Ιράν σε ΗΠΑ: Θα υπάρξουν αιώνιες συνέπειες

Σε καθεστώς οξείας κρίσης βρίσκεται πλέον η Μέση Ανατολή, μετά τους βομβαρδισμούς των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τριών πυρηνικών εγκαταστάσεων στο έδαφος του Ιράν, τα ξημερώματα της Κυριακής. Η Τεχεράνη, έχοντας δεχθεί ένα από τα σοβαρότερα στρατηγικά πλήγματα των τελευταίων δεκαετιών, προειδοποιεί για σκληρή απάντηση και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο γενικευμένων στρατιωτικών ενεργειών, τοποθετώντας την περιοχή μπροστά σε μία από τις πιο επικίνδυνες συγκυρίες της μεταψυχροπολεμικής περιόδου. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγτσί, σε δηλώσεις του που συνοδεύτηκαν από ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χαρακτήρισε τις αμερικανικές επιθέσεις «εξωφρενικές» και κατηγόρησε την Ουάσιγκτον για κατάφωρη παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ, του διεθνούς δικαίου και της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «κάθε μέλος των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να ανησυχεί για αυτή την εξαιρετικά επικίνδυνη και εγκληματική συμπεριφορά», ενώ πρόσθεσε πως «το Ιράν διατηρεί όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά για την υπεράσπιση της κυριαρχίας, των συμφερόντων και του λαού του». Σε άλλο σημείο, σημείωσε με έμφαση πως «τα γεγονότα αυτού του πρωινού θα έχουν αιώνιες συνέπειες».

Το κλίμα στη χώρα είναι πλέον πολεμικό. Ο στρατηγός Μοχσέν Ρεζαΐ, ιστορική φυσιογνωμία των Φρουρών της Επανάστασης και μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, σε δημόσια παρέμβασή του από την κρατική τηλεόραση, είχε προειδοποιήσει ήδη από το Σάββατο πως, εφόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπλακούν ενεργά στη σύρραξη με το Ισραήλ, το Ιράν θα απαντήσει με επιθέσεις σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, είχε αναφερθεί ρητά στην τοποθέτηση ναυτικών ναρκών στον Περσικό Κόλπο και στο ενδεχόμενο κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ, απ’ όπου διέρχεται περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας διακίνησης πετρελαίου. Οι δηλώσεις του επαναβεβαιώθηκαν από στρατιωτικές πηγές στην Τεχεράνη λίγες ώρες μετά τους βομβαρδισμούς. Η ιρανική ηγεσία, η οποία μέχρι πρότινος απέφευγε να πλήξει άμεσα αμερικανικούς στόχους, μοιάζει πλέον να προετοιμάζεται για μια αλλαγή στρατηγικής. Ο Αραγτσί είχε επιχειρήσει, μόλις λίγες ημέρες πριν, μια διπλωματική κινητοποίηση από την Τουρκία προς ευρωπαϊκές και αραβικές πρωτεύουσες, με στόχο την αποτροπή μιας σύρραξης πλήρους κλίμακας και την άσκηση πίεσης στον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να μην εγκρίνει στρατιωτική δράση. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές απέβησαν άκαρπες.

Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από τη δυναμική των πληρεξούσιων δυνάμεων του Ιράν στην περιοχή. Αν και η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και η Χαμάς στη Γάζα έχουν υποστεί σοβαρές απώλειες, το δίκτυο παραμένει ενεργό, με σημαντικότερη πλέον την παρουσία των σιιτών ανταρτών Χούθι στην Υεμένη. Ο εκπρόσωπός τους, Γιαχία Σαρί, δήλωσε πως αν οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίσουν να στηρίζουν στρατιωτικά το Ισραήλ και να στοχοποιούν άμεσα το Ιράν, τότε η απάντηση θα δοθεί με επιθέσεις σε αμερικανικά πλοία και στρατιωτικά μέσα στην Ερυθρά Θάλασσα. Υπενθύμισε, μάλιστα, ότι η πρόσφατη εκεχειρία με την Ουάσιγκτον είναι επισφαλής και υπό όρους.

Οι επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη κλιμάκωση δεν περιορίζονται στην Τεχεράνη. Το ενδεχόμενο αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ έχει σημάνει συναγερμό στα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά κέντρα και στις πετρελαϊκές αγορές, με επενδυτές και κυβερνήσεις να εξετάζουν σενάρια έκτακτης ανάγκης. Παράλληλα, τα σήματα που εκπέμπει η Τεχεράνη δείχνουν ότι η στρατιωτική της αντίδραση δεν θα περιοριστεί σε ένα μεμονωμένο πλήγμα, αλλά ενδέχεται να είναι πολυεπίπεδη, ασύμμετρη και μακράς διάρκειας. Παρά το πολεμικό κλίμα, υπάρχουν και φωνές στο εσωτερικό του ιρανικού καθεστώτος που εκφράζουν προβληματισμό για τις συνέπειες μιας ευθείας στρατιωτικής αντιπαράθεσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως σημειώνουν συντηρητικοί πολιτικοί και στρατιωτικοί αναλυτές, μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να οδηγήσει το Ιράν σε παρατεταμένη αποσταθεροποίηση, οικονομική κατάρρευση ή ακόμη και σε απώλεια του ελέγχου σε κρίσιμες περιοχές της επικράτειας. Από την άλλη, η μη αντίδραση ενδέχεται να ισοδυναμεί με γεωπολιτική ταπείνωση και να επιφέρει δραστικό περιορισμό της επιρροής της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή, ιδίως σε χώρες όπως η Συρία, ο Λίβανος και το Ιράκ.

Η κατάσταση περιπλέκεται και από την κατάρρευση των πρόσφατων διαπραγματεύσεων μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, που διεξάγονταν μέσω του Ομάν. Οι συνομιλίες αυτές είχαν στόχο την επίτευξη συμφωνίας για περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος έναντι μερικής άρσης των κυρώσεων, αλλά διαλύθηκαν μετά την ισραηλινή επίθεση της 13ης Ιουνίου. Η Ουάσιγκτον είχε θέσει ως προϋπόθεση τον πλήρη τερματισμό του εμπλουτισμού ουρανίου εντός του Ιράν — κάτι που η Τεχεράνη απορρίπτει ως απαράδεκτο και αντίθετο προς τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Στο παρόν στάδιο, το Ιράν βρίσκεται στο μεταίχμιο. Η επιλογή μεταξύ στρατιωτικής απάντησης και στρατηγικής υποχώρησης δεν είναι απλώς ζήτημα τακτικής, αλλά καθορίζει τη φυσιογνωμία και το μέλλον του καθεστώτος της Ισλαμικής Δημοκρατίας σχεδόν μισό αιώνα μετά την επανάσταση του 1979. Οι επόμενες ώρες και ημέρες θα δείξουν εάν η Τεχεράνη θα επιλέξει την ανοιχτή σύγκρουση με την υπερδύναμη ή θα αναζητήσει μια νέα διαπραγματευτική ισορροπία μέσα από τη διαχείριση των ερειπίων.