Έκθεση για την γερμανική αλληλεγγύη στον αντιδικατορικό αγώνα

Μια φωτεινή σελίδα στις σχέσεις Ελλάδας-Γερμανίας ήταν τα χρόνια της χούντας (1967-1974), τουλάχιστον από μερίδα της γερμανικής κοινωνίας προερχόμενη από τα εργατικά συνδικάτα, πολιτικά ιδρύματα, τους φοιτητές, κάποια ΜΜΕ, χιλιάδες Γερμανούς πολίτες και το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών, με επικεφαλής τον Βίλυ Μπραντ.

Αυτή την αλληλεγγύη αναδεικνύει η έκθεση που εγκαινιάστηκε το βράδυ της Τρίτης, υπό τον τίτλο "Αλληλεγγύη και Αντίσταση. Η στήριξη

της ελληνικής αντίστασης ενάντια στη στρατιωτική χούντα από τα γερμανικά κόμματα, συνδικάτα και πολιτικά ιδρύματα (1967-1974)". Η έκθεση χρηματοδοτήθηκε από το Ομοσπονδιακό υπουργείο Εξωτερικών από πόρους του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον.

Το έναυσμα να ξετυλιχτεί αυτή ιστορία δίνουν θραυσματικά, αλλά αντιπροσωπευτικά τεκμήρια στα ταμπλό της έκθεσης με φωτογραφίες, μπροσούρες, τρικ, αφίσες και κατατοπιστικά κείμενα που επιμελήθηκαν από κοινού τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και το Ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ του SPD, μετά από πρόσκληση των ΑΣΚΙ. Ήταν συγκινητική στα εγκαίνια η προσέλευση του κοινού, ελληνικού και γερμανικού, αλλά και οι χαιρετισμοί που απηύθηναν οι δύο πλευρές με φόντο πίσω τους μια ασπρόμαυρη αφίσα της Ακρόπολης φιλοτεχνημένη από Έλληνες της Γερμανίας τις πρώτες μέρες της δικτατορίας να αναγράφει «Τάξη και ησυχία Έλληνες» (σ.σ.: προέρχεται από το αρχείο Σωμερίτη, που έχει κατατεθεί στα ΑΣΚΙ).

Παρόντες ήταν ο Χάγκεν Φλάϊσερ, ο Κώστας Σημίτης, ο Πέτρος Κουναλάκης κι άλλοι παλιοί φοιτητές, Έλληνες και Γερμανοί, του αντιδικτατορικού αγώνα. Η έκθεση είναι περιοδική, έρχεται από το Βερολίνο, το Ανόβερο, την Φραγκφούρτη. Μετά την Αθήνα θα ταξιδέψει στην Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις.

Γιατί, όμως, κρίθηκε ότι υπήρχε ανάγκη για μια τέτοια έκθεση σήμερα, την ώρα της κρίσης και αρνητικών διεθνών εξελίξεων; Το ερώτημα απαντήθηκε στην έκθεση: επειδή, εκτός από τον φόρο τιμής στα ιδρύματα ή τους γερμανικούς φορείς που υποστήριξαν την Ελλάδα στον αντιδικτατορικό αγώνα, πρέπει να «ιστορικοποιηθούν» τα γεγονότα, με τις δύσκολες και φωτεινές τους πλευρές. Κι όσο είναι ανοιχτά και παρόντα τα αιτήματα για τις αποζημιώσεις από τις βαρβαρότητες των Ναζί να μπορέσουν να διαπραγματευθούν οι επερχόμενες γενιές αυτό το παρελθόν.

«Στις 28 Νοεμβρίου 1969, ο 35χρονος επιστημονικός βοηθός για την Ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, Γκούναρ Χέρινγκ, με μια δήλωση του στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ανακοίνωσε την κάθοδό του σε απεργία πείνας. Στόχος της απεργίας ήταν να πιέσει την κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας να ψηφίσει υπέρ της αποπομπής της ελληνικής χούντας από το Συμβούλιο της Ευρώπης για τους βασανισμούς κρατουμένων και την κατάφωρη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η απεργία πείνας του Χέρινγκ, ο οποίος είχε ήδη επισκεφτεί την Ελλάδα ως εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστίας, προκάλεσε πολύ μεγάλο κύμα συμπαράστασης. Έλληνες και Γερμανοί πολίτες, φοιτητικές οργανώσεις, ενώσεις Ελλήνων μεταναστών, εργατικά σωματεία, πολιτικά κόμματα, όπως το SPD, εξέφρασαν την συμπαράστασή τους. Τελικά μετά από 10 ημέρες, η απεργία διεκόπη καθώς η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να ψηφίσει υπέρ της αποπομπής». Την ιστορία αυτή θύμισε χαιρετίζοντας την έκθεση ο γενικός γραμματέας των ΑΣΚΙ , ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης.

