Ειρήνη στην Ουκρανία: Παρά τις γέφυρες για διαπραγματεύσεις, ο δρόμος παραμένει μακρύς

Αξιωματούχοι στο Κίεβο σχεδιάζουν να παραδώσουν την πρότασή τους στην ομάδα του Προέδρου Τραμπ, αφού απέρριψαν σχέδιο του Λευκού Οίκου που θα παραχωρούσε στη Μόσχα μεγάλο μέρος όσων επιθυμεί. Η ουκρανική ηγεσία έχει συντάξει μια αντιπρόταση στο ειρηνευτικό σχέδιο της κυβέρνησης Τραμπ, το οποίο επικρίθηκε έντονα ότι παραχωρεί υπερβολικά πολλά στη Ρωσία. Αν και η ουκρανική πρόταση επιμένει σε ορισμένα από τα πάγια αιτήματα του Κιέβου, αφήνει επίσης ανοιχτό το ενδεχόμενο παραχωρήσεων σε ζητήματα που

μέχρι σήμερα θεωρούνταν αδιαπραγμάτευτα. Σύμφωνα με το σχέδιο, που εξασφάλισε η New York Times, δεν θα επιβάλλονται περιορισμοί στο μέγεθος του ουκρανικού στρατού, θα αναπτυχθεί «ευρωπαϊκή δύναμη ασφαλείας» με στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στην ουκρανική επικράτεια για την εγγύηση της ασφάλειας, και θα χρησιμοποιηθούν παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αυτές οι τρεις πρόνοιες είναι πιθανό να απορριφθούν εξαρχής από το Κρεμλίνο. Ωστόσο, σε άλλα σημεία το ουκρανικό σχέδιο αφήνει περιθώρια αναζήτησης κοινού εδάφους: δεν γίνεται καμία αναφορά στην πλήρη ανάκτηση όλων των εδαφών που κατέλαβε η Ρωσία, ούτε επιμένει στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ — δύο ζητήματα που μέχρι πρόσφατα ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι θεωρούσε αδιαπραγμάτευτα. Ο κ. Τραμπ πέταξε στη Ρώμη την Παρασκευή για να παραστεί στην κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου το Σάββατο. Ο κ. Ζελένσκι είχε επίσης προγραμματίσει να παραστεί, αλλά, όπως ανακοίνωσε ο εκπρόσωπός του, αυτό θα εξαρτηθεί από την κατάσταση στην Ουκρανία, όπου οι ρωσικές επιθέσεις στο Κίεβο και αλλού προκάλεσαν δεκάδες θύματα.

Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά την άφιξή του στη Ρώμη, ο κ. Τραμπ δήλωσε ότι η Ρωσία και η Ουκρανία είναι «πολύ κοντά σε συμφωνία» και κάλεσε τις δύο πλευρές να συναντηθούν απευθείας για να την «ολοκληρώσουν». Νωρίτερα, είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να συναντηθεί με τον κ. Ζελένσκι στο περιθώριο της κηδείας. Ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος ανέφερε ότι, εφόσον ο κ. Ζελένσκι μεταβεί στη Ρώμη, ίσως επιχειρήσει να του παρουσιάσει προσωπικά την ουκρανική αντιπρόταση. «Τις επόμενες ημέρες, μπορεί να πραγματοποιηθούν πολύ σημαντικές συναντήσεις — συναντήσεις που πρέπει να μας φέρουν πιο κοντά στη σιωπή για την Ουκρανία», δήλωσε την Παρασκευή ο κ. Ζελένσκι, εμφανώς πιο αισιόδοξος από ό,τι συνήθως. Μια συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών θα ήταν η πρώτη μετά την αποτυχημένη επίσκεψη του κ. Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο, όταν ο κ. Τραμπ και ο αντιπρόεδρος JD Vance τον επέκριναν έντονα σε μια τηλεοπτική αντιπαράθεση στο Οβάλ Γραφείο.

Θα ερχόταν επίσης έπειτα από μέρες οξυμένων εντάσεων μεταξύ του Λευκού Οίκου και της ουκρανικής ηγεσίας για τους όρους μιας πιθανής συμφωνίας ειρήνης με τη Ρωσία. Ο κ. Ζελένσκι απέρριψε δημόσια πρόταση του Λευκού Οίκου που θα αναγνώριζε τον έλεγχο της Κριμαίας από τη Ρωσία, την οποία το Κρεμλίνο προσάρτησε παράνομα το 2014. Την Τετάρτη, ο κ. Τραμπ κατηγόρησε τον κ. Ζελένσκι ότι ήταν «προκλητικός» και ότι με τη στάση του θα «παρατείνει το πεδίο της σφαγής».

