Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…

Της Σέβης Σαλαγιάννη

Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται από την εξέγερση του Πολυτεχνείου κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών. «Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων…», ηχούσε το κάλεσμα από τα ηχεία του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου στον λαό. Η «Αττική free press» αναδημοσιεύει από το αρχείο της, τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Διονύσης Μαυρογένης και ο Γιώργος Οικονόμου που έζησαν στο πετσί τους τη δικτατορία και συνέβαλαν με τις δυνάμεις

Με το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», φοιτητές και εργάτες έδωσαν αγώνα κατά της δικτατορίας. Η «Αττική free press» συνομίλησε με δύο τότε φοιτητές της Φυσικομαθηματικής, οι οποίοι καταθέτουν τη δική τους εμπειρία από τα ιστορικά γεγονότα. Ο Διονύσης Μαυρογένης ήταν τότε μέλος της ΑΑΣΠΕ (φοιτητικής παράταξης του ΕΚΚΕ) και της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα, ο οποίος συμμετείχε σε φοιτητική συνέλευση στη Νομική, κατά τη διάρκεια της οποίας ελήφθη η απόφαση να γίνει πορεία προς το Πολυτεχνείο. Ο ίδιος θυμάται ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήρθε «σαν ώριμο φρούτο», ενώ τονίζει ότι αυτό που δεν πρέπει να «σβήσει» είναι η αξιοπρέπεια του αγωνιστή. Από την άλλη, ο Γιώργος Οικονόμου, ο οποίος συμμετείχε και τραυματίστηκε κατά την εξέγερση, αναφέρει ότι οι παράγοντες που οδήγησαν στην εξέγερση θα πρέπει να «διασωθούν και να αποτελέσουν εφαλτήριο για σημερινές δράσεις».

Δ. Μαυρογένης: «Ο φασισμός ήταν μπροστά σου, τον “ακούμπαγες”»

Σήμερα έχουμε την επέτειο του Πολυτεχνείου. Μετά από τόσα χρόνια, τι θυμάστε πιο έντονα;

«Αυτά δεν πρέπει να τα εξετάζει κανείς με βάση το σήμερα, γιατί το πιο πιθανό είναι ότι θα μπερδευτεί και θα συγχυστεί. Τα γεγονότα έγιναν τότε, οπότε θα πρέπει να αναλύονται βάσει των συνθηκών τότε, όχι ξεκομμένα από την τότε πραγματικότητα και τις συνθήκες. Σήμερα η εξέγερση και η αντίσταση δεν γίνεται για τους ίδιους λόγους με τότε. Η δική μου μνήμη από το Πολυτεχνείο είναι η έννοια της αντίστασης, του δικαιώματος της αξιοπρέπειας. Εννοώ την αξιοπρέπεια του αγωνιστή, που παλεύει για αυτό που πιστεύει και όχι για ανταλλάγματα. Του αγωνιστή που παλεύει χωρίς να ξέρει τι θα γίνει. Άλλωστε, και η χούντα την οποία παλεύαμε τότε, έπεσε μετά από ένα χρόνο, όχι τότε. Ο αγώνας δεν γίνεται για ανταλλάγματα και για να εξαργυρωθεί, ούτε θα πρέπει τα άτομα να τον αντιλαμβάνονται έτσι».

Υπήρχαν αντιδράσεις από κάποιους που δεν ήθελαν το Πολυτεχνείο, όταν ξεκινήσατε με τους 350 από τη Νομική και ποιες;

«Εμείς δεν κατεβήκαμε έχοντας στο νου μας την κατάληψη, ήταν «ήσυχα» τα πράγματα, παρότι στην πρόταση για να κατέβουμε στο Πολυτεχνείο στη Νομική φώναξα: “Βαράνε τα αδέρφια μας”. Ό,τι εκτυλίχθηκε, ήρθε σαν ώριμο φρούτο, ήταν μια σπίθα. Την Πέμπτη άρχισαν να υπάρχουν κάποιες αντιδράσεις των μηχανισμών, αλλά δεν γινόταν πια να αλλάξει κάτι. Το ποτάμι δεν γύριζε. Η κατάληψη της Νομικής ήταν κάτι το οργανωμένο, στο Πολυτεχνείο όμως το όλο πράγμα ήταν αυθόρμητο».

