Βάλτε την ανακύκλωση στη ζωή σας

Η ανακύκλωση είναι μια διαδικασία που πρωτίστως συμβάλλει στη διατήρηση του περιβάλλοντος. Εφόσον υιοθετηθεί, τότε βοηθά στην επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων, αφού συντελεί στη μείωση των αστικών αποβλήτων, που μεταφέρονται στους ολοένα και πιο δυσεύρετους χώρους υγειονομικής ταφής. Την ίδια στιγμή, η ανακύκλωση συνεισφέρει στην εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας. Σε δεύτερο επίπεδο, έχει οικονομική σημασία, ειδικά για την Ελλάδα, καθώς μεγάλο ποσοστό των πρώτων υλών και της ενέργειας είναι εισαγόμενα, ενώ διασφαλίζει

νέες θέσεις εργασίας. Παράλληλα, με την καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης οι πολίτες ευαισθητοποιούνται και συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία.

Τα 5 στάδια στη διαχείριση των απορριμμάτων

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα, η εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων συμπυκνώνεται στην ιδέα του «όσο ψηλότερα βρίσκεται μια επιλογή για τη διαχείριση των αποβλήτων στην κλίμακα των 5 σταδίων, τόσο περισσότερο επιθυμητή είναι». Στο πρώτο στάδιο, που βρίσκεται πριν την επιλογή της ανακύκλωσης είναι η πρόληψη, καθώς το καλύτερο απόβλητο είναι αυτό που δεν παράγεται ποτέ! Προκειμένου να επιτευχθεί η πρόληψη, πραγματοποιείται ο οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων. Με τον τρόπο αυτό, χρησιμοποιούνται ανακυκλωμένες πρώτες ύλες και παράλληλα οι καταναλωτές αποκτούν περιβαλλοντολογική συνείδηση και εκπαιδεύονται στην αγορά προϊόντων με λιγότερη συσκευασία. Ενδεικτικά παραδείγματα πρόληψης είναι η κομποστοποίηση υλικών κουζίνας, όπως και η αποφυγή λήψης ανεπιθύμητης αλληλογραφίας.

Στο επόμενο στάδιο βρίσκεται η πρακτική της επανάχρησης, η οποία αφορά την επαναλαμβανόμενη χρήση προϊόντων και συστατικών. Η επανάχρηση αντικειμένων, τα οποία σε άλλη περίπτωση θα κατέληγαν στον κάδο των αχρήστων, έχει πέραν των περιβαλλοντικών οφελών και οικονομικά οφέλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα επανάχρησης είναι το γέμισμα των μελανοδοχείων εκτυπωτών, η επισκευή ηλεκτρονικού εξοπλισμού, η μεταποίηση παλιών ρούχων και η ανακαίνιση επίπλων.

Το τρίτο στάδιο αφορά τη διαδικασία της ανακύκλωσης. Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, υπάρχουν 15 συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης και ανακύκλωσης για μεγάλο αριθμό προϊόντων. Η ανακύκλωση είναι μια διαδικασία με διττή σημασία, καθώς αφενός προϋποθέτει την ευθύνη του παραγωγού για το προϊόν του και αφετέρου την υπευθυνότητα του πολίτη για τον διαχωρισμό των αποβλήτων ανάλογα με τη δυνατότητα ανακύκλωσής τους.

Η ανάκτηση από την άλλη, είναι ένα στάδιο κάτω από την ανακύκλωση και αφορά την αποτέφρωση των αποβλήτων για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ατμού και θέρμανσης για οικιακή χρήση. Η διαδικασία αυτή, αν δεν γίνει σωστά, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η αποτέφρωση αποβλήτων για την ανάκτηση ενέργειας είναι χαμηλά στις προτεραιότητες για τη διαχείριση των αποβλήτων, γι’ αυτό τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προτρέπονται να χρησιμοποιούν πρακτικές πιο ψηλά στην ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων.

Στο τελευταίο στάδιο βρίσκεται η απόρριψη σε χώρους υγειονομικής ταφής, η οποία είναι η τελευταία λύση στην ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων. Από την ταφή τους παράγεται το μεθάνιο, ενώ η αποσύνθεση των αποβλήτων απελευθερώνει επικίνδυνες χημικές ουσίες για το έδαφος και το νερό. Όπως αναφέρει το υπουργείο Περιβάλλοντος, υπολογίζεται ότι ένας ΧΥΤΑ μπορεί να ρυπάνει κάθε μέρα την ποσότητα πόσιμου νερού που καταναλώνει ένα μέσο νοικοκυριό κάθε χρόνο. Με οικονομικές αναφορές, η αξία των υλικών που απορρίπτεται στους ΧΥΤΑ της Ευρώπης κάθε χρόνο υπολογίζεται σε 5,25 δισ. ευρώ.