Τελικά η αποπομπή της Ελλάδας έγινε μετά το αίτημα χωρών της Σκανδιναβίας τον Νοέμβριο του 1967.

Τι συνδέει τη Γερμανία και την Ελλάδα ; «Πολλά περισσότερα από δανειακές συμβάσεις», επισήμανε από την πλευρά του ο Ούλριχ Στορκ, διευθυντής του Ιδρύματος Friedrich-Ebert-Stiftung στην Αθήνα ( το ελληνικό παράρτημα ιδρύθηκε το 2012). «Κι αυτές οι σχέσεις πέρασαν τα κάτω τους και τα πάνω τους, όλοι γνωρίζουμε τα δεινά και τις πληγές που όχι μόνο δεν έχουν κλείσει ακόμα, αλλά έχουν αναβιώσει και ιδεολογικά τα τελευταία χρόνια. Όμως το Ίδρυμα Έμπερτ προωθεί τον ευρωπαϊκό διάλογο και τη συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών» είπε ο κ. Στορκ μνημονεύοντας γερμανικά ιδρύματα και συνδικάτα που στήριξαν τον ελληνικό αντιδικτατορικό αγώνα ποικιλοτρόπως και τον προσωπικό αγώνα του τέως καγκελάριου Βίλυ Μπραντ για την διάσωση Ελλήνων αντιστασιακών.

Ο Γερμανός πρεσβευτής Γενς Πλέτνερ στην ομιλία του τόνισε μεταξύ άλλων: «Θέλουμε να επεξεργαστούμε τις σκοτεινές πλευρές της κοινής μας ιστορίας και να θυμηθούμε τις φωτεινές πλευρές. Ένα πολύ θετικό δείγμα των διμερών μας σχέσεων είναι αυτή η έκθεση». Υπενθύμισε ότι «το 1967 είναι για την Γερμανία μια χρονιά συνδεδεμένη με το φοιτητικό κίνημα διαμαρτυρίας, τη ρήξη των απαρχαιωμένων δομών, την αναψηλάφηση των πιο σκοτεινών κεφαλαίων της χώρας μου. Η νέα γενιά τότε εναντιώθηκε στους παππούδες της, εναντιώθηκε στην χούντα των Ελλήνων, όλα αυτά συνέθεσαν έναν ελληνογερμανικό αγώνα υπέρ του πλουραλισμού στα κράτη μας».

Ο τέως πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης μίλησε βιωματικά, για τις εμπειρίες του από τότε που δραπέτευσε από την Ελλάδα ως καταζητούμενος της Δημοκρατικής Άμυνας κι έφτασε στην Γερμανία σαν Ιταλός με το όνομα Μάρκο Βεντούρα τον Μάρτη του 1969, στη Φραγκφούρτη, ακολούθως στο Γκίσεν και μετά στην Κόνσταντς ως τον Αύγουστο του 1974, οπότε επέστρεψε στην Ελλάδα αφού έπεσε η χούντα. «Η ευρωπαϊκή συνεργασία δημιούργησε τις συνθήκες να μην υπάρξει στον ευρωπαϊκό χώρο δικτατορία», έκρινε ο κ. Σημίτης.

Ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης μίλησε για το φαινόμενο του φασισμού στις μέρες μας.

Στην ανάγκη ανασύστασης της συλλογικής μνήμης αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Νικόλαος Βούτσης στον χαιρετισμό που απηύθυνε στα εγκαίνια της έκθεσης

«Αυτό δεν είναι εύκολο, δεν είναι ρητορεία, είναι κάτι που πρέπει να διαμορφώνεται με τον χρόνο και με αναφορά στο παρελθόν, αλλά με το βλέμμα στο μέλλον». Διότι, είπε ο πρόεδρος της Βουλής, μιλάμε για καταστάσεις και για συγκυρία τώρα όπου το «αυγό του φιδιού με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ξαναζεσταίνεται σε ευρωπαϊκές χώρες, στο κέντρο της Ευρώπης».

