ΙΔΕΟ-ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ, ΠΛΑΝΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑ

Γράφει ο Δρ. Ηλίας Καλλιώρας

Ο ιδεο-ψυχαναγκασμός αποτελεί μια ιδιαίτερα σοβαρή περίπτωση αγχώδους διαταραχής των ανθρώπων. Η ψυχωτική αυτή πολυσχιδής διαδικασία διακρίνεται κυρίως από ατομικές, επαναλαμβανόμενες, εσωτερικές εμμονές, παρορμήσεις, ιδεοληψίες, βαθιές επιθυμίες και ψυχαναγκασμούς. Τα άτομα γνωρίζουν, ή πρέπει να γνωρίζουν, ότι όλα αυτά που τους συμβαίνουν, είναι ένα γνήσιο ιδεατό κατασκεύασμα του ίδιου του μυαλού τους και μόνο. Ψυχαναγκαστική διαταραχή, όπως μπορεί να είναι, λόγου χάρη, η βαθιά επιθυμία για την αύξηση του κοινωνικού στάτους ενός ανθρώπου, συνθέτει τις «εγω-δυστονικές»

εμμονές, που, ναι μεν το ίδιο άτομο τις αναγνωρίζει από μόνο του ως περιττές, ως παράλογες, τις ερμηνεύει δε ως ασθένεια, εντούτοις, ωστόσο, δεν μπορεί να τις ελέγξει, ή, εν τέλει, δεν μπορεί και να τις αποφύγει ψυχικώς.

Για παράδειγμα, οι καθηγητές κκ. Rucker και Galinsky (Kellogg, Northwestern University), σε σχετική έρευνά τους, απέδειξαν ότι οι άνθρωποι, γενικώς, είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να πληρώσουν υψηλότερες τιμές, για εκείνα τα προϊόντα, που θα τους ανέβαζαν, κατά συμβολικό τρόπο, το κοινωνικό τους στάτους. Η ανελαστική αλήθεια είναι πως, το αίσθημα της δύναμης, η απήχηση της εξουσίας, η ψυχολογική απειλή της αδυναμίας του επιδεκτικού τύπου του καπιταλισμού και η αίσθηση ανασφάλειας, «κατακεραύνωσαν» και «ζάλισαν», ψυχαναγκαστικά, τόσο τους ανθρώπους (τον καθένα) χωριστά, όσο και προσέτι ομαδικά, ως ψυχαναγκαστική μόδα, ή ως «άθελος ωφελιμιστικός» συρμός, ολάκερες κοινωνίες και ολόκληρα κράτη. Η αίσθηση της κοινωνικής ανασφάλειας «μετριάζεται» σημαντικά, για ορισμένους, με την αγορά, λόγου χάρη, ενός Rolex, του ενός εκατ. ευρώ, ή ενός υπερπολυτελούς κινητού (I Phone 4), των έξη εκατομμυρίων ευρώ!

Αυτή δε η διαταραχή, μέσα στο γενικότερο διεθνικό και αλληλοεξαρτώμενο κοινωνικό δίκτυο, που ομοιάζει με ένα αλληλο-διασυνδεδεμένο «μεγάλο πλανητικό χωριό», φέρνει μαζί της πάμπολλες αδάμαστες κοινωνικές αλλαγές και αρκετά δυσοίωνα κοινωνικά παρεπόμενα, που όταν, όλοι και όλα «συναντηθούν» στο ίδιο σημείο αναφοράς, τότε: γεννάται μια γιγάντια κοινωνικά «καρκινογόνος» φύτρα, ή μια μοναδιαία αθέατη αιτία, για την διαχρονική, συνθετική και σωρευτική δημιουργία της όποιας οικονομικής κρίσης. Η κρίση (των εκπτωτικών δόσεων) και ο μετέπειτα δημιουργούμενος αυτο-καταστροφικός φαύλος κύκλος του «αγοραστικού» ιδεο-ψυχαναγκασμού, επιφέρει, αναπόδραστα, ένα μοναδικό συλλογικό αποτέλεσμα, ενώ, ταυτοχρόνως, «κρεμάει» και μια νοητή πινακίδα, για όλους, που γράφει ευκρινώς: «εξαρτησιακό αδιέξοδο!».

Στη ίδια ρουτίνα και νοοτροπία, τα σημάδια της ψυχαναγκαστικής υπερ-κατανάλωσης, φαίνεται ότι «θεραπεύουν» την ήπια μελαγχολία, όσο, ομοίως, «κουράρουν» και την επιμένουσα χρονικώς βαθύτατη ανία. Ο εθισμός και η εξάρτηση, από την απολύτως αχρείαστη κατανάλωση αγαθών, γίνεται διαχρονικά ένας δηλωτικός και εμφανής «βρόγχος»: στις άδειες τσέπες μας, στις περεταίρω φουσκωμένες πιστωτικές μας κάρτες, στις δόσεις, καθώς και στα επιπρόσθετα δυσθεώρητα π