Σύλληψη Ντενκτάς, 1967: Άγνωστες πτυχές από τη ζωή του στις Κεντρικές Φυλακές

Με αφορμή την 8η επέτειο του θανάτου του ιστορικού ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, ιδρυτή της ΤΜΤ και πατέρα της διχοτόμησης και της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, το «SigmaLive» φέρνει στο φως μια άγνωστη μαρτυρία για τη σύλληψή του το 1967.

Στις 31 Οκτωβρίου 1967 συνελήφθη ο Rauf Denktaş, μαζί με δύο άλλους Τουρκοκύπριους, στον Άγιο Θεόδωρο της Καρπασίας, τη στιγμή που προσπαθούσε να εισέλθει παράνομα στην Κύπρο.

Σύμφωνα με ανακοινωθέν του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών της ίδιας ημέρας, «ως ανακρινόμενος ο Ντενκτάς είπεν, ήλθεν εις Κύπρον επί μυστική αποστολή και διά να θέσει εις εφαρμογήν ωρισμένας οδηγίας και εντολάς της Τουρκικής Κυβερνήσεως». Μαζί τους έφεραν όπλα, καθώς και «βαλίτσα περιέχουσα σημαντικά έγγραφα».

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Χαράλαμπο Χαραλαμπίδη, στο βιβλίο του Ραούφ Ντενκτάς: Βίος και Πολιτεία μιας Διχασμένης Προσωπικότητας της Εγγύς και Μέσης Ανατολής (Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Γερμανός, 2003), ο Ντενκτάς είχε αποχωρήσει κακήν κακώς από τον Κύπρο το 1964, αφού προκάλεσε μαζί με την ΤΜΤ τις ταραχές του Δεκεμβρίου του 1963. Επανήλθε κρυφά στις 31 Ιουλίου του 1964 και υποκίνησε τη δημιουργία του θύλακα Τηλλυρία-Λεύκας, ενισχύοντας τους Τουρκοκύπριους με φοιτητές και άλλους άτακτους από την Τουρκία. Μετά τις μάχες της Τηλλυρίας και τη νικηφόρα παρουσία της Εθνικής Φρουράς, ο Ντενκτάς διέφυγε και πάλι προς Τουρκία, αποχωρώντας νύκτα από τον ορμίσκο των Κοκκίνων με τουρκικό πολεμικό σκάφος και εγκαταστάθηκε στην Άγκυρα. Από εκεί, εκ του ασφαλούς, κατηγορούσε την κυπριακή κυβέρνηση για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων και για δήθεν εγκλήματα εναντίον τους, και καλούσε συνεχώς σε εξέγερση.

Την εποχή εκείνη, όπως γράφει ο Χαραλαμπίδης, ακόμα και οι τουρκικές κυβερνήσεις είχαν επιβάλει διακριτική λογοκρισία στον Ντενκτάς, απαγορεύοντάς του την επιστροφή στην Κύπρο. Εναντίον του είχαν ταχθεί και οι μετριοπαθείς τουρκοκυπριακοί παράγοντες, με επικεφαλής τον τότε αποχωρήσαντα Αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Φαζίλ Κουτσιούκ. Να σημειωθεί πως ο Κουτσιούκ, μαζί με τους υπόλοιπους Τουρκοκύπριους αξιωματούχους, που συμμετείχαν στην ΤΜΤ, είχαν δημιουργήσει από τον Δεκέμβριο του 1963 αποσχιστική οντότητα στους θύλακες, την οποία αποκαλούσαν «Διοίκηση». Αυτοί, σύμφωνα με τον Ντενκτάς, φαίνεται να έπεισαν την Άγκυρα πως τυχόν επιστροφή του θα προκαλούσε πόλεμο. Τότε, η Τουρκία απέφευγε την προοπτική πολέμου στην Κύπρο, αφού υπήρχε η Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού, η οποία ήταν ενισχυμένη με άρματα μάχης.

Τελικά, και πάντα σύμφωνα με τον Χαραλαμπίδη, με τη σιωπηρή συγκατάθεση της Άγκυρας, ο Ντενκτάς αναχώρησε κρυφά από την Αλεξανδρέττα και έφθασε, μαζί με δύο συντρόφους του, κρυφά στην Κύπρο το βράδυ της 30ης προς την 31η Οκτωβρίου. Σχεδόν αμέσως συνελήφθησαν στον Άγιο Θεόδωρο Καρπασίας. Όπως κατέγραψε το ΓΔΠ, τα τρία πρόσωπα «επεσημάνθησαν και διά κοινής ενεργείας Εθνικής Φρουράς και Αστυνομίας συνελήφθησαν».

