Συνέδριο ΠΔΣ: «Δικηγορικό επαγγελματικό απόρρητο υπό την ευρωπαϊκή νομολογία»

Ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος (ΠΔΣ) διοργανώνει στις 16 Ιανουαρίου Συνέδριο με θέμα  «Το δικηγορικό επαγγελματικό απόρρητο υπό την ευρωπαϊκή νομολογία»

To Προγραμμα της εκδήλωσης

 

Σε σχετική ανακοίνωση σημειώνονται επίσης τα εξής:

Ο ΠΔΣ προβαίνει στην παρούσα ενημέρωση τηρώντας την Αρχή της Διαφάνειας, και στα πλαίσια της διασφάλισης της τήρησης της Αρχής της Νομιμότητας κάτω από τον Κανονισμό 9 των περί Δεοντολογίας

των Δικηγόρων Κανονισμών του 2002 (Κ.Δ.Π. 237/2002) ως αυτοί έχουν τροποποιηθεί, και της Διασφάλισης του Επαγγελματικού Δικηγορικού Απορρήτου κάτω από τον Κανονισμό 13(1) που αναγνωρίζει ρητά το Επαγγελματικό Δικηγορικό Απόρρητο πρώτον ως θεμελιώδες και πρωταρχικό Δικαίωμα αλλά και, δεύτερον, Υποχρέωση του κάθε Δικηγόρου, που πρέπει να τυγχάνει, παράλληλα, και της προστασίας του Δικαστηρίου καθώς και οποιασδήποτε Κρατικής ή Δημόσιας Αρχής. 

Έχοντας τα πιο πάνω υπόψη, ο ΠΔΣ ενημερώνει για τα ακόλουθα: 

1. Απόφαση Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 8ης Δεκεμβρίου 2022 στην Υπόθεση C‑694/20

1.1 Στην Απόφαση του Τμήματος Μείζονος Συνθέσεως του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) της 8ης Δεκεμβρίου 2022 στην Υπόθεση C‑694/20, με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, που υπέβαλε το Grondwettelijk Hof  του Βελγίου, στο πλαίσιο της δίκης Orde van Vlaamse Balies , IG, Belgian Association of Tax Lawyers , CD, JU κατά Vlaamse Regering , αναγνωρίστηκε ρητά η Νομική Υποχρέωση, δυνάμει του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συγκεκριμένα του Άρθρου 7 του Χάρτη Θεμελιωδιών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και Άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Συμβάσης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών του Συμβουλίου της Ευρώπης, αντίστοιχα, για Σεβασμό και Τήρηση του Νομικού Απορρήτου, που περιλαμβάνει και την παροχή Νομικής Συμβουλής πέραν διαδικασιών που είτε είναι πιθανές είτε βρίσκονται ήδη ενώπιον Δικαστηρίου.  Συγκεκριμένα το ΔΕΕ τόνισε , μεταξύ άλλων, ότι (πρόσθετη έμφαση):

“25. Συναφώς, επισημαίνεται ότι το άρθρο 7 του Χάρτη, το οποίο αναγνωρίζει σε κάθε πρόσωπο το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και των επικοινωνιών του, αντιστοιχεί στο άρθρο 8, παράγραφος 1, της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, που υπογράφηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 (στο εξής: ΕΣΔΑ), ενώ το άρθρο 47, το οποίο κατοχυρώνει το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου, αντιστοιχεί στο άρθρο 6, παράγραφος 1, της ΕΣΔΑ.

