Ο ΦΙΛΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΒΙΚΤΩΡ ΟΥΓΚΩ

Επιμελείται ο ΑΠΕΛΛΗΣ

Ο Κρητικός λαός στο Βίκτωρ Ουγκώ

Ομαλός (επαρχία Κυδωνίας) Κρήτη,

10 του Γεννάρη του 1867

(Η ορθογραφία είναι των πρωτότυπων κειμένων)

«Απ΄ τη γερή ψυχή σου ήρθε ένας αγέρας και στέγνωσε τα δάκρυά μας. Στα παιδιά μας είπαμε: Πέρ΄απ΄τις θάλασσες υπάρχουνε λαοί δυνατοί και γενναίοι, που θέλουνε τη δικαιοσύνη και θα σπάσουνε τις αλυσίδες μας.

Αν ίσως χαθούμε στην πάλη, αν ίσως στους πέντε δρόμους σας αφήσουμε ορφανά, να γυρίζετε στα βουνά με τις πεινασμένες μανάδες σας, αυτοί οι λαοί θα σας κάμουνε παιδιά τους και τα βάσανά σας θα τελειώσουν.

Μολαταύτα, ανώφελα αγναντεύουμε κατά τη δύση. Καμιά βοήθεια δε μας πρόφτασε. Και τα παιδιά μας είπανε: Μας γελάσανε. Μα ήρθε το γράμμα σου, πολυτιμότερο για μας κι΄ απ΄ τα καλύτερα άρματα. Το γράμμα σφραγίζει το δίκαιό μας. Και ξεσηκωθήκαμε γιατί ξέραμε το δίκαιό μας αυτό.

Δεν είχαμε την αξίωση εμείς, πεντάπτωχοι βουνίσιοι, με λειψά άρματα, να νικήσουμε μοναχοί μας αυτές τις δυο μεγάλες αυτοκρατορίες, την Αίγυπτο και την Τουρκιά, που΄πεσαν απάνω μας ενωμένες. Σκοπεύαμε να επικαλεστούμε τη δημόσια γνώμη, που όπως μας είπαν αφεντεύει στο σημερινό τον κόσμο, να κάμουμε έκκληση στις μεγάλες ψυχές, που, όπως εσύ, στέκουνε οι οδηγοί αυτής της δημόσιας γνώμης.

Η υλική δύναμη, χάρι στις επιστημονικές ανακαλύψεις, είναι σήμερα υποχείρια του πολιτισμού. Πριν από τέσσερις αιώνες η Ευρώπη είταν ανήμπορη μπροστά στους βαρβάρους. Σήμερα ψηφίζει το νόμο ανάμεσά τους. Έτσι δε θα υπάρχει πια καταπίεση μέσα στην ανθρωπότητα, αν η Ευρώπη το θελήσει. Για ποιόνε λόγο λοιπόν αφίνει σιμά στις ιταλικές αχτές, στη Μεσόγειο καταμεσίς, τριάντα ώρες απ΄ τη Γαλλία μακριά, να υπάρχει ένας τύραννος, ένας πασάς; Όπως τον καιρό, όπου οι τούρκοι κυκλώνανε την Οτράντα στην Ιταλία, τη Βιέννη στη Γερμανία;

Η σκλαβιά των μαύρων καταργήθηκε, όπως μαθαίνουμε, στην Αμερική. Μα η δική μας σκλαβιά είναι, δίχως άλλο, βαρύτερη, πιό ασήκωτη παρά στους μαύρους. Παρ΄όλες τις χάρτες, ένας τούρκος είναι, πάντα, αφέντης σκληρότερος από έναν πολίτη στις Ενωμένες Πολιτείες.

Ανίσως μπορούσες να ξέρεις την ιστορία της κάθε μιάς απ΄τις φαμίλιες μας, όπως κατέχεις την ιστορία του άμοιρου του νησιού μας, θάβλεπες απ΄τη μιάν άκρη του ώς την άλλη, την εξορία, το διωγμό, το θάνατο, τον πατέρα να σφάζεται απ΄την κάμα των τυράννων, τη μάνα να τηνε σηκώνουν απ΄τα παιδιά και νάν την πέρνουνε για την πιό ατιμωτική απ΄τις σκλαβιές όλες, τις αδερφές να τις ατιμάζουνε, τ΄ αδέρφια να τα ματοκυλάνε στη γής.

Σ΄ αυτούς, που μας αφίνουν να υποφέρουμε τόσα βάσανα και που ωστόσο θα μπορούσαν να μας σώσουνε, δε θα πούμε παρά μονάχα αυτό: Δεν κατέχετε λοιπόν την αλήθεια; Τον καιρό όπου δυό καράβια, ένα αγγλικό, κ΄ ένα ρούσικο, ξεμπαρκάρανε στον Πειραία κάμποσες φαμίλιες μας, έτυχαν εκεί μερικοί ξένοι. Αυτοί είδανε με τα μάτια τους πως δεν είχαμε μεγαλοποιήσει τα παθήματά μας.

Ποιητή, είσαι φώς και φωτάς. Σ΄ εξορκίζουμε, φώτισε κείνους, που δε μας ξέρουν, εκείνους, που οι απατεώνες τους διαβά