Vesuvius Challenge: Αποκωδικοποιήθηκε ο τίτλος παπύρου του Φιλόδημου, λύνοντας μυστήριο 2.000 ετών

Για πρώτη φορά, ερευνητές κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τίτλο σε έναν από αυτούς τους παπύρους. Μάλιστα, δεν χρειάστηκε καν να τον ανοίξουν.

Η αποκάλυψη αφορά τον πάπυρο PHerc. 172, ένα χειρόγραφο που γράφτηκε από τον Φιλόδημο τον Επικούρειο, φιλόσοφο της Επικούρειας σχολής που ζούσε στην Ηράκλεια τον 1ο αιώνα π.Χ. Με τη βοήθεια ακτινογραφιών και τεχνητής νοημοσύνης, οι επιστήμονες κατάφεραν να διακρίνουν τον τίτλο του έργου που διάβαζε «Περί Κακιών» .

Μια βιβλιοθήκη από τις στάχτες του Βεζούβιου

Η αρχή της ιστορίας αυτής χάνεται στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν ένας Ιταλός

αγρότης, σκάβοντας ένα πηγάδι, ανακάλυψε κατά τύχη μια πολυτελή ρωμαϊκή έπαυλη στην Ηράκλεια. Μέσα σε αυτήν βρέθηκε μια πλήρης βιβλιοθήκη, η μοναδική που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα,με εκατοντάδες παπύρους που διατηρήθηκαν κάτω από τη στάχτη μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Ωστόσο, όταν οι μελετητές του 18ου αιώνα επιχείρησαν να ξετυλίξουν τα απανθρακωμένα ρολά, αυτά θρυμματίστηκαν. Για αιώνες, το περιεχόμενό τους παρέμεινε αθέατο.

Η επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης

Τα τελευταία χρόνια, όμως, χάρη σε τεχνολογικά άλματα, η ελπίδα αναγεννήθηκε. Η πρωτοβουλία Vesuvius Challenge, που ξεκίνησε το 2023 με επικεφαλής τον επιστήμονα υπολογιστών Brent Seales (Πανεπιστήμιο του Κεντάκι), προσέφερε πάνω από 1 εκατ. δολάρια σε όσους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μη επεμβατική ανάγνωση των παπύρων μέσω τεχνητής νοημοσύνης.

Οι επιστήμονες πρώτα σαρώνουν τα ρολά με ακτίνες X υψηλής ανάλυσης. Κατόπιν, με ειδικά μοντέλα μηχανικής μάθησης, «ξεδιπλώνουν» εικονικά τα στρώματα του παπύρου και αναγνωρίζουν περιοχές με μελάνι,κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο, καθώς το μελάνι έχει παρόμοια σύσταση με το ίδιο το απανθρακωμένο υλικό.

Τον Δεκέμβριο του 2023, αποκαλύφθηκε η πρώτη λέξη: «πορφύρας», δηλαδή «μοβ». Λίγους μήνες αργότερα, αποκρυπτογραφήθηκαν πάνω από 2.000 χαρακτήρες, που αναφέρονταν σε απολαύσεις όπως η μουσική και το φαγητό.

Ο Πάπυρος PHerc. 172

Ο συγκεκριμένος πάπυρος αποδείχθηκε ιδιαίτερα ξεχωριστός: σε αντίθεση με άλλους, το μελάνι του ήταν ορατό ήδη από τις σαρώσεις, πιθανότατα επειδή περιείχε βαρύτερα στοιχεία όπως μόλυβδο, κάτι που,ωστόσο, δεν έχει διαπιστωθεί με βεβαιότητα. Αυτό βοήθησε τους ερευνητές να διακρίνουν καθαρά τον τίτλο του.

Την αποκρυπτογράφηση του τίτλου πέτυχαν οι Marcel Roth και Micha Nowak, επιστήμονες υπολογιστών από το Πανεπιστήμιο του Würzburg στη Γερμανία, οι οποίοι κέρδισαν 60.000 δολάρια από την ομάδα του Vesuvius Challenge. Την ίδια στιγμή, και ο ερευνητής Sean Johnson είχε εντοπίσει ανεξάρτητα τον τίτλο.

Νέες πληροφορίες για τις απόψεις του Φιλόδημου

«Αυτή είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να κατανοήσουμε καλύτερα τις ηθικές απόψεις του Φιλόδημου και να έχουμε πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το έργο “Περί Κακιών”», δήλωσε στο CNN ο ειδικός παπυρολόγος Michael McOsker (University College London).

Ο Φιλόδημος, γεννημένος γύρω στο 110 π.Χ., υπήρξε μαθητής της Επικούρειας σχολής στην Αθήνα και έγραψε πολυάριθμα φιλοσοφικά κείμενα στην Ηράκλεια. Ο Επίκουρος πίστευε ότι η ευτυχία επιτυγχάνεται μέσα από ορισμένες επιλεκτικές απολαύσεις, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στα φιλοσοφικά του έργα.

Ακόμα μεγαλύτερη κατανόηση

Μέσα στους τελευταίους τρεις μήνες έχουν ήδη σαρωθεί δεκάδες νέοι πάπυροι, με την πρόοδο να επιταχύνεται ραγδαία. «Όλη αυτή η τεχνολογική πρόοδος συνέβη μόλις τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια — και για τα δεδομένα των κλασικών σπουδών, αυτό είναι απίστευτο», δήλωσε ο McOsker στον Guardian.

Η συνδυασμένη δύναμη της τεχνολογίας, της φιλολογίας και της επιστημονικής συνεργασίας ανοίγει τώρα τις πύλες σε γνώσεις που παρέμεναν κρυμμένες για δύο χιλιετίες — και αυτό είναι μόλις η αρχή.