Ο Σάκης και ο Μίκης

Στέφανος Δάνδολος

Ήταν Δευτέρα πρωί-πρωί, σε ένα καφέ της Πανεπιστημίου, όταν ένας φίλος που έτυχε να δω με ρώτησε τι νομίζω για τον Ρουβά. Δεν είχα πάρει χαμπάρι τι συνέβαινε, κι έτσι απόρησα. «Τι εννοείς τι νομίζω για τον Ρουβά; Γιατί θα έπρεπε να νομίζω κάτι;».

Η ερώτηση επαναλήφθηκε κι από άλλους Δευτέρα απόγευμα, Τρίτη βράδυ, χθες το μεσημέρι. «Ρε συ», μου είπε ένας από όλους αυτούς, «γράψε ένα κομμάτι γι' αυτούς στον δήμο της Νέας Σμύρνης. Ντροπιάζουν την παράδοσή μας, το έθνος μας, τους αγώνες μας. Ντροπιάζουν μια ολόκληρη εποχή. Ο Ρουβάς; Ο Ρουβάς να τραγουδήσει Άξιον Εστί;». Με

έβαλε σε σκέψεις. Ίσως τούτη η χώρα -συλλογίστηκα- δεν δίνει δεκάρα για τους τραμπουκισμούς που υπόκεινται μάρτυρες πριν από δίκες πολιτικών αποχρώσεων ή για τους εκατοντάδες Αθλίους που πνίγονται στα νερά της Μεσογείου και έξω από λιμάνια ελληνικών νησιών. Ίσως (αναλογίστηκα) η συμμετοχή του Σάκη Ρουβά στην συναυλία του «Άξιον Εστί» που διοργανώνει ο δήμος Νέας Σμύρνης για τα ενενήντα χρόνια από την γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη, είναι πράγματι το σοβαρότερο θέμα των ημερών, και, φυσικά, όπως το συνηθίζουμε, μια νέα καταπληκτική αφορμή για να διχαστούμε, να πλακωθούμε, να μαλλιοτραβηχτούμε ως χώρα.

Περιττό να πω ότι όλοι με τους οποίους μίλησα (ίσως επειδή, άμεσα ή έμμεσα, προέρχονται από τον χώρο των γραμμάτων και της διανόησης) στάθηκαν επικριτικά απέναντι στον καλλιτέχνη Ρουβά, ισχυριζόμενοι όχι μόνο ότι σκανδαλωδώς του έγινε η πρόταση να ερμηνεύσει τραγούδια από το εμβληματικό έργο του Μίκη αλλά και σκανδαλωδώς ο ίδιος αποδέχτηκε την πρόταση. «Και τι θα έπρεπε να κάνει άπαξ και του ζήτησαν να συμμετάσχει;» απόρησα. «Μα να αρνηθεί», μου είπαν. «Από σεβασμό. Από σεμνότητα». Νόμιζα πως κάνουν πλάκα. Η πεμπτουσία της Τέχνης είναι η φιλοδοξία να αναμετρηθείς με τον ίδιο τον Θεό, σκέφτηκα. Η ανάγκη να ξεπεράσεις τα όριά σου. Να ταξιδέψεις στο διάστημα. Να περπατήσεις πάνω στο νερό. Έτσι γράφονται τα μνημειώδη έργα. Έτσι έγραψε και ο Μίκης το «Άξιον Εστί» το 1962. Πήρε την ποιητική συλλογή του Ελύτη και την πάντρεψε με τον ήχο του μπουζουκιού, τα ορατόρια του Μπαχ, τα μοτίβα της εκκλησιαστικής μουσικής. Αυτή ήταν επανάστασή του: ένα συμφωνικό λαϊκό έργο. Γιατί ο Ρουβάς να μην κάνει την δική του επανάσταση; Γιατί να αρνηθεί; Σεμνός καλλιτέχνης που αρνείται, σημαίνει ευνουχισμένος καλλιτέχνης, σημαίνει δειλός καλλιτέχνης. Θα έπρεπε να το ξέρουν οι φίλοι μου επειδή γράφουν, ύστερα όμως συνειδητοποίησα τι γράφουν και κατέληξα ότι όχι, δεν μπορεί να το ξέρουν, είναι αδύνατον να το καταλαβαίνουν, γιατί (ας με συγχωρήσουν που τους το λέω φόρα παρτίδα) οι ίδιοι είναι συμβιβασμένοι στα στερεότυπα της δειλίας που βαφτίζεται σεβασμός για να καμουφλάρει την έλλειψη φιλοδοξίας.

