Ρήσος: Μια όμορφη παράσταση μέσα σε αρχαιολογικό χώρο, στο κέντρο της Αθήνας

Υπάρχουν οι site specific παραστάσεις, δηλαδή παραστάσεις που δημιουργήθηκαν για έναν συγκεκριμένο χώρο (συνήθως όχι θέατρο) και δεν μπορούν να παιχτούν σε άλλον χώρο εκτός από αυτόν και υπάρχουν και κάποιες παραστάσεις που ο χώρος αποτελεί την έμπευσή τους ή άλλες όπου αυτός ο (μη) θεατρικός χώρος είναι ιδανικός για να ανέβει ένα συγκεκριμένο

Από την Ηρώ Μητρούτσικου

Το τελευταίο από τα τρία συνέβη σε δυο παραστάσεις που παίζονται αυτή την στιγμή στην Αθήνα. Στον «Ρήσο», και στο «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», το οποίο παίζεται στην αυλή ενός παλιού σπιτιού, στο “Βρυσάκι”.

Ο βασιλιάς Ρήσος:

Ο Ρήσος ήταν βασιλιάς των Θρακών, γιος του Στρυμόνα και μιας από τις Μούσες. Αν και σύμμαχος του Πριάμου έφθασε αργά στον Τρωικό Πόλεμο, καθώς η πατρίδα του είχε δεχθεί επίθεση από τους Σκύθες κατά την εποχή που άρχισε ο Τρωικός Πόλεμος. Ο Ρήσος σκοτώθηκε στον Τρωικό πόλεμο, μέσα στη σκηνή του, από τον Διομήδη και τον Οδυσσέα που ήταν σε νυκτερινή αποστολή κατασκοπείας, οι οποίοι του άρπαξαν και τα κατάλευκα άλογά του. Τα άλογα αυτά, σύμφωνα με κάποιον χρησμό, αν έτρωγαν τρωικό χόρτο και έπιναν νερό από τον Ξάνθο, θα έσωζαν την Τροία.

Η Μούσα μητέρα του, λόγω του άδικου θανάτου του, ζήτησε από την Περσεφόνη, μιας και αυτή όφειλε να τιμήσει τον συγγενή του Ορφέα, να αφήσει την ψυχή του Ρήσου να υπάρχει. Έτσι έγινε ανθρωποδαίμων, προφήτης του Βάχκου, ζώντας παντοτινά στο όρος Παγγαίο. Ο λαός συνήθιζε να μεταφέρει τα μυθικά ή θεϊκά πρόσωπα ως στοιχεία της φύσης (είτε ως φυτά είτε ως ζώα). Έτσι ζωοποίησε τον Ρήσο και είπε ρήσο, τον λύγκα.

Ο λύγκας [Lynx] είναι ευρωπαϊκό αιλουροειδές, η ελληνική «τίγρης», ζώο «φαντομάς». Μοιάζει με μεγάλη γάτα, είναι μυστηριώδες ζώο και ακριβοθώρητο. Ζει μόνο του, κινείται νύχτα και, όπως όλα τα αιλουροειδή, έχει πολύ καλή όραση. Είχε δημιουργηθεί ένας μύθος γύρω από αυτό, ως αιμοβόρο πλάσμα που σκοτώνει όσο περισσότερα θύματα μπορεί και πίνει το αίμα τους σαν βρικόλακας. Ο λύγκας είναι είδος προς εξαφάνιση, λόγω του ανηλεούς κυνηγιού του ως το 1970, ως επιβλαβές θήραμα!

Το έργο “ΡΗΣΟΣ”:

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου σκηνοθετεί τον «Ρήσο» (του Ευριπίδη;) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών 2015, εμπνεόμενη από τον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου, που προσφάτως παραδόθηκε στο κοινό. Δημιουργεί, ειδικά για αυτόν τον χώρο και για πρώτη φορά, μια

παράσταση-θεατρική εμπειρία. Ο ΡΗΣΟΣ, ένα αινιγματικό και αμφιλεγόμενο ως προς την πατρότητά του έργο, μάλλον είναι γραμμένο από κάποιον συνονόματο του Ευριπίδη, αλλά μεταγενέστερό του. Επίσης, είναι το μοναδικό, σωζόμενο, έργο που εκτυλίσσεται νύχτα!