Παρά τις εντάσεις, φαίνεται ότι υπάρχει κάποιο περιθώριο συμβιβασμών ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Κίεβο, αν και οι θέσεις τους είναι ακόμη ρευστές. Το τι θα αποδεχθεί η Μόσχα παραμένει ασαφές. Το νέο ουκρανικό σχέδιο δεν απαιτεί εγγυημένη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ — κάτι στο οποίο η Μόσχα αντιτίθεται σφοδρά — αλλά αναφέρει ότι «η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ εξαρτάται από τη συναίνεση των μελών της Συμμαχίας.» Σε συνομιλίες στο Λονδίνο και το Παρίσι, Αμερικανοί αξιωματούχοι επανέλαβαν ότι ο κ. Τραμπ αντιτίθεται στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά διευκρίνισαν ότι αυτή η θέση δεν δεσμεύει μελλοντικούς Αμερικανούς προέδρους.

Στο θέμα του ουκρανικού στρατού, το Λευκός Οίκος συντάσσεται με το Κίεβο: παρά τις απαιτήσεις της Ρωσίας για αυστηρούς περιορισμούς, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ξεκαθάρισαν ότι δεν θα στηρίξουν τέτοιους περιορισμούς. Επίσης, αν και ο κ. Τραμπ και ο κ. Vance εξέφρασαν αυτή την εβδομάδα προθυμία να αναγνωρίσουν τη ρωσική κυριαρχία στην Κριμαία, διαβεβαίωσαν ότι δεν θα απαιτήσουν από το Κίεβο να κάνει το ίδιο, ούτε θα πιέσουν τους Ευρωπαίους να ακολουθήσουν. Ωστόσο, παρά τις δηλώσεις του κ. Τραμπ ότι «είμαστε αρκετά κοντά» σε συμφωνία, φαίνεται ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος.

Λίγες ώρες μετά την επίκριση του κ. Ζελένσκι από τον κ. Τραμπ, η Ρωσία εξαπέλυσε επίθεση στο Κίεβο, σκοτώνοντας τουλάχιστον 12 άτομα και τραυματίζοντας άλλους 90. Αν και ο κ. Τραμπ επέκρινε σπάνια τον κ. Πούτιν για την επίθεση αυτή, οι αντιδράσεις του σε άλλες πρόσφατες ρωσικές επιθέσεις ήταν περιορισμένες. Η Ρωσία αρνείται να τηρήσει την 30ήμερη εκεχειρία που απαιτεί η αμερικανική πλευρά και έχει δεχθεί το Κίεβο. Ακόμη και μια ημερήσια πασχαλινή ανακωχή που πρότεινε ο κ. Πούτιν δεν τηρήθηκε. Ένα ακόμη μεγάλο αγκάθι παραμένει το ζήτημα των εδαφών. Από την έναρξη της εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022, τα ρωσικά στρατεύματα έχουν καταλάβει μεγάλο μέρος της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας, συνδέοντας το Ντονμπάς με την Κριμαία. Ο κ. Πούτιν έχει κηρύξει ότι τέσσερις ουκρανικές επαρχίες αποτελούν πλέον μέρος της Ρωσίας.

Η ουκρανική πρόταση αναφέρει ότι η χώρα πρέπει να «αποκατασταθεί πλήρως», χωρίς να διευκρινίζει τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Το Κίεβο αφήνει επίτηδες ασαφές το εδαφικό ζήτημα, προτείνοντας μόνο ότι «θα μπορούσε να συζητηθεί μετά την πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός.» Η αμερικανική πρόταση αποδέχεται ντε φάκτο τον ρωσικό έλεγχο στα κατεχόμενα εδάφη, κάτι που το Κίεβο και οι Ευρωπαίοι εταίροι του θεωρούν ότι επιβραβεύει τη ρωσική επιθετικότητα. Αν και αυτό θα ήταν μια επώδυνη υποχώρηση για την Ουκρανία, η κυβέρνηση Τραμπ έχει αρνηθεί να δεχτεί όλες τις εδαφικές απαιτήσεις της Ρωσίας. Ένας συμμετέχων στις διαπραγματεύσεις δήλωσε ότι η θέση του Λευκού Οίκου είναι πως «η απαίτηση της Ρωσίας είναι παράλογη και μη ρεαλιστική και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα τη στηρίξουν.» Αυτή την εβδομάδα, ο κ. Vance τόνισε ότι αν οι δύο πλευρές δεν συμφωνήσουν σε «πάγωμα» των γραμμών ελέγχου όπως είναι σήμερα, οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν από τις συνομιλίες. Αξιωματούχοι των ΗΠΑ διευκρίνισαν ότι, ενώ είναι απίθανο να αλλάξει σημαντικά ο χάρτης του ελέγχου των εδαφών, η Ουκρανία σκοπεύει να προτείνει ανταλλαγές εδαφών για τη βελτίωση των αμυντικών της θέσεων — αν και δεν υπάρχει εγγύηση ότι η Ρωσία θα τις αποδεχτεί.