Αντιθέτως, κάποιοι άλλοι καλλιτέχνες είναι προορισμένοι να πετούν με ποδήλατα στο φεγγάρι ή να πλέουν με αυτοκίνητα στο νερό, δηλαδή να δοκιμάζουν τα πάντα, οτιδήποτε προδικάζει ένα σπουδαίο και ασυνήθιστο στοίχημα. Μπορεί να φλερτάρουν με την καταστροφή, αλλά δεν υπάρχει τίποτε πιο γοητευτικό στην Τέχνη από το να φλερτάρεις με την καταστροφή, από το να κινδυνεύεις να φας τα μούτρα σου. Είναι το στοιχείο που διαχωρίζει τον ατόφιο καλλιτέχνη από τον εκ του ασφαλούς καλλιτέχνη. Ασφαλώς και γεννάει αφορισμούς. Είναι λογικό. Ακόμη κι όταν διέρρευσε η είδηση, στο Λονδίνο του '66, ότι οι Μπιτλς πρόκειται να εισάγουν πνευστά στον επόμενο δίσκο τους, όλη η ελίτ των swinging sixties εξέφρασε τις επιφυλάξεις της. Αλλά ένας τιτάνιος διευθυντής ορχήστρας ονόματι Έλμερ Μπερνστάιν είχε την αφοπλιστική απάντηση: «Τα πάντα επιτρέπονται, αρκεί να γίνονται με ψυχή». Οι Μπιτλς το έκαναν με ψυχή και προχώρησαν την μουσική εκατό χρόνια μπροστά. Και με αυτό το σκεπτικό επήλθαν ένα σωρό παντρέματα που στην αρχή έμοιαζαν σκανδαλώδη αλλά, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, στέφθηκαν από δοξασίες θριάμβου. Χαρντ ροκ συγκροτήματα πήραν τις συμφωνίες του Μπετόβεν και τις μετέτρεψαν σε ψηφιδωτά ποπ κουλτούρας. Νέοι, άγνωστοι συγγραφείς ανέλαβαν να γράψουν συνέχειες θρυλικών βιβλίων. Ημιτελή σχέδια του Κιούμπρικ και του Γκοντάρ έγιναν ταινίες από δημιουργούς που υπήρξαν θαυμαστές τους.ΣτηνΤέχνη δεν μπορείς να πεις ποτέ ότι κάτι απαγορεύεται, επειδή δεν απαγορεύεται τίποτα. Όλοι έχουν το δικαίωμα να δοκιμάσουν, και θα κριθούν από την ψυχή που θα καταθέσουν.

Οι ιδιαιτερότητες που έχει να επιδείξει ο Σάκης Ρουβάς δεν είναι λίγες. Ναι, έχει πει τραγούδια για μακαρονάδες, αίματα, δάκρυα και ιδρώτες, έχει υπάρξει ποπ ίνδαλμα για πολλά χρόνια, λατρεύτηκε από μια γκάμα ανθρώπων όσο λίγοι, αποκηρύχθηκε επίσης όσοι λίγοι. Ταλαντούχος δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι είναι στο είδος του. Το σημαντικότερο από όλα όμως είναι ότι επιχειρεί τα τελευταία χρόνια να ανέβει επίπεδο, είτε δοκιμάζοντας στο σινεμά είτε δοκιμάζοντας στο θέατρο και η εντιμότητα που διαβλέπω εγώ είναι ότι κάθε του προσπάθεια συνοδεύεται όχι από τυμπανοκρουσίες αυταρέσκειας αλλά από μια σεμνότητα εκπεφρασμένη με φράσεις αυτογνωσίας και ανάγκης για άνοιγμα οριζόντων. Ακόμη κι όταν οι ιεραπόστολοι της σοβαροφάνειας έπεσαν να του φάνε τις σάρκες για το βραβείο που έλαβε πέρυσι (ανεξάρτητα απ' το αν το άξιζε ή όχι) ο ίδιος αντέδρασε με ένα προσηνές χαμόγελο και με τα λόγια, «Κανείς δεν μπορεί να μου απαγορεύσει να ονειρεύομαι». Όταν ένας άνθρωπος δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε επικίνδυνα εδάφη ανεβάζοντας τόσο ψηλά τον πήχη και αντιμετωπίζοντας το ρίσκο να προσγειωθεί ανώμαλα, τότε ακόμα κι αν δεν αξίζει την αποδοχή μας αξίζει τουλάχιστον τον σεβασμό μας. Γιατί όχι; στην τελική. Γιατί να μην πει κάποια τραγούδια από το «Άξιον Εστί»; Επειδή τα είπε ο Μπιθικώτσης, απαγορεύεται να τα πιάσει στο στόμα του άλλος; Επί της ουσίας λοιπόν: κανένα πρόβλημα δεν έχω με την πρωτοβουλία του δήμου Νέας Σμύρνης να καλέσει τον Σάκη Ρουβά να ερμηνεύσει τους στίχους του Ελύτη. Υπάρχουν χιλιάδες άλλα, που θα μπορούσαν να με κάνουν να νιώσω ντροπή για την προσβολή των παραδόσεών μας και της κουλτούρας μας, πράγματα που γίνονται και λέγονται καθημερινά. Ο Ρουβάς δεν είναι ένα από αυτά. Απλά, για ακόμη μία φορά, διαπιστώνω την έφεση που έχει τούτη η χώρα να ξεσπάει σε εύκολους στόχους. Ο Ρουβάς είναι ένας εύκολος στόχος. Το δύσκολο είναι να κρατήσεις για λίγο την αναπνοή σου, να ανοίξεις τα μάτια σου, να δώσεις την ευκαιρία στο καινούργιο και να κρίνεις μετά εάν άξιζε ή όχι. Ναι, ο Ρουβάς θα ερμηνεύσει Μίκη. Εάν καταθέσει ψυχή θα δώσει το δικό του χρώμα. Εάν όχι, θα έχει αποτύχει. Δεν είναι προσβλητικό. Κάθε άλλο. Είναι ενδιαφέρον, όπως ενδιαφέρον ήταν και το εγχείρημα του Ρόμπι Γουίλιαμς να ερμηνεύσει Φρανκ Σινάτρα. Αντίστοιχες διαδρομές. Οι μύθοι είναι για να μας εμπνέουν. Η ζωή είναι για να δοκιμάζουμε.

Κατηγορία: ΚόσμοςTags: Σάκης ΡουβάςΜίκης Θεοδωράκης