Η ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΟY ΕΡΜΗ

του
Προκόπη Παυλόπουλου
Βουλευτή, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
(στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της Κυριακής 1/7/2012
στο ένθετο «τέχνες και γράμματα», σελ. 8)

Εν είδει προοιμίου στα όσα έπονται μια –προφανώς κοινότοπη, πλην όμως απολύτως αναγκαία για λόγους στοιχειώδους σεβασμού της ιστορικής αλήθειας- ταπεινή υπόκλιση μπροστά στο μεγαλείο της γλώσσας μας: Εδώ και χιλιετίες πορεύεται αδιατάρακτη, ως αυθεντικό πρότυπο μιας αέναης συγκλονιστικής γονιμοποίησης, ποτίζοντας στο διάβα της σχεδόν κάθε άλλη εφήμερη γλώσσα

και πρωτεϊκώς πολυδιάστατη ετυμολογική μήτρα της.
​Ένα μικρό αλλ’ άκρως αντιπροσωπευτικό- κατά τη γνώμη μου φυσικά- δείγμα αυτής της διαχρονικής ετυμολογικής και, συνακόλουθα, νοηματικής επικυριαρχίας της ελληνικής γλώσσας παρέχει, ιδίως στις μέρες μας λόγω της προϊούσας κανονιστικής ρευστότητας της έννομης τάξης, η prima vista «παράξενη» σύνδεση του αρχαίου θεού Ερμή με την ερμηνεία και εφαρμογή του κανόνα δικαίου. Του κάθε κανόνα δικαίου. Και να γιατί:
. Σύμφωνα με το ως τώρα κοινώς αποδεκτό «δόγμα» της νομικής επιστήμης, οιοσδήποτε κανόνας δικαίου –από την κορυφή της δικαιικής ιεραρχίας ως τη βάση της, ήτοι από τον θεσμικό «θρόνο» του Συντάγματος ως τo σχεδόν αδιόρατο «κανονιστικό ψήγμα» της καθημερινής δικαιοπραξίας- ενεργοποιείται και αποκτά τη ρυθμιστική του δύναμη μέσα από την ερμηνεία του κανονιστικού του περιεχομένου, η οποία και οδηγεί τελικώς στην εφαρμογή του. Δηλαδή μέσα από τη νοητική διεργασία που συνδέει το κανονιστικό αυτό περιεχόμενο με τα πραγματικά περιστατικά τα οποία μπορούν, κατά περίπτωση, να υπαχθούν στο πλαίσιό του, προκειμένου ο κανόνας δικαίου να επιδράσει στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι δια της παραγωγής των έννομων αποτελεσμάτων του.
Α. Αυτό, άλλωστε, υποδηλώνει με ενάργεια η κλασική απόφανση του ρωμαίου νομομαθούς Celsus, κατά την οποία δεν έχει τόσο σημασία το γράμμα του νόμου αλλά η κανονιστική του δύναμη, όπως προκύπτει ιδίως μέσα από την τελολογική του ερμηνεία, που συμπυκνώνει όλες τις μορφές ερμηνείας, συμπεριλαμβανομένης της αναλογίας: “Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac protestatem” (L.17,D.1,3,17).
B. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η ιδιομορφία εκείνη του κανόνα δικαίου, η οποία έγκειται στη διαδικασία υπαγωγής των πραγματικών περιστατικών εντός των κανονιστικών του ορίων, τον φέρνει πολύ κοντά, ως προς την εφαρμογή του, με τη μαθηματική λογική, όπως αυτή εκτυλίσσεται κατά τη σύνδεση του, υπό την ευρεία του όρου έννοια, μαθηματικού τύπου με τα εξωτερικά, αριθμητικά ή φυσικά, δεδομένα τα οποία υπάγονται σ’ αυτόν.

. Με βάση την κατά τ’ ανωτέρω σειρά συλλογισμών ο ερμηνευτής –κάθε μορφής, π.χ. ο δικαστής ή το διοικητικό όργανο που λειτουργεί στο πλαίσιο της αρχής της νομιμότητας- οιουδήποτε κανόνα δικαίου συμπεριφέρεται, κατά την ενεργοποίηση του τελευταίου, ως ένα είδος «διαμεσολαβητή» ή «αγγέλου» μεταξύ του νοήματός του και της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας, την ο