Τιμητικές εκδηλώσεις για τα 189 χρόνια από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών

Ξεκίνησαν το βράδυ της Πέμπτης με θεατρική παράσταση και ολοκληρώθηκαν σήμερα Κυριακή με τη δοξολογία στον Ιερό Ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου, με το τρισάγιο στο χώρο της οικίας του Πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη και τα εγκαίνια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ψαρών «Κωσταντής Κοτρόζος», οι εκδηλώσεις μνήμης και απόδοσης τιμής στο Ολοκαύτωμα του 1824.

Την Παρασκευή στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Δήμου Ψαρών προβλήθηκε βίντεο από τη σειρά της ΕΡΤ «ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ-αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Κανάρη» του Φρέντυ Γερμανού, αποδεικνύοντας έτσι και τη μεγάλη σημασία συμβολή του αρχείου της ΕΡΤ.

Το Σάββατο το απόγευμα έγινε η β’ φάση της τελετής αδελφοποίησης του Δήμου Ψαρών με αυτόν της Ερέτριας Ευβοίας, ενώ το βράδυ πραγματοποιήθηκε αναπαράσταση της ανατίναξης της πυριτιδαποθήκης της Μαύρης Ράχης.

Σήμερα το πλοίο «Ψαρά Γκλόρυ» αναχώρησε στις 6.00 το πρωί από το λιμάνι της Χίου με ώρα αναχώρησης από το ηρωικό νησί στις 6.00 το απόγευμα.

Από το πρωί πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις τιμής που εκτός των άλλων περιλάμβαναν εκφώνηση πανηγυρικού, κατάθεση Στεφάνων στην Πλατεία Ηρώων, απαγγελία του ποιήματος «Η Καταστροφή των Ψαρών» από την Ελένη Καραγιώργη, παραδοσιακοί χοροί από το Μορφωτικό κ’ Εξωραϊστικό Σύλλογο Ψαρών «Ο Κωνσταντίνος Κανάρης».

Το παρακάτω βίντεο είναι από τις περσινές εκδηλώσεις.

Η καταστροφή των Ψαρών

Μέχρι το 1821 οι Ψαριανοί έζησαν ήρεμα και ασχολήθηκαν με την αλιεία και το εμπόριο. Εξέλεγαν κάθε χρόνο την τοπική εξουσία τους μεταξύ των πλουσιοτέρων συμπολιτών τους και επί τούτου συνέρχονταν ετησίως στο ναό του Αγίου Νικολάου). Οι 4 δημογέροντες που αναλάμβαναν την εκτελεστική εξουσία ήταν και υπευθυνοι απέναντι στον τούρκο ναύαρχο (τον καπετάν-πασά) και παράλληλα διοικούσαν ουσιαστικά το νησί αφού δεν υπήρχε Τούρκος διοικητής. Επίσης ακόμα και τα ποινικά δικαστήρια (π.χ. για εγκλήματα) εκδικάζονταν από τους ίδιους τους Ψαριανούς. Το 1815 προσετέθη στη διοίκηση του νησιού και διοικητής. Πριν από την επανάσταση του 1821 το νησί είχε καταφέρει να πλουτίσει και να ευημερεί ήταν δε 3ο σε ναυτική δύναμη (με πάνω από 45 πλοία)[7] μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες.

Τα Ψαρά ήταν από τα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τούρκικο ζυγό, στις 10 Απριλίου 1821 και το Πάσχα ανύψωσαν την επαναστατική τους σημαία (λευκή με κόκκινο). Όμως στις 21 Ιουνίου 1824, αιγυπτιακές δυνάμεις με αρχηγό τον Ιμπραήμ κατέλαβαν το νησί με 140 καράβια και 14.000 γενίτσαρους. Περισσότεροι από 15.000 κάτοικοι σφαγιάστηκαν και πολλά κορίτσια κατέληξαν δούλες σε σκλαβοπάζαρα[8], ενώ λίγοι κατόρθωσαν να εγκαταλείψουν το νησί. To άγαλμα που φιλοτεχνήθηκε πολύ αργότερα εικάζεται ότι είχε ως πηγή έμπνευσης το ιδιο κορίτσι[9] Η τραγικότερη ιστορική στιγμή των Ψαρών ήταν το ολοκαύτωμα της Μαύρης Ράχης στις 22 Ιουνίου 1824, όταν η πόλη των Ψαρών έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Όσοι από τους αμάχους πρόλαβαν έφυγαν με τα πλοία. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν. Πεντακόσιοι περίπου Ψαριανοί (κατ' άλλους 150) έτρεξαν στο Παλιόκαστρο (Μαύρη Ράχη) και κλείστηκαν στο μικρό φρούριο αποφασισμένοι να μην παραδοθούν αλλά να πέσουν πολεμώντας. Οι γενναίοι αυτοί υπερασπιστές του φρουρίου, με επικεφαλής τον Αντώνη Βρατσάνο, γιο του προέδρου της Βουλής των Ψαρών, αφού πολέμησαν, έδωσαν και την τελευταία τους πνοή και έγιναν ολοκαύτωμα για την απελευθέρωση της πατρίδας ανατινάσσοντας την πυριτιδαποθήκη.