Τι μπαίνει στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης…

Χαρτί (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, περιοδικά, τετραπάκ από γάλα, χαρτί περιτυλίγματος και χάρτινες σακούλες)Γυαλί (βαζάκια τροφίμων, μπουκάλια λαδιού, μπουκάλια αλκοολούχων ποτών, μπουκάλια κρασιού, μπουκάλια νερού)Αλουμίνιο (αλουμινόχαρτο, αλουμινένια ταψάκια φαγητού και κουτάκια μπύρας και αναψυκτικών)Λευκοσίδηρος (δοχεία ελαιόλαδου, τσίγκινα δοχεία φέτας, συσκευασίες γάλατος εβαπορέ, συσκευασίες τοματοπολτού, τόνου και ζωοτροφών)Πλαστικό (κεσεδάκια από γιαούρτι, βούτυρο κ.τ.λ., μπουκάλια αναψυκτικών, αλκοολούχων ποτών, νερού, σαμπουάν και γάλατος. Πλαστικά ποτήρια/πιάτα, πλαστικές σακούλες, σωληνάρια οδοντόκρεμας, τετραπάκ από γάλα, πλαστικά ταψάκια, φιλμ περιτυλίγματος, πλαστικές θήκες CD/DVD και συσκευασίες λιπαντικών ελαίων)Χαρτόνι (κουτιά από δημητριακά, μπισκότα, απορρυπαντικών και πίτσας, χαρτοκιβώτια ηλεκτρονικών συσκευών και συσκευασίες λιπαντικών ελαίων)Αυτοκίνητα (ελαστικά αυτοκινήτων, παλαιά οχήματα, απόβλητα λιπαντικών ελαίων)Ηλεκτρονικά απόβλητα (μεγάλες και μικρές οικιακές συσκευασίες, εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, καταναλωτικά είδη, ηλεκτρικά εργαλεία, παιχνίδια και εξοπλισμός ψυχαγωγίας)Μπαταρίες (μολύβδου, θεϊκού οξέως και φορητές)Φωτιστικά είδη (φωτιστικός εξοπλισμός και λαμπτήρες)Διάφορα άλλα (υλικά κουζίνας και κήπου, που ανακυκλώνονται με τη διαδικασία της κομποστοποίησης)

…και τι δεν μπαίνει στους κάδους αυτούς

Τα χαρτιά κουζίνας και υγείαςΤα χαρτιά που έχουν πάνω τους ξένα στοιχεία, όπως καθαριστικάΟι χαρτοπετσέτες και τα χαρτομάντιλαΟι ενέσεις και τα ιατρικά απόβλητα

Συμβουλές για σωστή ανακύκλωση

Εφόσον κάποιος επιλέξει να ακολουθήσει τη λογική της ανακύκλωσης, θα πρέπει να το κάνει σωστά και λειτουργικά για να βοηθηθεί η διαδικασία. Ειδικά για τις χάρτινες συσκευασίες, αυτές θα πρέπει να διπλώνονται πριν πεταχτούν στον κάδο ανακύκλωσης, προκειμένου να εξοικονομηθεί χώρος και να γίνει πιο εύκολη η διαδικασία αποκομιδής απ’ αυτούς. Επίσης, τα πλαστικοποιημένα χαρτιά καλό θα ήταν να μην καταλήγουν στον κάδο ανακύκλωσης, προκειμένου το ανακυκλώσιμο χαρτί που θα παραχθεί από τη διαδικασία αυτή να είναι καλής ποιότητας.

Ένα λάθος που γίνεται κατά τη διαδικασία της ανακύκλωσης είναι ότι οι χρήστες αμελούν να ξεβγάλουν και να καθαρίσουν τις συσκευασίες, πριν αυτές δουν τον «δρόμο της ανακύκλωσης». Ιδιαίτερα βοηθητικό θα ήταν επίσης οι συσκευασίες που έχουν τη δυνατότητα να συμπιεστούν (π.χ. κουτάκια αναψυκτικών) να συμπιέζονται για εξοικονόμηση χώρου. Στην περίπτωση του γυαλιού, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πετιούνται στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης σπασμένα γυαλιά, αφού κινδυνεύει η ασφάλεια και η σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων στην ανακύκλωση. Επίσης, οι πολίτες θα πρέπει να είναι προσεκτικοί κατά τη ρίψη υλικών στους κάδους και να μην πετούν τα κοινά σκουπίδια στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης.