27 Όσον αφορά το κύρος του άρθρου 8αβ, παράγραφος 5, της τροποποιημένης οδηγίας 2011/16 υπό το πρίσμα του άρθρου 7 του Χάρτη, από τη νομολογία του ΕΔΔΑ προκύπτει ότι το άρθρο 8, παράγραφος 1, της ΕΣΔΑ προστατεύει την εμπιστευτικότητα οποιασδήποτε αλληλογραφίας μεταξύ ιδιωτών και παρέχει αυξημένη προστασία στην επικοινωνία μεταξύ των δικηγόρων και των πελατών τους (πρβλ. απόφαση του ΕΔΔΑ της 6ης Δεκεμβρίου 2012, Michaud κατά Γαλλίας, CE:ECHR:2012:1206JUD001232311, §§ 117 και 118). Όπως και η διάταξη αυτή, στο προστατευτικό πεδίο της οποίας εμπίπτει όχι μόνον η δραστηριότητα της υπερασπίσεως αλλά και η παροχή νομικών συμβουλών από ανεξάρτητο δικηγόρο, το άρθρο 7 του Χάρτη διασφαλίζει κατ’ ανάγκην το απόρρητο της παροχής νομικών συμβουλών τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την ύπαρξή της. Πράγματι, όπως επισήμανε το ΕΔΔΑ, τα πρόσωπα που συμβουλεύονται δικηγόρο μπορούν ευλόγως να αναμένουν ότι η μεταξύ τους επικοινωνία θα παραμείνει ιδιωτική και εμπιστευτική [απόφαση της 9ης Απριλίου 2019, Altay κατά Τουρκίας (No 2), CE:ECHR:2019:0409JUD001123609, § 49]. Ως εκ τούτου, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, είναι επιβεβλημένο τα πρόσωπα αυτά να μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη ότι ο δικηγόρος τους δεν θα αποκαλύψει σε κανέναν, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, ότι τους παρέχει συμβουλές.”.

1.2 Με βάση το πιο πάνω σκεπτικό, το ΔΕΕ αποφάσισε ότι συγκεκριμένη πρόνοια της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2011, σχετικά με τη διοικητική συνεργασία στον τομέα της φορολογίας και με την κατάργηση της οδηγίας 77/799/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2018/822 του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2018, ευρύτερα γνωστής και Οδηγίας DAC6, ήταν νομικά ανίσχυρη εξαιτίας της εφαρμογής του Νομικού Επαγγαλμετικού Απορρήτου υπό το πρίσμα του Άρθρου 7 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, η Απόφαση του ΔΕΕ αναφέρει ότι (δική μας έμφαση) : 

‘Το άρθρο 8αβ, παράγραφος 5, της οδηγίας 2011/16/ΕΕ του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2011, σχετικά με τη διοικητική συνεργασία στον τομέα της φορολογίας και με την κατάργηση της οδηγίας 77/799/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2018/822 του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2018, είναι ανίσχυρο υπό το πρίσμα του άρθρου 7 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο μέτρο που η εφαρμογή του από τα κράτη μέλη επιβάλλει κατ’ αποτέλεσμα στον δικηγόρο ο οποίος ενεργεί ως ενδιάμεσος, υπό την έννοια του άρθρου 3, σημείο 21, της οδηγίας, όπως αυτή τροποποιήθηκε, σε περίπτωση που απαλλάσσεται από την υποχρέωση υποβολής πληροφοριών, η οποία προβλέπεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 8αβ της οδηγίας, όπως αυτή τροποποιήθηκε, λόγω του επαγγελματικού απορρήτου από το οποίο δεσμεύεται, να γνωστοποιεί χωρίς καθυστέρηση σε κάθε άλλον ενδιάμεσο ο οποίος δεν είναι ο πελάτης του τις υποχρεώσεις υποβολής πληροφοριών τις οποίες αυτός ο άλλος ενδιάμεσος υπέχει δυνάμει της παραγράφου 6 του άρθρου 8αβ.’. 

2. Εκκρεμούσα Διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς την παροχή νομικών συμβουλών από δικηγόρο στον τομέα του εταιρικού δικαίου

2.1 Κατά την 23η Οκτωβρίου 2023, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντίγραφο, στην Ελληνική γλώσσα, των Προδικαστικών Ερωτημάτων που περιέχονται στην Αίτηση προδικαστικής αποφάσεως την οποία υπέβαλε το Cour administrative (Λουξεμβούργο) στις 12 Ιουλίου 2023 στα πλαίσια της Υπόθεσης F και Ordre des avocats du barreau de Luxembourg κατά Υπηρεσίας Άμεσης Φορολογίας (Υπόθεση C-432/23, Ordre des avocats du Barreau de Luxembourg). Τα εν λόγω Προδικαστικά Ερωτήματα, που αφορούν την εφαρμογή του Δικηγορικού Απορρήτου σε σχέση με την παροχή νομικών συμβουλών από δικηγόρο στον τομέα του εταιρικού δικαίου και εν προκειμένω με σκοπό τη δημιουργία εταιρικής επενδυτικής δομής.