Το έργο αυτό δύσκολα μπορούμε να κατατάξουμε σε ένα είδος. Ξεκινάει σαν κωμωδία και καταλήγει ως δράμα ή μήπως όχι; Μήπως, τελικά, είναι παρωδία ή κατείχε την θέση σατυρικού δράματος, άρα δεν έχει σχέση με κωμωδία; Είναι η απειρία του συγγραφέα που μπλέκει τα είδη ή πρόκειται για ριζοσπαστικό για την εποχή του έργο; Ωστόσο, στο έργο δεν πεθαίνει κάποιος οικείος, αλλά εχθρός, οπότε με βάση το ερώτημα αν πρόκειται για τραγωδία, ο φόνος εχθρού στον πόλεμο δεν συνιστά τραγωδία.

Το αποσπασματικά σωζόμενο αυτό έργο ανεβαίνει μόλις για τέταρτη φορά στη σύγχρονη εποχή. Ο πατέρας της, Σπ.Ευαγγελάτος το είχε ανεβάσει στο «Αμφιθέατρο», το 1981, ενώ πρωτύτερα είχε ανέβει από τους: Σταύρο Τσακίρη, Σπύρο Βραχωρίτη, Τάκη Μουζενίδη στην Επίδαυρο.

Ο ΡΗΣΟΣ βασίζεται στη ραψωδία Κ της Ιλιάδας. Είναι η εποχή που ο Αχιλλέας, θυμωμένος, απέχει από τον πόλεμο κατά της Τροίας. Το έργο ξεκινάει με τον Έκτορα που στέλνει έναν φρουρό του, τον Δόλωνα, να δει γιατί υπάρχει κινητικότητα στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης σκοτώνουν τον κατάσκοπο και πάνε να κατασκοπεύσουν κι αυτοί με την σειρά τους τους Τρώες. Τότε είναι που έρχεται και ο Θρακιώτης βασιλιάς Ρήσος, έτοιμος να πολεμήσει με τους Τρώες, καθώς είχε δώσει αυτήν την υπόσχεση στον Πρίαμο πριν μια δεκαετία, αλλά δεν είχε εμφανιστεί μέχρι τώρα γιατί πολεμούσε τους Σκύθες. Η θεά Αθηνά, σύμμαχος πάντα των Ελλήνων, υποδεικνύει στον Διομήδη και στον Οδυσσέα που έχει κατασκηνώσει ο Ρήσος και αυτοί τον φονεύουν. Ο Ρήσος είχε διαπράξει ύβρη κατά τη άφιξή του, όταν κόμπασε ότι θα διαλύσει τους Έλληνες σε μια μέρα!

Η σκηνοθέτις:

Κόρη του σκηνοθέτη Σπύρου Ευαγγελάτου και της ηθοποιού Λήδας Τασοπούλου, σπούδασε υποκριτική στο Εθνικό Θέατρο, φιλοσοφία στο Φ.Π.Ψ. και σκηνοθεσία στο Λονδίνο και τη Μόσχα. Το 2011 της απονεμήθηκε το βραβείο σκηνοθεσίας «Ελευθερία Σαπουντζή». Φέτος, κλείνει 10 χρόνια ως σκηνοθέτις.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, χρησιμοποιεί ως σκηνικό περιβάλλον το Λύκειο του Αριστοτέλη, ένα από τα τρία αρχαιότερα γυμνάσια (γυμναστήρια, δηλ) της πόλης και δημιουργεί μια πρωτοποριακή παράσταση. Περπατώντας, τυχαία, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο της ήρθε και η ιδέα να ανεβάσει μια παράσταση εκεί, χωρίς να έχει στο νου της κάποιο έργο.