Εκείνες τις ημέρες συκοφαντηθήκατε από το ΚΚΕ ως χαφιές και προβοκάτορας στο τεύχος 8 της «Πανσπουδαστικής»…

«Τι να σας πω… Αυτοί με κατηγορούσαν για χαφιέ και εγώ κρυβόμουν σε μια στάνη στην Κρήτη για να μην συλληφθώ από την ΕΑΤ/ΕΣΑ. Ακόμη δεν έχω καταλάβει, γιατί το έκανε το ΚΚΕ αυτό. Πάντως, αν σκεφτεί κανείς το χρόνο που το έκαναν, πότε έγινε η εξέγερση στο Πολυτεχνείο, πότε έγραψε το κόμμα την καταγγελία, πότε έπιασαν το πολιτικό του γραφείο, ίσως θα αναρωτηθεί για κάποια πράγματα. Κάποτε βρήκα τον Γρηγόρη Φαράκο και τον ρώτησα, γιατί κατηγορήθηκα για χαφιεδισμό. Μου είπε: “Δεν ξέρω, δεν έχω ιδέα”. Σκεφτείτε ότι 17 Νοέμβρη έγιναν τα γεγονότα και βάλτε κάτω τις ημερομηνίες. Πάντως η συκοφαντία βόλευε και την ασφάλεια…».

Πιστεύετε ότι εάν γυρίζατε τον χρόνο πίσω, θα είχατε αντιδράσει διαφορετικά;

«Όχι, βέβαια. Ήμουν και είμαι “αδιόρθωτος”, μου το έλεγαν και στις ανακρίσεις τότε στην ασφάλεια. Δεν γινόταν αλλιώς όμως. Ο φασισμός ήταν μπροστά σου, τον έβλεπες στην καθημερινότητά σου, τον “ακούμπαγες”. Δεν γινόταν να μην αντιδράσω. Αν και μιλώντας για αντίδραση, θα χαρακτήριζα αυτό που έγινε τότε περισσότερο ως καθολική αποδοχή από το λαό, παρά ως καθολική αντίδραση».

Υπάρχουν διάφορα γεγονότα που παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστα, όπως το εάν έγινε διαπραγμάτευση των φοιτητών με τον στρατό πριν το τανκ γκρεμίσει την πύλη του Πολυτεχνείου κ.τλ. Ποια η δική σας άποψη;

«Αυτά λίγο-πολύ έχουν απαντηθεί. Διαπραγμάτευση με την έννοια της συνδιαλλαγής δεν έγινε. Ισχύει ότι βγήκαν τότε στην πύλη ο Λαλιώτης και οι εκπρόσωποι της συντονιστικής, αλλά δεν έγινε διαπραγμάτευση, όπως κάποιοι την εννοούν. Ίσα-ίσα που ήταν ηρωική η στάση τους τότε. Οι άλλοι όμως είχαν εντολή να μας πειράξουν και αυτό έκαναν. Δεν μιλάω για τους λοκατζήδες και τα παιδιά του στρατού, αυτοί δεν μας πείραξαν. Πολλοί απ’ αυτούς μας βοήθησαν, προστάτευσαν ομάδες που πήγαιναν προς τα Εξάρχεια. Το παρακράτος, οι χουντικοί και η ασφάλεια, αυτοί μας πείραξαν».