3. Απόφαση ΕΔΔΑ ημερομηνίας 17 Δεκεμβρίου 2020 στην Υπόθεση 459/18 SABER v. NORWAY

3.1 Περαιτέρω, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην Απόφαση του ημερομηνίας 17 Δεκεμβρίου 2020 στην Υπόθεση 459/18 SABER v. NORWAY, τόνισε  ότι (πρόσθετη έμφαση): 

“... Moreover, the Court has stressed that it is clearly in the general interest that any person who wishes to consult a lawyer should be free to do so under conditions which favour full and uninhibited discussion and that it is for that reason that the lawyer-client relationship is, in principle, privileged. It has not limited that consideration to matters relating to pending litigation only and has emphasised that, whether in the context of assistance for civil or criminal litigation or in the context of seeking general legal advice, inpiduals who consult a lawyer can reasonably expect that their communication is private and confidential (see, for example, Altay v. Turkey (no. 2), no. 11236/06, §§ 49-51, 9 April 2019, and the references therein).”.

4. Θέση Ευρωπαϊκής Ένωσης και Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφορικά με τη Νομοθεσία περί της Προστασίας Προσώπων που Αναφέρουν Παραβάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου

4.1 Σημειώνεται ότι και η ίδια η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει πρόσφατα ενστερνιστεί την ίδια γραμμή πλεύσης με το ΔΕΕ καθώς και το ΕΔΔΑ. Συγκεκριμένα, μέσω της πρόνοιας του Άρθρου 4(4)(β) του περί της Προστασίας Προσώπων που Αναφέρουν Παραβάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου Νόμου του 2022 (Ν. 6(I)/2022), έχει διασαφηνιστεί πως το Δικηγορικό Απόρρητο εξαιρείται από την εφαρμογή της συγκεκριμένης Νομοθεσίας που σχετίζεται και με θέματα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών και πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας . 

4.2 Και αυτή η πράξη της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι απόλυτα σύμφωνη με το Άρθρο 3(3)(β) της σχετικής δικαιοδοτικής νομοθετικής πράξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της Οδηγίας 2019/1937/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2019 σχετικά με την προστασία προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης, που αναφέρει ότι: “Η παρούσα οδηγία δεν θίγει την εφαρμογή του ενωσιακού ή εθνικού δικαίου σχετικά με οποιοδήποτε από τα ακόλουθα: ... β) την προστασία του δικηγορικού και του ιατρικού απορρήτου’. 

5. Θέση Αγγλικού Bar Standards Board (BSB) ημερομηνίας 28 Σεπτεμβρίου 2023

5.1 Το Αγγλικό Bar Standards Board (BSB), στη δική του τοποθέτηση ημερομηνίας 28 Σεπτεμβρίου 2023  απέρριψε την εισήγηση του Υπουργείου Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου περί κοινού επόπτη (στην Αγγλική Single Professional Services Supervisor), αναφέροντας, θέσεις, που ήδη ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος έχει θέσει ενώπιον τόσον της Εκτελεστικής όσον και της Νομοθετικής Εξουσίας, και σχετίζονται άμεσα με το θέμα του Νομικού Προνομίου καθώς και με το συναφές ζήτημα της Ανεξαρτησίας του Νομικού Λειτουργήματος. Ως προς τις θέσεις αυτές του Bar Standards Board (BSB) ημερομηνίας 28 Σεπτεμβρίου 2023 , γίνεται παραπομπή στο κατωτέρω απόσπασμα (πρόσθετη έμφαση): 

‘… The legal sector's independence could be brought into question under models 3 and 4 which might make the UK a less attractive place internationally for the supply of legal services. The proposal of a public body looking at barristers’ files as part of AML supervision could put at risk the principle of legal professional privilege. Barristers may be instructed in cases against the government and the scenario of a public body supervising that barrister could give rise to conflicts of interest.’. 

