Σταγόνες Ομήρου: Κύπρονδε

Ανάγνωση από τον Λάζαρο Μαύρο της «Σταγόνας Ομήρου» 10/12/20 στην Πρώτη Εκπομπή με τίτλο «Κύπρονδε» της δασκάλας Ελένης Σιούφτα. 

Ο θώρακας τον οποίο φοράει ο Αγαμέμνονας στη ραψωδία Λ,  ήταν κυπριακής προελεύσεως όπως μας ενημερώνει ο Όμηρος , δώρο μάλιστα  από τον  Κινύρα.

«Το στήθος σκέπασ᾽ έπειτα με θώρακα οπού δώρον

φιλοξενίας άλλοτε του έδωκε ο Κινύρας,

ότι το μέγα άκουσμα στην Κύπρον είχε φθάσει

που αρμένιζαν οι Αχαιοί ν᾽ ανέβουν εις την Τροίαν·

όθεν εφιλοδώρησεν αυτός τον βασιλέα» (Λ 19-23)

Ποιος ήταν όμως ο Κινύρας ο οποίος δεν γενεαλογείται

ως συνηθίζεται από τον Όμηρο, δηλαδή δεν αναφέρεται το όνομα του πατέρα του ούτε  δίνονται στοιχεία για τη γενιά του;

Ο Επίσκοπος Θεσσαλονίκης Ευστάθιος (1115 – 1195), ως υπομνηματιστής του Ομήρου συγκεντρώνει  πληροφορίες από διάφορους μελετητές οι οποίες αφορούν το πρόσωπο του  Κινύρα  στο βιβλίο του «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα.»

Σύμφωνα με μια πηγή ο Κινύρας ήταν βασιλιάς της Κύπρου ζάμπλουτος. Φιλοξένησε τους Αχαιούς και υποσχέθηκε να τους βοηθήσει παρέχοντας τα αναγκαία στην τρωϊκή εκστρατεία. Αθέτησε όμως την υπόσχεσή του κι έτσι ο Αγαμέμνονας τον καταράστηκε με αποτέλεσμα , έπειτα από μια ήττα του Κινύρα σε διαγωνισμό με αντίπαλο τον Απόλλωνα,  να πηδήξουν στην θάλασσα  και οι πενήντα κόρες του και να γίνουν θαλασσοπούλια (αλκυόνες).

Μια άλλη πηγή αναφέρει πως  τρεις Αχαιοί, ο Μενέλαος, ο Οδυσσέας  και ο Ταλθύβιος  πήγαν και βρήκαν τον Κινύρα προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή του στον Τρωικό Πόλεμο . Ο Κινύρας ενώ υποσχέθηκε να στείλει 50 πλοία, τελικά έστειλε μόνο ένα πραγματικό πλοίο.Τα υπόλοιπα 49 ήταν πήλινα ομοιώματα πλοίων τα οποία έριξε στην θάλασσα για  να πλέουν θεωρώντας πως έτσι δεν είχε αθετήσει τον όρκο του.

Ένας άλλος μύθος θέλει τον Κινύρα να δίνει ως προσφορά στον Τρωϊκό Πόλεμο τις τρεις κόρες του : την Οινώ , τη Σπερμώ και την Ελαϊδα οι οποίες έτρεφαν το στράτευμα «δυναμένων χορηγείν τεραστίως τα τρέφοντα», με τρόφιμα που χορηγούσε  ο ίδιος .

Ένα ενδιαφέρον σχόλιο που κάνει ο Ευστάθιος είναι ότι ο Κινύρας χάρισε για  να κερδίσει την ελληνική φιλία   και « ού δήπου διδούς εις ποινήν αστρατείας» και όχι ως εξαγορά της αποχής από τον τρωϊκό πόλεμο όπως έκανε ο Σικυώνιος Εχέπωλος ο οποίος έδωσε την φοράδα Αίθη στον ηγέτη της εκστρατείας Αγαμέμνονα  για να απέχει από τον πόλεμο αυτό!

Υπάρχουν κι άλλες ιστορίες τις οποίες δεν αναφέρει ο Ευστάθιος από άλλους αρχαίους συγγραφείς οι οποίες άλλοτε σχηματίζουν τη μορφή ενός Κινύρα ο οποίος είναι έμπρακτα υπερ των Αχαιών κι άλλοτε έναν Κινύρα ο οποίος αθετεί τις υποσχέσεις του προς αυτούς.

Γιατί οι ιστορίες που περιστρέφονται γύρω από τον Κινύρα είναι έχουν τέτοια διάσταση ως προς το περιεχόμενό τους;

Μια πολύ ενδιαφέρουσα εξήγηση δίνει η Ευαγγελία Τσαβλή στη διδακτορική της μελέτη «Κινύρας:Μελέτη στον Αρχαίο Κυπριακό Μύθο».

Υποθέτει πως :

 «οι  ιστορίες αυτού του είδους, οι οποίες παρουσιάζουν  τους Κυπρίους

ανυπάκουους και άπιστους απέναντι στους Έλληνες, αντανακλούν  την  πολιτική  κατάσταση  στο  νησί,  πριν  από  την  κυριαρχία  του  ελληνικού  στοιχείου  επί

του  αυτόχθονος  πληθυσμού.»

και ότι

«Η ομηρική διήγηση παρουσιάζει τον Κινύρα  ως έναν περισσότερο αρεστό και

  ευνοϊκό στους Αχαιούς ηγεμόνα, έτσι  όπως τον  έβλεπε  ή  ήθελε  να  τον

  βλέπει  η  ελληνική πλευρά. Η ανεκδοτολογική παράδοση (δηλαδή οι διάφορες ιστορίες)φαίνεται  πως  απηχεί,  μάλλον,  την  κυπριακή  άποψη  για  εκείνον  τον  αρχέγονο  πρόγονο(Κινύρα) που  κατόρθωσε,  καίτοι  τοπικός  ηγεμόνας,

να  αντισταθεί  στη  νέα τάξη πραγμάτων.  Ποια  από  τις  ανωτέρω  απόψεις  έχει  μεγαλύτερη  δόση ιστορικής  αλήθειας,  δεν  είμαστε  σε  θέση  να  γνωρίζουμε,  μολονότι  τα αρχαιολογικά  δεδομένα, όπως επισημάνθηκε, μαρτυρούν,

 κατά κανόνα, ειρηνική και όχι βίαιη  επιβολή των Ελλήνων στο κυπριακό

 έδαφος.»

Ας κρατήσουμε λοιπόν το γεγονός  πως  οι μύθοι τελικά  να μην είναι και τόσο αθώοι.

Ας μην στεκόμαστε με αφέλεια απέναντί τους γιατί δεν από ότι φαίνεται πίσω τους μπορεί να κρύβονται άλλα ...

Ο Όμηρος δεν επέλεξε να υπονομεύσει το όνομα του Κινύρα.

Αυτό που ήθελε , ανάμεσα στα άλλα ,  να δείξει  ήταν πως υπήρχαν δεσμοί ανάμεσα σε Κύπρο και  Ελλάδα.

Εκείνο το  Κύπρονδε το στολισμένο στον στίχο 21 της ραψωδίας Λ, μπορεί να είναι η  μοναδική  ιλιαδική αναφορά στο νησί μας αλλά είναι σημαντικότατη..

Κι εκείνος ο ανεκδιήγητος, δολωνικότατος και ανιστόρητος που δήλωσε κάποτε  πως «η Κύπρος κείται μακράν» , μάλλον δε διάβασε ποτέ του τον Όμηρο.