συνάδελφοι καθηγητές ήταν στο δρόμο και έγραφαν λαμπρές σελίδες στην ιστορία του σ.κ., μαχόμενοι εναντίον της αδιαλλαξίας, της διαστρέβλωσης και της παραπληροφόρησης της κυβέρνησης, οι «συνδικα-ληστές» της ΔΟΕ ξεπούλησαν το μαζικότερο και μαχητικότερο αγώνα των τελευταίων χρόνων (...)
Οι ευθύνες τους είναι τεράστιες και η στάση τους παράδειγμα προς αποφυγή για τους συνδικαλιστές του μέλλοντος. 13 μέρες απεργία και δεν κατάφεραν να τυπώσουν μια αφίσα για τον αγώνα, ένα ενημερωτικό δελτίο, μια επιστολή προς τους γονείς, ένα έκτακτο Διδασκαλικό Βήμα, κάτι τέλος πάντων που να θυμίζει ότι έχουμε απεργία»20.
Αξίζει να τονιστεί ότι στη διάρκεια της απεργίας των εκπαιδευτικών Α’θμιας και Β’θμιας εκπαίδευσης εκδίδονται ως εφημερίδα τα «τετράδια της απεργίας». Τα τέσσερα φύλλα που εκδόθηκαν αποτέλεσαν βήμα έκφρασης και στήριξης των μαχόμενων εκπαιδευτικών.

Οι νόμοι 2525/97 και 2640/98
Δύο είναι οι βασικοί νόμοι οι οποίοι ψηφίστηκαν την περίοδο αυτή. Πρόκειται για το νόμο 2525/97 («Ενιαίο λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων του στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις») και το νόμο 2640/98 («Δευτεροβάθμια Τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και άλλες διατάξεις»).
Με το νόμο 2525/97 καθιερώθηκε ο θεσμός του Ενιαίου Λυκείου και οριοθετήθηκε το γενικό πλαίσιο του τρόπου πρόσβασης των κατόχων απολυτηρίου Ενιαίου Λυκείου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα θεσμοθετήθηκε το πλαίσιο διορισμού των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (κατάργηση της επετηρίδας και θεσμοθέτηση εξετάσεων μέσω του ΑΣΕΠ), η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Ολοήμερο Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο, τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, τα Περιφερειακά Κέντρα Στήριξης Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, θέματα Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού, τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής (ΠΣΕ) και η Ενισχυτική Διδασκαλία.
Με το νόμο 2640/98 συγκροτήθηκε ένα σύστημα τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης με την κατάργηση όλων των προηγούμενων μορφών Δευτεροβάθμιας Τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης (ΤΕΛ-ΤΕΣ) και τη δημιουργία των Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων (ΤΕΕ), τα οποία οργανώθηκαν σε δύο κύκλους (Α’ κύκλος διάρκειας δύο ετών και Β’ κύκλος διάρκειας ενός έτους).

Οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ (Ιούνιος 1998)
Των σημαντικών κινητοποιήσεων του Ιουνίου του 1998 που είχαν στόχο τη ματαίωση του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη εκπαιδευτικών, προηγήθηκαν εικοσιτετράωρη απεργία της ΟΛΜΕ στις 25/2/98, πανελλαδικό συλλαλητήριο στις 6 και 7/3/98, πανεκπαιδευτική συγκέντρωση και πορεία 10.000 εκπαιδευτικών στην Αθήνα στις 7/5/98 και τριήμερη απεργία στις 11, 12 και 13/6/98. Το κεντρικό αίτημα είναι η διατήρηση της επετηρίδας ως τρόπου διορισμού των εκπαιδευτικών. Στις 10/6 πραγματοποιείται το μαζικότερο και μαχητικότερο συλλαλητήριο των τελευταίων χρόνων. Στη διάρκεια του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ (11-15/6) 30 εξεταστικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα πολιορκούνται από περίπου 15.000 αδιόριστους και μόνιμους εκπαιδευτικούς, αλλά και φοιτητές.
Το 50ο τεύχος των αντιτετραδίων σηματοδοτεί την έναρξη της δεύτερης 10ετίας από την αρχή της έκδοσής τους. Είναι ένα τεύχος – ειδικό αφιέρωμα στο κίνημα ενάντια στο δι