Σύμφωνα με τον Χαραλαμπίδη, ο Ντενκτάς και οι δύο συνοδοί του, Erol İbrahim και Osman Nejat Konuk μεταφέρθηκαν στο Αρχηγείο του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία, όπου ανακρίθηκαν με υπόδειξη του Αρχηγού της ΑΣΔΑΚ (Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Αμύνης Κύπρου), Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα «Διγενή», πριν παραδοθούν στην Αστυνομία. Στις 2 Νοεμβρίου προσήχθησαν ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, «το οποίον εξέδωσε διάταγμα οκταημέρου κρατήσεως των προς συνέχισιν των ερευνών δι’ ισχυριζόμενα αδικήματα εναντίον του κράτους». Στις 9 Νοεμβρίου, το Δικαστήριο ανανέωσε το διάταγμα κράτησης. Σύμφωνα με το ΓΔΠ, συνήγορός τους ήταν ο Δικηγόρος Αλή Ντανά. Την Κυπριακή Δημοκρατία εκπροσώπησαν ο Δικηγόρος της Δημοκρατίας Αχιλλεύς Φράγκος και εκ μέρους της Αστυνομίας ο Ανώτερος Αστυνόμος Γιώργος Χατζηλοΐζου, υπό την επίβλεψη του οποίου διεξάγονταν οι αστυνομικές έρευνες.

Το «SigmaLive» συνομίλησε με αστυνομικό εν αποστρατεία, που γνώριζε καλά την περιοχή και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η σύλληψη και συμμετείχε ο ίδιος στο αστυνομικό απόσπασμα που φρουρούσε τους τρεις στις Κεντρικές Φυλακές.  

Σύμφωνα την ίδια μαρτυρία, η αρχική σύλληψη έγινε από Θηροφύλακα (άλλες πηγές αναφέρουν Αγροφύλακα), ο οποίος τους μετέφερε στον Αστυνομικό Σταθμό του Αγίου Θεοδώρου (πρώην Σταθμός Χωροφυλακής, πριν τη συνένωση των δύο Σωμάτων Ασφαλείας).

Έξω από τον Αστυνομικό Σταθμό Αγίου Θεοδώρου έτυχε να περνά ένας δάσκαλος της περιοχής, ο οποίος αναγνώρισε από την όψη τον Ντενκτάς και είπε «εν ο Ντενκτάς τούτος, γιατί εν τον παίζετε;» Να σημειωθεί πως ο εν αποστρατεία αστυνομικός θυμάται πως η UNFICYP της περιοχής, αφού έμαθε προφανώς για τη σύλληψη Ντενκτάς, περικύκλωσε τον Αστυνομικό Σταθμό.

Στις Φυλακές, τον θυμάται να «έτρωγε “σατσιανάκατα”, χωρκάτικα, πολύ φαΐ, και το δικό του και των άλλων». Οι άλλοι έπρεπε να τον περιμένουν να τελειώσει, πριν να φάνε. Μετά, όταν πλενόταν, είχε 3-4 κολόνιες μαζί του, τις οποίες έτριβε στα χέρια, στις μασχάλες, στο στήθος και στην φαλάκρα του.

Ο Ντενκτάς και οι άλλοι είχαν υποβληθεί σε εξαντλητική ανάκριση και έδωσαν γραπτές καταθέσεις. Μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνει η κατάθεση Ντενκτάς (η οποία συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη), στην οποία μεταξύ άλλων:

Αναφέρεται στις προσπάθειές του να επιστρέψει στην Κύπρο και στην αρνητική στάση των ηγετών της Άγκυρας.Κατηγορεί τον Δρα Κουτσιούκ και τους άλλους Τουρκοκύπριους ότι τον διέβαλλαν στις εκάστοτε κυβερνήσεις της Άγκυρας και τον χαρακτήριζαν ως ταραχοποιό και επικίνδυνο, ακόμη και για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.Ομολογεί ότι ήθελε να επιστρέψει στην Κύπρο, για να πείσει τους Τουρκοκύπριους να δεχθούν ως λύση την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και να αποζημιωθούν όσοι ήθελαν να πάνε στην Τουρκία.Κατηγορεί την Τουρκία ότι είχε εγκαταλείψει τους Τουρκοκύπριους, για να υποχρεωθούν να δεχθούν τη λύση της Ένωσης.