H «Mαύρη Pάχη», που απαθανάτισε ο Σολωμός, υψώθηκε στη συνείδηση των ανθρώπων σαν σύμβολο θυσίας και ολοκληρωτικής προσφοράς στην υπόθεση της Ελευθερίας, όπως την είδε «επί το μέγα ερείπιον» ο Ανδρέας Κάλβος. Όσοι Ψαριανοί σώθηκαν από την καταστροφή κατέφυγαν στη Μονεμβασιά και με την απελευθέρωση στην Ερέτρια της Εύβοιας, που μετονομάστηκε σε «Νέα Ψαρά», σε αντιδιαστολή προς τα «Παλαιά Ψαρά» του νησιού. Πολλοί κάτοικοί του επανήλθαν (κυρίως μετά το 1864)

Μέχρι το 1912 τα Ψαρά βρίσκονταν υπό την κατοχή της Τουρκίας, ενώ στις 21 Οκτωβρίου του 1912 ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα, όταν ελευθερώθηκαν από το Αντιτορπιλικό Ιέραξ υπό τον πλοίαρχο Αντώνη Βρατσάνο, κατά σύμπτωση απόγονου του Αντώνη Βρατσάνου που είχε ανατινάξει το φρούριο 88 χρόνια νωρίτερα.

Ψαριανοί αγωνιστές του 1821

Κωνσταντίνος Κανάρης (1793-1877): Στον αγώνα ο Κανάρης μπήκε πολύ νέος και από την πρώτη στιγμή διακρίθηκε για την ανδρεία και την αυταπάρνησή του. Πολλά είναι τα ηρωικά κατορθώματά του και ανυπολόγιστες οι καταστροφές που προξένησε στον τουρκικό στόλο με τα πυρπολικά. Ένα από τα κατορθώματά του ήταν η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, τον Ιούνιο του 1822. Ο Κανάρης ευτύχησε να δει την Ελλάδα ελεύθερη. Η πατρίδα, για τις μεγάλες υπηρεσίες που πρόσφερε στον αγώνα, τον τίμησε με τα ανώτατα αξιώματα. Έγινε ναύαρχος, γερουσιαστής, υπουργός των ναυτικών και πρωθυπουργός σε πολύ κρίσιμες για την πατρίδα μας ώρες.Δημήτριος Βρατσάνος και ο γιος του Αντώνιος Βρατσάνος: Πρόεδρος της Βουλής των Ψαρών. Ο Δημήτριος Βρατσάνος υπήρξε από τους πρώτους Ψαριανούς που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρία. Κατά τα γεγονότα της καταστροφής των Ψαρών ήταν πρόεδρος της Βουλής και μαζί με τα άλλα μέλη είχε αναλάβει τη διεύθυνση των πολεμικών επιχειρήσεων.Νικόλαος Αποστόλης (1770-1827): Ο ναύαρχος του ψαριανού στόλου. Ο Αποστόλης ήταν ναύαρχος των Ψαρών κατά την επανάσταση του 1821. Το 1821 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία στην Οδησσό. Διακρίθηκε σε όλες τις ναυτικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα στη ναυμαχία του Γέροντα και στον αποκλεισμό του Μεσολογγίου.Κωνσταντίνος Νικόδημος (1796-1877): Πυρπολητής και συγγραφέας της ιστορίας των Ψαρών. Ψαριανός αγωνιστής του 1821, τελειοποίησε το πυρπολικό και πήρε μέρος στη ναυμαχία δίπλα στο Τρίκερι και στη ναυμαχία της Λέσβου, όπου έκαψε τουρκική κορβέτα. Μετά την απελευθέρωση παρέμεινε στο ναυτικό, εκλέχτηκε μέλος στο Συμβούλιο της Επικρατείας και γερουσιαστής. Ανέλαβε πολλές φορές υπουργός των ναυτικών.Δημήτριος Παπανικολής: Πυρπολητής. Χάρισε την πρώτη λαμπρή κατά θάλασσα νίκη των Ελλήνων, ανατινάζοντας με πυρπολικό στην Ερεσό της Μυτιλήνης τούρκικο δίκροτο 88 πυροβόλων την 27η Μαΐου 1821.Νικόλαος Βουρέκας και Γεώργιος Βουρέκας, Δημήτρης Μπουρέκας ή Βουρέκας (θείος του Κανάρη).

Υπάρχουν και άλλοι ήρωες των Ψαρών που έδρασαν και διακρίθηκαν ως πολεμιστές κατά των Τούρκων, όπως οι Γεώργιος Καλαφάτης, Ιωασάφ Νικολάρας-Γιάσοφος, Ανδρέας Σταματάρας και πολλοί άλλοι, τόσο ανώνυμοι όσο και επώνυμοι, των οποίων τα ονόματα έχουν διασωθεί από τον Κωνσταντίνο Νικόδημο.