Πόσο άλλαξε η εξέγερση του Πολυτεχνείου τη μετέπειτα πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας;

«Αποκτήσαμε άλλη μια επέτειο σαν χώρα. Ίσως η εξέγερση λειτούργησε και ως άλλοθι ξεπλένοντας την ντροπή του λαού, επειδή δεν αντέδρασε όλος στη δικτατορία. Δεν ανατρέψαμε εμείς τη χούντα, εμείς απλώς συμβάλλαμε στην πτώση της. Η προδοσία του Κυπριακού ήταν αυτή που συνέβαλε καθοριστικά. Πάντως το Πολυτεχνείο σφράγισε τη μεταπολίτευση. Μιλάω για την τότε μεταπολίτευση, γιατί από την προηγούμενη εβδομάδα είμαστε στη “μεταπολίτευση 2”».

Πόσο «ζωντανή» είναι η μνήμη του Πολυτεχνείου σήμερα;

«Το να επικαλείσαι συνεχώς μια επέτειο, καλώντας σε αγώνες δεν έχει ουσία, γίνεται μηχανιστικά. Πρέπει να μείνει, είναι το δημοκρατικό ήθος αυτών που έκαναν την εξέγερση. Δεν πρέπει να είναι διαχρονικό κάλεσμα, γιατί άλλου είδους αγώνες γίνονταν τότε, άλλοι τώρα. Δεν έχουμε φασισμό σήμερα, ούτε ξερονήσια. Η δημοκρατία λειτουργεί, έστω και όπως λειτουργεί. Αυτοί που μιλούν για χούντα σήμερα, λένε ανιστόρητες βλακείες. Άλλα ήταν τα ιστορικά υποκείμενα τότε και άλλα τώρα. Ας μην κάνουμε μια απλοποιημένη ανάγνωση της ιστορίας, μην τα βλέπουμε όλα με το ίδιο κλισέ. Ας μείνει ένα πράγμα, ένα δίδαγμα από το Πολυτεχνείο: η αξιοπρέπεια που ταιριάζει σε κάποιον που κάνει αγώνες».

Γ. Οικονόμου: «Ήταν μια κορυφαία πολιτική πράξη»

Σήμερα είναι η επέτειος του Πολυτεχνείου. Ποια είναι η «γεύση» που σας έχει αφήσει το Πολυτεχνείο ύστερα από τόσα χρόνια;

«Ήταν μία κορυφαία πολιτική πράξη που είχε ως στόχους το τέλος της δικτατορίας, την εθνική ανεξαρτησία, την ελευθερία και τη δημοκρατία. Αυτό που χαρακτηρίζει τις τρεις ημέρες της εξέγερσης είναι η άμεση συμμετοχή των ανθρώπων στη διεκδίκηση της ελευθερίας. Διεκδίκηση που διακατέχεται από πάθος, οργή, αυταπάρνηση και δράση. Ταυτοχρόνως όμως, από συνειδητοποίηση ότι σε αυτόν τον αγώνα χρειάζεται η συμμετοχή των ευρύτερων στρωμάτων του πληθυσμού.

Αυτήν τη σημασία έχει άλλωστε και η κατάληψη: να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης για αυτούς που δεν επιθυμούν τη δικτατορία και θέλουν την ανατροπή της. Η αντίληψη όμως αυτή συναντά αντιδράσεις από τα παραδοσιακά κόμματα, κυρίως της Αριστεράς, διότι υπερβαίνει τη λογική τους και τον έλεγχο, που εξ ορισμού αυτά θέλουν να επιβάλλουν σε κάθε μαζική εκδήλωση και πολιτική κινητοποίηση -ωστόσο, παρά τις αντίθετες κομματικές “γραμμές” γίνεται η κατάληψη. Είναι το μοναδικό πολιτικό γεγονός μείζονος σημασίας στη νεοελληνική ιστορία, που οφείλεται στο αυθόρμητο και στην πρωτοβουλιακή δράση των ανθρώπων».

Πιστεύετε ότι εάν γυρίζατε τον χρόνο πίσω, θα είχατε αντιδράσει διαφορετικά;

«Ο χρόνος δεν γυρνάει πίσω δυστυχώς, προχωρεί αμείλικτος και δημιουργεί νέα προβλήματα, τα οποία αυτά και μόνο έχουν σημασία. Για την ακρίβεια δεν τα δημιουργεί ο χρόνος, αλλά η εξουσία και η κοινωνία που την ανέχεται και συναινεί με την ψήφο της. Αυτά τα προβλήματα όμως πρέπει να αντιμετωπισθούν από την ίδια την κοινωνία, διότι αν αφεθούν στην καλή διάθεση των κυβερνώντων, η εξέλιξη θα είναι άσχημη, όπως έχει δείξει το παρελθόν. Η νεοελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει σήμερα δύο μεγάλα προβλήματα. Από τη μια τη δύσκολη οικονομική και κοινωνική κατάσταση με την επικείμενη χρεοκοπία και από την άλλη την άνοδο του νεοναζισμού. Και τα δύο οφείλονται στο πολιτικό σύστημα. Συνεπώς, πρέπει αυτό να αλλάξει, αλλά με τη θέληση και τον αγώνα της κοινωνίας. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για ένα νέο “Πολυτεχνείο”, για ένα νέο αγώνα εναντίον αυτών των εξουσιών. Αυτό όμως που παρατηρούμε, είναι η αδιαφορία και η παθητικότητα της κοινωνίας».

Κάποια γεγονότα παραμένουν για πολλούς αδιευκρίνιστα, όπως ο συνολικός αριθμός των νεκρών, το εάν υπήρχαν θύματα εντός του Πολυτεχνείου, αλλά και το εάν έγινε διαπραγμάτευση των φοιτητών με τον στρατό πριν το τανκ γκρεμίσει την πύλη του Πολυτεχνείου…

«Οι καταγεγραμμένοι νεκροί επισήμως ήταν 24 και οι τραυματίες υπερέβησαν τους 1.000. Έγιναν συλλήψεις εκατοντάδων ατόμων, τα οποία μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια της Αστυνομίας και του ΕΑΤ/ΕΣΑ, όπου και βασανίσθηκαν. Οι αξιωματικοί του στρατού που κατηύθυναν τα τανκς είχαν σαφείς οδηγίες: την -με κάθε μέσον- άμεση καταστολή της εξέγερσης και της κατάληψης. Άρα, οποιαδήποτε διαπραγμάτευση ήταν προσχηματική. Άλλωστε το τανκ έπεσε στην πύλη του Πολυτεχνείου απροειδοποίητα, ενώ επάνω στις κολώνες ήταν νέοι, με συνέπεια αυτοί να πλακωθούν και να τραυματισθούν. Οι βάρβαρες διαθέσεις του δικτατορικού καθεστώτος φάνηκαν άλλωστε στην άγρια καταστολή, με αρκετές δολοφονίες και τραυματισμούς, συλλήψεις και βασανισμούς».

Ποια είναι η παρακαταθήκη του Πολυτεχνείου σήμερα;

«Η κατάληψη και η εξέγερση ανέδειξε ορισμένα στοιχεία σημαντικά για πολιτικό στοχασμό και για μελλοντικές δράσεις, άρα είναι σημαντικές και για τις σημερινές δύσκολες συνθήκες. Ανέδειξε τη δύναμη της αυτοοργάνωσης και του αυτοκαθορισμού, που ήταν τα γενεσιουργά αίτια για τη δυναμική ανάδυση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, το οποίο αποτέλεσε την μόνη ικανή δύναμη να αντιπαρατεθεί στο δικτατορικό καθεστώς και να το κλονίσει. Ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στην κατάληψη και στην εξέγερση, στη δημιουργία μιας εκρηκτικής δυναμικής, η οποία απελευθέρωσε κρυμμένες δυνάμεις, ασυνείδητες δυνατότητες, φαντασία, δημιουργικό πάθος και πολιτική αποτελεσματικότητα. Αυτά συνιστούν την πολιτική σημασία και παρακαταθήκη της εξέγερσης, που πρέπει να διασωθούν και να αποτελέσουν εφαλτήριο για σημερινές δράσεις».

*(Αναδημοσίευση: www.attikipress.gr)