Ειδικά για το ζήτημα της Ένωσης και της παρουσίας Ελληνικού Στρατού, καταγράφονται τα εξής στην κατάθεση Ντενκτάς:

«Στην σημερινήν κατάστασιν το πρόβλημα της Κύπρου δεν λύεται, στρατιωτικώς. Διότι ήρθεν ο ελληνικός στρατός και έκατσεν εδώ. Δεν μπορείς να τους διώξης χωρίς πόλεμον. Για την Κύπρον δεν γίνεται πόλεμος. Να το ξεχάσωμεν αυτό. Ώστε πρέπει πολιτικώς. Εγώ λέγω ότι πρέπει να στραφούν στην αρχήν, να παρακαθήσουν όσοι υπέγραψαν τις Συμφωνίες της Ζυρίχης, Τουρκία, Ελλάδα και Άγγλοι, να ιδρύσουν μιαν Επιτροπείαν από Κυπρίους στους οποίους να πουν: “Συνεδριάστε και οπουδήποτε καταλήξετε να μας το πείτε και να γνωρίζωμεν κι εμείς”. Να μιλήσωμεν, να δούμεν που θα καταλήξωμεν. Εάν καταλήξωμεν εις λύσιν εκαταλήξαμεν. Δεν εκαταλήξαμεν, πάλαι πίσω στην Τουρκίαν».

Η πιο πάνω αναφορά στην κατάθεσή του διασταυρώνεται και από τη μαρτυρία του αφυπηρετήσαντα αστυνομικού, με τον οποίο μίλησαμε. Θυμάται πως ο Ντενκτάς τους είπε μια μέρα, καθώς τον φρουρούσαν ενόπλως, πως «για να λυθεί το Κυπριακό, πετάξετε τούντα όπλα, να ‘ρτει ο Μακάριος, ο Γιωρκάτζης, ο Βενιαμίν, ο Τάσσος, να σταυρώσουν τα πόθκια τους όπως εμένα τωρά, να κάτσουν χαμαί και να λυθεί το Κυπριακό».

Στη γραπτή κατάθεσή του προς την Αστυνομία, είπε και τα εξής για το θέμα της τελικής λύσης του Κυπριακού, όπως φαινόταν το 1967:

«Όταν ευρισκόμουν στην Τουρκία είχα υπόψιν ότι η Ένωσις έχει γίνει και ότι παραλείπεται μόνον το όνομα ακόμη. Εσείς θα περιμένετε έστω και επί 20 χρόνια μέχρις ότου να καμφθούμε εμείς τελείως και τότε να δώσετε το όνομα της ΕΝΩΣΕΩΣ. Η ιδέα μου αυτή είναι. Ώστε, λέγω: “Εμείς θα μπορέσωμεν να αντέξωμεν ακόμη 5 χρόνια; Όχι, τίποτε. Ώστε γιατί να περιμένωμεν ακόμη 5 χρόνια για να δούμεν τι θα γίνη; Να λέγωμεν από τώρα εις όσους επίστευαν στον ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΝ και έλεγαν ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΝ ή ΘΑΝΑΤΟΝ, ότι όπως κατέληξεν η υπόθεσις, η μόνη λύσις που απέμεινε είναι να αποζημιωθούν και να φύγουν αν δεν τους αρέσει. Όσον αφορά εκείνους που θα παραμείνουν εδώ το ΕΒΚΑΦ, τα Θρησκευτικά και η Παιδεία να είναι δικά μας, δηλαδή, οτιδήποτε κερδίσαμεν μέσω Ζυρίχης».

Ο Ραούφ Ντενκτάς επέστρεψε στην Τουρκία στις 12 Νοεμβρίου 1967, κάτι που είχε προβλέψει η εφημερίδα «Πατρίς». Με βάση επιστολές που δημοσίευσε στις 13 Νοεμβρίου 1967 το «Θάρρος», ο Ντενκτάς είχε κάνει έκκληση προς τον Γενικό Εισαγγελέα, Κρίτωνα Τορναρίτη, ο οποίος, σε συνεννόηση με την κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, αποφάσισε, με επιστολή στον δικηγόρο να τον ενημερώσει πως «απεφασίσθη όπως προς το παρόν μη προχωρήση η υπόθεσις διά να προσαχθή αυτός εις δίκην εν σχέση με τας εκκρεμείς κατηγορίας». Την απόλυση Ντενκτάς προέβλεπε και η εφημερίδα «Πατρίς». Σύμφωνα με το ανακοινωθέν του ΓΔΠ, τα κυπριακά διαβατήρια των τριών ακυρώθηκαν.

Ο Ντενκτάς, ο οποίος έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην έξαψη του ανθελληνικού, ρατσιστικού μίσους κατά τα γεγονότα του 1958 και του 1963-64, θα επιστρέψει στην Κύπρο ως συνομιλητής για το Κυπριακό το 1968, αφού μεσολάβησαν τα γεγονότα της Κοφίνου και η ταπεινωτική αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας.