1821 Επανάσταση Σέρβοι: Ομόθρησκοι και συναγωνιστές

Ανατρέχοντας κάποιος στου καταλόγους με τα επώνυμα των αγωνιστών του 1821 θα συναντήσει αρκετά σερβικής προελεύσεως είτε στην αυτούσια μορφή τους, είτε παραλλαγμένα. Η παρουσία εθελοντών από τις βαλκανικές χώρες στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων είναι εξάλλου πιστοποιημένη από τους ιστορικούς μελετητές. Ειδικά για τους Σέρβους η ενέργεια αυτή είχε και έναν χαρακτήρα ανταπόδοσης. Πριν την ελληνική επανάσταση είχε προηγηθεί η σερβική το 1804, στην οποία συνέδραμαν αρκετοί Έλληνες μαχητές, είτε συγκροτώντας αυτόνομα τμήματα, είτε πολεμώντας σε μικτές ομάδες με άλλους εθελοντές.

Η

«Βουλγαρική Λεγεώνα» εθελοντών φερ’ ειπείν είχε αρχηγό τον Έλληνα Δημήτριο Βατικιώτη, ενώ η «Ελληνική Λεγεώνα» είχε αρχηγό τον Νικόλαο Πάγκαλο. Από την ελληνική πλευρά συμμετείχαν επίσης οι μετέπειτα φημισμένοι μαχητές Γεωργάκης Ολύμπιος, Καρατάσος και Νικοτσάρας που πολέμησαν στο πλευρό του Σέρβου χαϊντούκου Βέλκο Πέτροβιτς. Τέλος, πολιτικό ρόλο διπλωμάτη υπέρ της σερβικής πλευράς παίζει και ο ελληνικής καταγωγής Πέτρος Ίτσκος που προσκαλείται από τον Σέρβο ηγεμόνα Καραγιώργη Πέτροβιτς. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι η ιστορία της σερβικής επανάστασης του 1804 καταγράφηκε από τον  Καστοριανό Δούκα Τριαντάφυλλο.

Η σερβική επανάσταση

1821 Επανάσταση Σέρβοι: Η παρακαταθήκη του Ρήγα

Όλα αυτά βέβαια δεν είναι ξένα προς το πνεύμα της εποχής. Όταν ξέσπασε η επανάσταση η ιδέα του εθνικού κράτους εκφραζόταν από ένα μέρος μόνο των μαχητών. Αρκετοί ήταν και εκείνοι που πίστευαν στη δημιουργία ενός βαλκανικού κράτους με τη συμμετοχή περισσότερων ή όλων των βαλκανικών λαών, όπως οραματιζόταν ο Ρήγας Βελεστινλής και εξέφρασε με τους παρακάτω στίχους στον Θούριό του:

«Σ’ Aνατολή και Δύσι, και Nότον και Bοριά,

Για την Πατρίδα όλοι, νάχωμεν μια καρδιά.

Στην πίστιν του καθ’ ένας, ελεύθερος να ζη,

Στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζύ.

Βουλγάροι, κι’ Αρβανήτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,

Aράπιδες, και άσπροι, με μια κοινή ορμή.

Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί».

Δεν θα πρέπει παράλληλα να ξεχνάμε ότι ο Ρήγας δολοφονήθηκε από τους Τούρκους σε σερβικό έδαφος. Συγκεκριμένα, μαζί με τους επτά συντρόφους του εκτελέστηκαν το 1798 στον σερβικό παραδουνάβιο πύργο Νεμπόισα στο Βελιγράδι με τα πτώματα τους να ρίχνονται στα νερά του Δούναβη.

1821 Επανάσταση Σέρβοι: Η παρουσία των Σέρβων

Στους καταλόγους αγωνιστών του ’21 συναντάμε συχνά και το επώνυμο Σέρβος. Μερικοί απ’ αυτούς είναι οι: Θωμάς Σέρβος, Λάμπρος Σέρβος, Λάμπρος Χρήστου Σέρβος, Θανάσης Σέρβος (μαχητής στο Μεσολόγγι), Γιοβάννης Σέρβος, Κώτσος Σέρβος κ.ά. Σύμφωνα με τις πηγές μία ομάδα 25 Σέρβων μαχητών πήρε μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου υπό την ηγεσία του Γεωργίου Κοντόπουλου, ενώ ένα μικτό τμήμα 250 Ελλήνων και Σέρβων υπό την αρχηγία του Στέφο Νίβιτσα πολέμησε υπό τη διοίκηση του Φαβιέρου. Κάποιοι Σέρβοι μετά το 1824 κατάφεραν να ανέλθουν στην ιεραρχία και να πάρουν το βαθμό του χιλίαρχου. Τέτοια παραδείγματα είναι οι Στέφος και Αναστάσι Ντμίτρεβιτς, οι καπετάνιοι Ιωάννης και Νικόλαος Ράντοβιτς (μαυροβουνιακής καταγωγής) αλλά και οι τέσσερις αδελφοί Στέργιος, Κώτσος, Ηλίας, Σπύρος Μπιτολίτης από τα Μπίτολα/Μοναστήρι.

Συχνό ήταν επίσης το φαινόμενο αλλαγής επωνύμων εξαιτίας του φόβου για αντίποινα στις οικογένειές τους. Συχνά υιοθετούνταν ένα επώνυμο που να υποδηλώνει την χώρα ή πόλη καταγωγής. Πέρα από τα επώνυμα Σέρβος που έχουν αναφερθεί, στους καταλόγους μαχητών συναντάμε και άλλα όπως Μοναστηρλής (Μπίτολα), Στράντζαλης (Στράντζα), Λόφτζαλης ((Λόβετς) Μποσνάκος (Βοσνία) συχνά σε συνδυασμό με ένα μη ελληνικό μικρό όνομα.

1821 Επανάσταση Σέρβοι: Και οι Μαυροβούνιοι

Αντίστοιχη εμβληματική μορφή, αλλά αυτή τη φορά για τους Μαυροβούνιους εθελοντές στην Επανάσταση του ’21, αποτελεί ο Βάσως Μαυροβουνιώτης (πραγματικό όνομα Βάσο Μπράγιοβιτς), από την πόλη Μπιελοπάβλιτσι του Μαυροβουνίου, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα από τη Σμύρνη που είχε καταφύγει προηγουμένως και διακρίθηκε σε πληθώρα μαχών. Αργότερα, πήρε το βαθμό του στρατηγού, εντάχθηκε στον στρατό του Όθωνα και συνεργάστηκε με το Γαλλικό κόμμα. Ο αδερφός του, Ράντος Μαυροβουνιώτης, έπεσε μαχόμενος όταν ανατίναξε πυριτιδαποθήκη για να μην πέσει στα χέρια των Οθωμανών διωκτών του. Επίσης σημαντική μορφή είναι ο Μαυροβούνιος, Γρηγόριος Τζούροβιτς, ο οποίος φτάνει ως εθελοντής στην Ελλάδα και εντάσσσεται στα επαναστατικά στρατεύματα φέρνοντας εις πέρας στρατιωτικές αλλά και διπλωματικές αποστολές, όπως την πρόταση της ελληνικής πλευράς στον ηγεμόνα του Μαυροβουνίου, το 1824 για κοινή δράση εναντίον των Οθωμανών. Αντίστοιχη είναι η προσφορά του Τζωάννου Μοντενεγρίνου, ο οποίος διακρίθηκε στην άλωση της Τριπολιτσάς και επαινέθηκε από τον Υψηλάντη.

Ο Βάσως Μαυροβουνιώτης