Η περσινή της παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών, επίσης, είχε κάποια κοινά με την φετινή. Ο Ιδομενέας ήταν, επίσης, ήρωας του Τρωϊκού πολέμου (ηγεμόνας των Κρητών). Σε εκείνη την παράσταση η σκηνοθέτις μετέφερε τον εξωτερικό χώρο στον εσωτερικό. Γέμισε τη μεγαλύτερη αίθουσα του Φεστιβάλ με άμμο, δημιουργώντας τεράστιους αμμόλοφους, όμως η σκηνοθεσία δεν ήταν για έναν τόσο μεγάλο χώρο και έτσι “χάθηκε” το έργο του Γερμανού Ρ.Σίμελπφενιχ . Φέτος, όμως, σε έναν εξωτερικό (αν και αχανή χώρο) τα καταφέρνει, καλύτερα κι από ότι, αρχικά, περιμένεις!

Ο Αρχαιολογικός χώρος: Λύκειο του Αριστοτέλη

Στην οδό Ρηγίλλης, στο κέντρο της Αθήνας, ανάμεσα στην λέσχη αξιωματικών, το Βυζαντινό μουσείο και το Ωδείο Αθηνών έχουν αποκαλυφθεί τα κατάλοιπα της παλαίστρας, ενός από τα πρώτα γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας, του γυμνασίου του Λυκείου. Φαίνεται ότι είχε πάρει το όνομά της από το Ιερό του Λυκείου Απόλλωνος, που προϋπήρχε του γυμνασίου. Ο Λύκειος Απόλλων λατρευόταν στην περιοχή από τους πανάρχαιους χρόνους, ίσως ως ποιμενικός θεός, προστάτης των κοπαδιών από τους λύκους.

Η παλαίστρα του Λυκείου ήρθε στο φως το 1996, έχει αποκαλυφθεί σε έκταση 2,5 στρεμμάτων και διατέθηκε στο κοινό το 2014! Θεμελιώθηκε στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και διατηρήθηκε, για περίπου επτά αιώνες, ως τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ..

Τα γυμναστήρια, τότε, συνέβαλαν όχι μόνο στη φυσική, αλλά και στην πνευματική αγωγή των νέων καθώς σταδιακά, εξελίχθηκαν σε σπουδαία πνευματικά κέντρα. Τον 4ο αιώνα π.Χ. ιδρύθηκαν στα γυμνάσια οι πρώτες φιλοσοφικές σχολές, κατ΄ ουσίαν τα πρώτα Πανεπιστήμια! Στην περιοχή του Λυκείου ίδρυσε ο Αριστοτέλης, το 335 π.Χ, τη σχολή του και δίδαξε για περίπου δώδεκα χρόνια, τα πιο δημιουργικά της ζωής του.

Η παράσταση «Ρήσος»:

Η σύνδεση κειμένων του Αριστοτέλη με τον χώρο ήταν δεδομένη για την σκηνοθέτη, πριν καν αποφασίσει ποιό έργο θα ανεβάσει. Ο χώρος του Λυκείου γίνεται το τοπίο στο οποίο λαμβάνει χώρα το όνειρο του Έκτορα.

Έτσι, στο πρώτο, κυρίως, μέρος της παράστασης ακούγονται αποσπάσματα από την “Πραγματεία περί Ενυπνίων” (ένα απο τα οκτώ “Μικρά Φυσικά” του Αριστοτέλη), εκεί όπου ο Σταγειρίτης φιλόσοφος αναλύει τον ύπνο και τα όνειρα, τα οποία προσπαθεί να εξηγήσει λογικά. Κάτω από αυτόν τον άξονα – ο “Ρήσος” γίνεται ένα όνειρο που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των θεατών.

Η σκηνοθέτις “έβαλε” τη συνθήκη ότι όλο το έργο είναι το όνειρο που βλέπει ο Έκτορας, μετά την νικηφόρα μάχη του ενάντια στους Έλληνες. Άλλο ένα κείμενο του Αριστοτέλη που χρησιμοποίησε ήταν από την Ρητορική του: «Τα ήθη των νέων». Ο λόγος ήταν ότι προσπάθησε να δει το ημιτελές και απροσδιόριστο αυτό έργο μέσα από παιδικά, άρα αθώα ίσως, μάτια. Έτσι οι ηθοποιοί είναι όλοι ντυμένοι σαν παιδιά του προηγούμενου αιώνα με κοντά παντελονάκια κι ο πόλεμος είναι ένα παιχνίδι. Έτσι κι αλλιώς σε αυτό το έργο ο γενναίος Έκτορας δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά ήρωα… Όλα γίνονται μέσα σε σύγχυση ή είναι αποτέλεσμα πλάνης. Συγκρούονται και σκοτώνουν χωρίς λόγο. Γι αυτό και η σκηνοθέτις βάζει ως υπότιτλο στο έργο: «Ύμνος στην ανθρώπινη βλακεία», θεωρώντας το μια αντιπολεμική παρωδία. Μια παρέα παιδιών που παίζει πόλεμο σε ένα κατεστραμμένο τοπίο…

Με αυτά τα δυο δεδομένα, το όνειρο και το παιχνίδι, η Κατ.Ευαγγελάτου κατάφερε να κάνει μια πολύ όμορφη παράσταση, με πολύ χιούμορ, σε αυτόν τον αχανή χώρο και να μας κερδίσει.

Στην αρχή, πριν ξεκινήσει το έργο, οι ηθοποιοί υποδύονται νέους που αγωνίζονται ή παλεύουν μεταξύ τους. Αλωνίζουν τον τεράστιο χώρο του γυμναστηρίου με θαυμαστή αντοχή. Άψογα γυμνασμένοι και χορογραφημένοι (Πατρίσια Απέργη) τρέχουν, πηδούν, παλεύουν, κάνουν τούμπες χωρίς να σταματάνε λεπτό. Τα φανελάκια που αρχικά φορούν, θα τα διαδεχτούν πιο παιδικά ρούχα (Βασιλική Σύρμα) και θα προστεθούν ξύλινα σπαθιά και σουρωτήρια ή χωνιά για περικεφαλαίες, που θα κάνουν πιο παχνιδιάρικη την ατμόσφαιρα, σαν να έχει βγει από ταινία του 1950, η οποία εκτυλίσσεται στις αλάνες κάποιας επαρχίας! Πρώτος όλων ο Αργύρης Πανταζάρας, γνωστός για την έντονη σωματικότητά του, στο ρόλο του υπερφίαλου (σε αυτό το έργο) Έκτορα, δεν σταματάει να κινείται και να μιλάει συγχρόνως. Φορώντας ένα χάρτινο καπέλο Ναπολέοντα φαίνεται πότε-πότε συνετός, πότε τυφλός από τον εγωισμό, αντιδρά σαν παιδί κι αλλάζει γνώμες. Στον ρόλο του Ρήσου -ο οποίος εμφανίζεται στη μέση του έργου- ο Ορφέας Αυγουστίδης, ντυμένος με μανδύα με χρυσές φούντες και κουδουνάκια (σαν να κατέβασε την κουρτίνα της μαμάς του), πέφτει, σηκώνεται και προσπαθεί να σταθεί στο ύψος του δίνοντας έναν κωμικό παραπαίοντα ψευτοβασιλιά. Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος στον αρχικά κωμικό και μετά τραγικό ρόλο του ηνιόχου-δούλου του, οδηγεί το -φτιαγμένο από παλέτες- άρμα του βασιλιά, κραδαίνοντας λευκή σημαία. Επίσης πολύ κωμικός και ο Τρώας κατάσκοπος, Δόλων (Ερρίκος Μηλιάρης), καθώς και ο ρόλος του Πάρη (Γιώργος Κουτλής), ντυμένος με παιδικά ναυτικά ρούχα! Ο υπόλοιπος χορός Των Τρώων αποτελείται από τους: Αντρ.Κολαρίτζ, Λευτ.Πολυχρόνη, Δημόκρ.Σηφάκη, Ουσίκ Χανικιάν, Ηλ.Χατζηγεωργίου, όλοι ντυμένοι σαν τα αλάνια της γειτονιάς.

