Σύγκρουση Δύσης και Ρωσίας προκαλεί η υπόθεση Ναβάλνι

Την Τετάρτη, η γερμανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε αυτό που όλος ο κόσμος υποπτευόταν: ο Ρώσος ηγέτης της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι –ο οποίος νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση σε νοσοκομείο του Βερολίνου– έπεσε θύμα δηλητηρίασης και συγκεκριμένα με τον νευροτοξικό παράγοντα νόβιτσοκ. Η Αγκελα Μέρκελ δεν άφησε περιθώρια αμφισβήτησης στις δηλώσεις της. «Το δηλητήριο ταυτοποιήθηκε αδιαμφισβήτητα στις εξετάσεις», ανέφερε η καγκελάριος, κάνοντας λόγο για ξεκάθαρη απόπειρα δολοφονίας εναντίον μιας ηγετικής μορφής της ρωσικής αντιπολίτευσης και καλώντας τη Μόσχα να δώσει άμεσα εξηγήσεις. Η υπόθεση αποτελεί νέο πλήγμα στις σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, προκαλώντας έντονα διλήμματα σε Αγκελα Μέρκελ και Βλαντιμίρ Πούτιν για το πώς θα διαχειριστούν την πυροδοτούμενη διπλωματική κρίση.

Το νόβιτσοκ –το οποίο σημαίνει «νεοφερμένος» ή «νεοσύλλεκτος» στα ρωσικά– αναπτύχθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’80 από τη Σοβιετική Ενωση και θεωρείται ένα από τα πιο θανατηφόρα και εξελιγμένα χημικά όπλα που έχουν αναπτυχθεί ποτέ. Μονάχα κυβερνητικά στελέχη έχουν πρόσβαση στον επικίνδυνο νευροτοξικό παράγοντα, ενώ μέχρι σήμερα καμιά χώρα εκτός της Ρωσίας δεν έχει παραγάγει αυτή την ουσία. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Λεονίντ Βόλκοβ, στενός συνεργάτης του Ρώσου ηγέτη της αντιπολίτευσης, δήλωσε πως «εν έτει 2020, η δηλητηρίαση του Ναβάλνι με νόβιτσοκ είναι σαν να αφήνει ο Πούτιν το αυτόγραφό του στη σκηνή του εγκλήματος». 

Η υπόθεση, ωστόσο, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από ασάφεια και πολλά μυστήρια. Παρότι είχε αρκετούς εχθρούς στη Μόσχα, ο Ναβάλνι δεν αποτελούσε πραγματική απειλή για την παγίωση της εξουσίας του Πούτιν, ενώ η χρήση μιας ουσίας με εξόφθαλμες διασυνδέσεις με το Κρεμλίνο εγείρει ερωτήματα που υποδηλώνουν πως η δηλητηρίαση ήταν πράξη ενός ισχυρού Ρώσου, αλλά όχι απαραίτητα του Κρεμλίνου. Σε κάθε περίπτωση, η ανίχνευση του νόβιτσοκ δημιουργεί έντονες πιέσεις για τον Ρώσο πρόεδρο να ερευνήσει εξονυχιστικά την υπόθεση και να αποκαλύψει και να τιμωρήσει τους υπευθύνους, εάν επιθυμεί να αποφύγει μια ρήξη με τη Γηραιά Ηπειρο. 

Παράλληλα, η υπόθεση προκαλεί αμηχανία στην Ευρώπη, και ειδικά στη γερμανική ηγεσία, η οποία προσπαθεί να ισορροπήσει το περιστατικό της δηλητηρίασης με τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα. Η σοβαρότητα των δηλώσεων του Βερολίνου κατέστησαν σαφές το γεγονός πως η δηλητηρίαση του Ναβάλνι είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά προβληματικών ενεργειών της Μόσχας, οι οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν την προσάρτηση της Κριμαίας και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης σε ολόκληρη την Ε.Ε. 

Από την άλλη, το περιστατικό έλαβε χώρα την ώρα που ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2, ο οποίος θα αυξήσει την ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας από τη Ρωσία, είναι σχεδόν έτοιμος να παραδοθεί. Ο χρόνος της δηλητηρίασης προκαλεί προβλήματα και στο ΝΑΤΟ –τη στιγμή που προσπαθεί να αποφύγει μια κατά μέτωπον σύγκρουση με τη Μόσχα λόγω των εξελίξεων στη Λευκορωσία– αλλά και στις ΗΠΑ, εν μέσω των δηλώσεων του Αμερικανού προέδρου πως θέλει να επαναφέρει τον Πούτιν στη σύνοδο του G7.  Ενώ περιμένει από τη Μόσχα να ξεκαθαρίσει τις λεπτομέρειες του περιστατικού, η Μέρκελ δήλωσε πως η Γερμανία θα έχει άμεσα διαβουλεύσεις με τους συμμάχους του ΝΑΤΟ για να εξετάσουν την κοινή απάντηση που θα δώσουν. Οι απόψεις για το εύρος της απάντησης αυτής, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από απλές απελάσεις διπλωματών μέχρι μέτρα σκληρής πολιτικής, διίστανται. Την Τετάρτη, ο επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του γερμανικού Κοινοβουλίου ανέφερε πως η μόνη αποτελεσματική απάντηση θα ήταν μια πολιτική που αφορά τις πωλήσεις αερίου. Ο πρόεδρος της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, Βόλφανγκ Ισινγκερ, από την άλλη, έκανε λόγο για την ανάγκη ενός σαφούς μηνύματος οικονομικής φύσης. «Δεν μπορούμε να βάλουμε έναν τοίχο ανάμεσα στη Δύση και στη Ρωσία, αλλά υπάρχει μια μέση οδός: κάτι ανάμεσα σε διπλωματικές κινήσεις και πλήρες μποϊκοτάζ», ανέφερε.

«Ποταπή» και «δειλή» χαρακτήρισε την πράξη δηλητηρίασης του ηγέτη της ρωσικής εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Ενημερώθηκα από την καγκελάριο Μέρκελ ότι ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης Ναβάλνι δέχθηκε επίθεση με τοξική ουσία στην ίδια του τη χώρα», ανέφερε χαρακτηριστικά η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν, καταδικάζοντας έντονα το περιστατικό. Οξύτατες ήταν και οι αντιδράσεις του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος αποκάλεσε τη δηλητηρίαση «αποτρόπαιη». Ο ίδιος υπενθύμισε πως η χώρα του γνωρίζει από πρώτο χέρι τις συνέπειες μιας αντίστοιχης επίθεσης, αναφερόμενος στη δηλητηρίαση με νόβιτσοκ του πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του Γιούλια στο Σόλσμπερι τον Μάρτιο του 2018. Το περιστατικό καταδίκασε, μέσω μιας σειράς κοινοποιήσεων στο Twitter, και ο εκπρόσωπος του αμερικανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Ούλιοτ, παρότι ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απέφευγε να σχολιάσει τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι.