Νείλος Αιθιοπία: Γιγάντιο φράγμα ανησυχεί τους γείτονες για λειψυδρία

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του ο Νείλος υπήρξε παράγοντας σύνδεσης για τα αφρικανικά κράτη που ευεργετούνταν από τα νερά του. Ωστόσο η κλιματική κρίση, η αύξηση του πληθυσμού και ένα κολοσσιαίο ανθρώπινο έργο έρχονται να ταράξουν αυτή τη σχέση. Ειδικότερα, η Αιθιοπία ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε για πρώτη φορά μέσα στο Σαββατοκύριακο να παράγει ηλεκτρισμό από τη νέα γιγαντιαία υδροηλεκτρική μονάδα-φράγμα που έχει κατασκευάσει πάνω στον ποταμό Νείλο. Πρόκειται για έργο στον Μπλε

Νείλο το οποίο η χώρα αντιμετωπίζει ως κλειδί για την οικονομική της ανάπτυξη αλλά και την επάρκεια στην παραγωγή ενέργειας. Η στρατηγική αυτή κίνηση όμως έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις από άλλα γειτονικά κράτη που βρέχονται κι αυτά από το Νείλο.

Πρόκειται για την Αίγυπτο και το Σουδάν που αντιδρούν στην επένδυση αυτή των 5 δισ. δολαρίων επειδή φοβούνται ότι το έργο θα μειώσει τους όγκους νερού που μεταφέρει ο Νείλος στα δικά τους εδάφη. Το νέο φράγμα αναμένεται ότι θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 5.000 μεγαβάτ, διπλασιάζοντας την παραγωγή στην Αιθιοπία η οποία φιλοδοξεί όχι μόνο να βάλει το ηλεκτρικό σε κάθε σπίτι αλλά στη συνέχεια να κάνει ακόμη κι εξαγωγές ρεύματος. Το έργο που η κυβέρνηση στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα χαρακτηρίζει ως αναγεννησιακό για τη χώρα έχει το ανάλογο όνομα –Μεγάλο Αναγεννησιακό Φράγμα της Αιθιοπίας ή Great Ethiopian Renaissance Dam (GERD).

Οι διαβεβαιώσεις της Αιθιοπίας

Ο πρωθυπουργός Abiy Ahmed ήταν αυτός που εγκαινίασε επίσημα το έργο στο μεγα-φράγμα δίνοντας το έναυσμα για την έναρξη της παραγωγής. «Η Αιθιοπία δεν προτίθεται να βλάψει κανέναν, αντίθετα, θα μεριμνήσει για το 60% του πληθυσμού που δεν έχει δει ποτέ του ηλεκτρικό λαμπτήρα, καθώς και για τις μητέρες μας που (αναγκάζονται να) μεταφέρουν ξύλα για ενέργεια. Η πρόθεση δεν είναι να βλάψουμε κανέναν αλλά να συνεργαστούμε», υποσχέθηκε.

Το GERD ξεκίνησε να κατασκευάζεται πριν από μια δεκαετία και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2024. Πέρσι η Αιθιοπία προχώρησε στην αμφιλεγόμενη διπλωματικά δεύτερη φάση του έργου, γεμίζοντας το φράγμα με μεγάλες ποσότητες νερού παρά τις μεγάλες αντιδράσεις από Σουδάν και Αίγυπτο. Οι τρεις χώρες πραγματοποιούν συνεχείς συνομιλίες μέσω της Αφρικανικής Ένωσης, οι οποίες όμως μέχρι τώρα δεν έχουν αποδώσει καρπούς. Το GERD στο Μπλε Νείλο βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα από τα σύνορα με το Σουδάν. Η συνολική χωρητικότητα του φράγματος είναι 74 δις κυβικά μέτρα. Η Αιθιοπία είχε ανακοινώσει πέρσι ότι έχει μεταφέρει εκεί αρκετή ποσότητα νερού για να αρχίσει να παράγει ηλεκτρισμό, αλλά αυτό αμφισβητήθηκε. Τώρα το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο από τη νέα κίνηση της Αντίς Αμπέμπα.

Η αιγυπτιακή αντίδραση

Ωστόσο, η Αίγυπτος δεν φαίνεται να πείθεται από τα λόγια των Αιθιόπων. Η χώρα των 100 εκατ. κατοίκων έχει από την πλευρά της αντιδράσει εξ αρχής επειδή εξαρτάται από το Νείλο για τις περισσότερες ανάγκες της σε νερό. Η χώρα διεκδικεί ιστορικό δικαίωμα στο να έχει βασικό λόγο για το ποτάμι από το 1929 όταν υπεγράφη συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν. Με βάση της συμφωνία αυτή η Αίγυπτος έχει δικαίωμα άσκησης βέτο στην πραγματοποίηση κατασκευαστικών έργων στο ποτάμι. Το 1959 υπεγράφη άλλη συμφωνία με την οποία η Αίγυπτος κατοχύρωσε το 66% της ροής του νερού από το Νείλο, με το Σουδάν να κατοχυρώνει άλλο ένα 22%.

Η Αιθιοπία όμως δεν έχει συμμετάσχει σε καμία από τις συμφωνίες αυτές και δεν τις θεωρεί έγκυρες αφού δεν κατοχυρώνουν δικαιώματά της. Το 2010 οι χώρες της λεγόμενης Λεκάνης του Νείλου, πλην της Αιγύπτου και του Σουδάν, υπέγραψαν άλλη συμφωνία που επιτρέπει την πραγματοποίηση έργων στον ποταμό χωρίς την έγκριση του Καΐρου. Με τις αντιμαχόμενες πλευρές να προσπαθούν να κατοχυρώσουν τα δικαιώματά τους φαίνεται ότι οι κόντρες θα συνεχιστούν. Βέβαια η Αίγυπτος δεν είναι μια χώρα που την παίρνεις αψήφιστα, ειδικά όταν τίθεται θέμα επιβίωσής της. Μπορεί η αίσθηση να είναι διαφορετική, αλλά διαθέτει μεγάλο και εκσυγχρονισμένο στρατό. Χαρακτηριστική δε του πώς βλέπει το όλο ζήτημα είναι η πρόταση που κατατέθηκε -αλλά απορρίφθηκε- εντός του αιγυπτιακού κοινοβουλίου και αφορούσε στον εναέριο βομβαρδισμό του φράγματος.