Σκιώδεις τράπεζες και χρεοκοπίες

Γράφει ο Βασίλης ΒιλιάρδοςΣύμφωνα με τους μηχανισμούς εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο φόβος και ο τρόμος των κρατών, οι σκιώδεις τράπεζες, έχουν αυξήσει το μέγεθος τους σημαντικά, σε σχέση με την εποχή πριν από την κρίση – ένα μέγεθος που υπολογίζεται πλέον στα 67 τρις $ το 2011, έναντι 62 τρις $ το 2007 και 26 τρις $ το 2002.Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, τα ανεξέλεγκτα επενδυτικά κεφάλαια διακινούν το 25% περίπου των παγκοσμίων περιουσιακών στοιχείων – τα οποία είναι της τάξης των 250 τρις $.Όταν αναφερόμαστε σε σκιώδεις τράπεζες εννοούμε εκείνα τα ινστιτούτα, τα οποία αναλαμβάνουν χρηματοδοτήσεις ανάλογες με αυτές των τραπεζών – χωρίς όμως να υπόκεινται στον έλεγχο των εποπτικών μηχανισμών του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πρόκειται ουσιαστικά για hedge funds, για money market funds, καθώς επίσης για εταιρείες ειδικού σκοπού, τις οποίες ιδρύουν οι ίδιες οι τράπεζες – επομένως για επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία είναι εκτεθειμένα σε μεγάλα ρίσκα.Ιδιαίτερα προβληματικά είναι τα money market funds – στα οποία οφείλονται κυρίως οι πρόσφατες, μεγάλες αναταραχές, κατά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, επειδή αφαίρεσαν από τις ευρωπαϊκές τράπεζες μεγάλη ρευστότητα σε δολάρια (πούλησαν ευρώ και αγόρασαν δολάρια). Τα κεφάλαια αυτά θεωρούνται τα πλέον «ευάλωτα», επειδή οι επενδυτές και οι μέτοχοι τους αποσύρουν ταχύτατα τα χρήματα τους, εάν τυχόν διακρίνουν κινδύνους.Το μεγαλύτερο μέρος του κλάδου των σκιωδών τραπεζών ευρίσκεται στις Η.Π.Α. – έχοντας όγκο 23 τρις $, με κριτήριο τον οποίο το παγκόσμιο μερίδιο αγοράς τους ανέρχεται στο 35% – αν και μειώθηκε από 44% προηγουμένως, προς όφελος κυρίως της Μ. Βρετανίας.Ο αντίστοιχος κλάδος της Ευρωζώνης υπολογίζεται στα 22 τρις $ – ένα καθόλου ευκαταφρόνητο μέγεθος. Εκτός από τις Η.Π.Α., τη Μ. Βρετανία και τη Ευρωζώνη, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη και η Ελβετία «φιλοξενούν» τις περισσότερες σκιώδεις τράπεζες.Σε κάθε περίπτωση είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι, οι σκιώδεις τράπεζες όχι μόνο επιταχύνουν τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις, αλλά, δυστυχώς, τις προκαλούν – ενώ κανένα κράτος δεν φαίνεται να είναι σε θέση να τις ελέγξει, αφού τα ισχυρότατα λόμπι τους «χρηματοδοτούν» και «χρηματίζουν» την πολιτική, επιβάλλοντας τους δικούς τους κανόνες.Ολοκληρώνοντας, η μέθοδος που ιδρύονται, αναπτύσσονται και λειτουργούν τα hedge funds, είναι η εξής:(α) Ιδρύονται με ένα σχετικά μικρό μέγεθος, με ίδια κεφάλαια δηλαδή της τάξης του 1 δις $.(β) Στη συνέχεια «εφοδιάζονται» με άτοκα ξένα κεφάλαια, από τις εμπορικές τράπεζες ή από τα ασφαλιστικά/συνταξιοδοτικά ταμεία, με ελάχιστες εγγυήσεις και μακροπρόθεσμα – παράδειγμα, για τρία χρόνια. Τα κεφάλαια αυτά τους παρέχονται άτοκα, επειδή οι επενδυτές (τράπεζες κλπ.) συμμετέχουν στις επενδύσεις τους και αναμένουν μεγάλες αποδόσεις.(γ) Έχοντας τώρα πολύ μεγαλύτερα συνολικά κεφάλαια (ίδια και ξένα), επιλέγουν έναν κλάδο και επενδύουν με μεγάλο ρίσκο. Για παράδειγμα, το γνωστό LTCM της Καλιφορνίας, το οποίο χρεοκόπησε, είχε διαλέξει τα ομόλογα, τοποθετώντας τεράστια ποσά.(δ) Επί πλέο