6. Θέσεις και Εισηγήσεις του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου 

6.1 Η προαναφερθείσα Απόφαση του Τμήματος Μείζονος Συνθέσεως του ΔΕΕ της 8ης Δεκεμβρίου 2022 στην Υπόθεση C‑694/20 και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπερέχουν κατά την εφαρμογή τους έναντι και οποιασδήποτε πρόνοιας αντίθετου Νόμου της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως απορρέει και από το Άρθρο 1Α του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. 

6.2 Εύλογα αναμένεται η πιστή εφαρμογή της δεύτερης πτυχής του Δεοντολογικού Κανονισμού 13(1). Δηλαδή, η προστασία του Επαγγελματικού Δικηγορικού Απορρήτου από τις Κρατικές ή Δημόσιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την κρίσιμη συμβολή της Κυπριακής Πολιτείας. 

6.3 Επομένως, υποβάλλονται οι εισηγήσεις όπως:

6.3.1 το Υπουργικό Συμβούλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας και η Βουλή των Αντιπροσώπων διασφαλίσουν την τήρηση της Αρχής της Νομιμότητας, μέσω της εφαρμογής της Νομολογίας του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ, όσον αφορά οποιαδήποτε μελλοντικά προτεινόμενα νομοθετικά διαβήματα, 

6.3.2 τα συναρμόδια Υπουργεία Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, και Οικονομικών, δρώντας σύμφωνα με τις Γενικές Αρχές Δικαίου που έχουν καταγραφεί στις πιο πάνω αναφερόμενες Αποφάσεις του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ, προβούν, κατόπιν σχετικής διαβούλευσης με το Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου και των υπόλοιπων Μελών της Συμβουλευτικής Αρχής που έχει εγκαθιδρυθεί με βάση το Άρθρο 56 του περί της Παρεμπόδισης και Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες Νόμου του 2007 (Ν. 188(I)/2007) ως αυτός έχει τροποποιηθεί, σε υποβολή ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, και εν συνεχεία της Βουλής των Αντιπροσώπων, Τροποποιητικού Νομοσχεδίου, με σκοπό την τροποποίηση του εν λόγω Νόμου, και 

6.3.3 το Υπουργείο Οικονομικών προβεί, κατόπιν σχετικής διαβούλευσης με το Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, σε υποβολή ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, και εν συνεχεία της Βουλής των Αντιπροσώπων, Τροποποιητικού Νομοσχεδίου, με σκοπό την τροποποίηση της Νομοθεσίας για Ανταλλαγή Φορολογικών Πληροφοριών που σχετίζεται με την εφαρμογή της Οδηγίας DAC6, και συγκεκριμένα του περί Διοικητικής Συνεργασίας στον Τομέα της Φορολογίας (Τροποποιητικού) Νόμου του 2021 (Ν. 41(Ι)/2021), ούτως ώστε να υπάρξει ορθή και πλήρης καταγραφή της σχετικής εξαίρεσης όσον αφορά την εφαρμογή του Επαγγελματικού Δικηγορικού Απορρήτου. 

Τα πιο πάνω έχουν υποβληθεί γραπτώς από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο ενώπιον του εξοχότατου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κυρίου Νίκου Χριστοδουλίδη, του αξιότιμου Προέδρου και των Μελών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, καθώς και όλων των Μελών της Συμβουλευτικής Αρχής που έχει συσταθεί στη βάση του Άρθρου 56 του Ν. 188(I)/2007. 

Είναι ξεκάθαρο ότι η τήρηση των Αρχών του Κράτους Δικαίου, περιλαμβανομένης και της Υποχρεώσης Τήρησης του Δικηγορικού Επαγγελματικού Απορρήτου, αποτελεί την ευθύνη και υποχρέωση, όχι μόνον των ίδιων των Δικηγόρων, αλλά και της Πολιτείας. Αυτή η υποχρέωση θα πρέπει να μετουσιώνεται πάντοτε και σε πράξη. Και ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος είναι και θα είναι παρών στη διεκδίκηση της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Αρχής του Κράτους Δικαίου.