Η… «εναλλακτική» ανακύκλωση

Αν και η κουβέντα για την ανακύκλωση αφορά κυρίως την ανακύκλωση συσκευασιών και λοιπών προϊόντων, όπως αυτή γίνεται από τα επίσημα εγκεκριμένα συστήματα, υπάρχουν και άλλα υλικά, για τα οποία προς το παρόν, δεν υπάρχει κάποιο σύστημα ανακύκλωσής τους. Ειδικότερα, τα υλικά αυτά είναι τα υφάσματα, τα τηγανέλαια, τα φάρμακα και τα βιοαποδομήσιμα (κομποστοποιήσιμα) υλικά.

Τα υφάσματα ρούχων μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία νέων ρούχων και αξεσουάρ. Παράλληλα, τα καλής ποιότητας ρούχα μπορούν να δοθούν σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς κ.λπ., αντί να επιλεχθεί ο κάδος των σκουπιδιών γι’ αυτά. Μια επίσης επιλογή, που τελευταία λόγω κρίσης έχει επανέλθει στο προσκήνιο, είναι αυτή της διάθεσής τους σε καταστήματα ρούχων από «δεύτερο χέρι». Ποιος είπε όμως ότι τα φθαρμένα ρούχα δεν μπορούν να ανακυκλωθούν; Με αυτά μπορούν να δημιουργηθούν γεμίσματα για καθίσματα αυτοκινήτων, φόρμες εργασίας και υλικό για θερμομόνωση και ηχομόνωση.

Για την περίπτωση των τηγανέλαιων, προβλέπεται η ανακύκλωσή τους για τη δημιουργία βιοκαυσίμων, τα οποία χρησιμοποιούνται αντί των ορυκτών καυσίμων. Με τον τρόπο αυτό, μειώνονται σημαντικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εξόρυξή τους και οι εισαγωγές καυσίμων.

Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υποχρεώνει τα μέλη της να μειώσουν τον αριθμό των υλικών που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ, υπάρχει η επιλογή της κομποστοποίησης. Ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδος, οι υποχρεώσεις αφορούν τη μείωση των υλικών που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ στο 35% της ποσότητας του 1995 μέχρι το 2020. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα βιοαποδομήσιμα υλικά αποτελούν το 50% των αστικών αποβλήτων που παράγονται ετησίως, η σταδιακή μείωσή τους θα εκτρέψει ένα μεγάλο μέρος αποβλήτων από τους υπάρχοντες ΧΥΤΑ. Μια επιλογή για τη μείωση των βιοαποδομήσιμων υλικών είναι η κομποστοποίηση, η μετατροπή τους δηλαδή σε οργανικό λίπασμα-βελτιωτικό εδάφους. Τα υλικά που μπορούν να κομποστοποιηθούν είναι τα υπολείμματα κουζίνας και κήπου, καθώς και το χαρτί κουζίνας, χαρτοπετσέτες, μαλλιά, σκόνη ηλεκτρικής σκούπας κ.λπ. Από την άλλη, δεν μπορούν να κομποστοποιηθούν ζωικά προϊόντα, ακαθαρσίες ζώων και φυτά, που έχουν προσβληθεί από παράσιτα ή έχουν πρόσφατα ψεκαστεί. Η κομποστοποίηση γίνεται σε κάδους κομποστοποίησης, οι οποίοι είναι είτε αυτοσχέδιοι, είτε διατίθενται στην αγορά. Το υλικό που προκύπτει είναι οργανικό λίπασμα και βελτιωτικό εδάφους που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί χώματος για την καλλιέργεια λαχανικών και ανθοκομικών φυτών σε κήπους και μπαλκόνια.

Προσφάτως, άρχισε στην Ελλάδα η ανακύκλωση φαρμάκων που προωθεί το υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων και τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο. Τα φάρμακα που συλλέγονται, συγκεντρώνονται σε φαρμακαποθήκες και μεταφέρονται στο Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας, το οποίο θα φροντίζει τη μεταφορά τους σε ειδικά κέντρα αδρανοποίησης και καύσης στο εξωτερικό. Επιπλέον υπάρχουν οργανώσεις, που παραλαμβάνουν φάρμακα τα οποία χορηγούν δωρεάν σε ανθρώπους, που στερούνται της δυνατότητας ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.