Η εκμετάλλευση όλου του αρχαιολογικού χώρου, προσέφερε πανέμορφες εικόνες, αλλά χάσαμε τις εκφράσεις των ηθοποιών. Αυτό αντισταθμίστηκε από την έντονη και ασταμάτηση κίνηση του δεκαμελούς θιάσου.

Την υπέροχη και ακούραστη κινησιολογία των ηθοποιών συνοδεύουν live η τάξη κρουστών του Δημήτρη Δεσύλλα από το Ωδείο Αθηνών, μαζί με ένα κόρνο. Η πολύ ωραία σύνθεση (Λευτέρης Βενιάδης) παραπέμπει σε διονυσιακά δρώμενα, μια αναφορά στην μετενσάρκωση του Ρήσου μετά την δολοφονία του, καθώς και σε ποντιακούς χορούς σε κάποιο σημείο.

Το ότι ο πρωταγωνιστής ενσάρκωσε και τις δυο Θεές, μπέρδεψε τον θεατή, αλλά ήταν συμβατό με τη λογική του ονείρου.

Οι υπέρτιτλοι στα αγγλικά, χρήσιμοι μεν, και στο σημείο που ήταν ευτυχώς δεν χαλούσαν καθόλου την υπέροχη αισθητική της παράστασης, αλλά δύσκολα κάποιος ξένος (αν υπήρξαν ξένοι) μπορούσε να παρακολουθεί και την δράση και τους υπέρτιτλους εκεί που προβάλλονταν.

Υπέροχοι φωτισμοί σε έναν τέτοιο δύσκολο χώρο (Γιώργος Τέλλος).

Tips:

Η παράσταση ξεκινάει σούρουπο και το σημείο του ραντεβού είναι στην αυλή του Ωδείου Αθηνών. Οι θεατές χωρίζονται σε 4 ομάδες και οδηγούνται στον αρχαιολογικό χώρο. Γίνεται ένας περίπατος (όσοι είχαν παρακολουθήσει παλιά την παράσταση «Insenso» από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, σε ένα έλος πίσω από τον χώρο της Πειραιώς 260, εύκολα καταλαβαίνουν) γύρω από τα αρχαία, που παραπέμπει στην περιπατική σχολή του Αριστοτελή, ενώ ακούγονται αποσπάσματα από τα έργα του Αριστοτέλη που έχουν συνάφεια με ότι θα ακολουθήσει. Χρειάζονται άνετα υποδήματα.

Έπειτα, οι θεατές κάθονται σε θέσεις και παρακολουθούν το κυρίως έργο που διαρκεί μία ώρα.

Δείτε την. Είναι μια ιδιαίτερη παράσταση, ενός έργου που σπάνια ανεβαίνει (όχι αδικαιολόγητα), σε έναν χώρο που δύσκολα θα ξαναβρεθείτε…

Λύκειον Αριστοτέλους

Ρηγίλλης, Ωδείο Αθηνών

(πίσω από τη Λέσχη Αξιωματικών και το Βυζαντινό Μουσείο, metro Ευαγγελισμός)

Στις 8.30 μ.μ. Μέχρι 9/8/2015, εκτός Δευτέρας

Εισιτήρια : € 20, 15, 5.

Προπώληση: εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών (Πανεπιστημίου 39, εντός στοάς), Παπασωτηρίου, Ιανός, Public, www.greekfestival.gr , 2103272000.