Ο Ν. Βούτσης υπενθύμισε ότι η Βουλή κάνει κάθε προσπάθεια για την ανασύσταση της συλλογικής μνήμης για κορυφαία γεγονότα, τονίζοντας ότι «παραδώσαμε στην Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου το υλικό του φακέλου της Κύπρου και μέσα από την επεξεργασία επιστημονικών επιτροπών θα εκδοθούν και θα δοθούν στην δημοσιότητα μέσα στο καλοκαίρι οι πρώτοι τόμοι του φακέλου».

Στην Γερμανία, συνέχισε, το αντιδικτατορικό κίνημα είχε πολύ μαζική υφή και πολύ μεγάλη σχέση με το τι γινόταν στην Ελλάδα: «ήταν πολύ σημαντικό για εμάς που ήμασταν φοιτητές τότε να παρακολουθούμε την Ντόιτσε Βέλε και τον ραδιοφωνικό σταθμό του Μονάχου. Δημιουργήθηκε τότε ένα υλικό από χιλιάδες ανθρώπους, που έδωσαν ύστερα το αποτύπωμά τους στη μεταπολίτευση καθώς ήρθαν στην Ελλάδα με την γνώση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι και με τους δεσμούς που τους επέτρεπαν να έχουν θετική συμβολή στην δύσκολη μεταπολιτευτική περίοδο».

Τα ζητήματα -είπε- που τέθηκαν και σε εκείνη την περίοδο, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της σύγκλισης ανάμεσα στις χώρες, της επούλωσης των μεγάλων τραυμάτων που άφησαν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, είναι και σήμερα επίκαιρα, βρίσκονται στην ατζέντα όλων των προοδευτικών δυνάμεων για να υπάρξει νέα αρχιτεκτονική και νέα οράματα για την ΕΕ και τους λαούς της Ευρώπης γενικότερα.

Όλα αυτά, είπε, δυστυχώς δεν είναι αυτονόητα αυτή τη στιγμή, ενώ θα έπρεπε μέσα από αυτήν την διαδρομή και την πορεία να είναι.

Καταλήγοντας τόνισε: «Δυστυχώς, στη χώρα μας υπάρχει και πολιτική δύναμη η οποία υποστηρίζει την πολιτική του καθεστώτος της δικτατορίας, όπως υποστηρίζει και τις αντιλήψεις και την πολιτική των ναζί πριν από τόσα χρόνια στην Γερμανία. Και αυτό δεν προέκυψε μόνο μέσα από την κρίση, γιατί φάνηκε και στις ευρωπαϊκές εκλογές την προηγούμενη χρονιά ότι αναπτύσσεται ως φαινόμενο και σε χώρες που δεν πέρασαν κρίση, που δεν έχουν αυτά τα πολύ μεγάλα οικονομικά και άλλα προβλήματα που αντιμετώπισε η χώρα μας. Αυτό το φαινόμενο λοιπόν πρέπει να το έχουμε στο κέντρο της προσοχής μας και να δώσουμε την δυνατότητα και σε αυτήν την έκθεση να επικοινωνήσει με τις νέες γενιές σε όλη τη χώρα -και μπορούμε να βοηθήσουμε ως Βουλή σε αυτό- έτσι ώστε αυτή η επίγνωση της ιστορίας, αυτές οι μνήμες, να γίνουν όπλο στα χέρια όλων μας για να αντιμετωπίσουμε και την σημερινή κατάσταση, να ανοίξουμε θετικές διεξόδους με τις ευρύτατες δυνατές συναινέσεις για τη δημοκρατία, την κοινωνική σύγκλιση, την ευρωπαϊκή προοπτική, τη σταθερότητα και την ειρήνη στον κόσμο μας».

Η έκθεση φιλοξενείται στο πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα» του δήμου Αθηναίων. Θα διαρκέσει έως την 4η Μαΐου 2018.

Νατάσσα Δομνάκη

Αλληλεγγύη και Αντίσταση