Πρύτανης: Το καινούριο αναδεικνύει την ανεπάρκεια των παλιών

«Το πολιτικό σύστημα όπως το ξέρουμε σήμερα δεν μπορεί να σταματήσει από τον κατήφορο. Δεν έχει τις δυνατότητες, τη φαντασία, και τις απαραίτητες παραστάσεις», αναφέρει σε αποκλειστική του συνέντευξη στο Sigmalive, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου, Κωνσταντίνος Χριστοφίδης.

Σε μια εφ΄ όλης της ύλης και άκρως ενδιαφέρουσα, όπως πάντα άλλωστε, συζήτηση, ο Πρύτανης ανοίγει τα χαρτιά του σε σχέση με το όραμά του για το

Στο πρώτο μέρος αυτής της συνέντευξης, την οποία δημοσιεύουμε σήμερα, μας μιλά για την απόφαση του Υπουργικού να επιτρέπει τη δημιουργία εταιρειών από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου Κύπρου, για τις διαφορές δημόσιου και κρατικού πανεπιστημίου, για το Κυπριακό, την πολιτική σκηνή αλλά και τη στάση που θα πρέπει οι πολίτες να κρατήσουν σε σχέση με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αποκαλύπτει μάλιστα, τι σχεδιάζει ο ίδιος για το μέλλον.

Σε προηγούμενες σας τοποθετήσεις δηλώσατε πως είστε υπέρ ενός δημόσιου και όχι ενός κρατικού πανεπιστημίου. Ποιες είναι οι βασικές διαφορές; Είναι ζήτημα αυτοδιοίκησης;

Αν δείτε το καταστατικό του, το BBC είναι ένα δημόσιος οργανισμός που χρηματοδοτείται από το κράτος και υπόκειται σε δημόσια λογοδοσία. Δεν είναι όμως κρατικός. Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι είναι πλήρως αυτοδιοικούμενος. Έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει για όλα τα θέματα που το αφορούν - από τηλεοπτικά προγράμματα μέχρι προσλήψεις και αμοιβές των υπαλλήλων του – εντελώς αυτόνομα. Με άλλα λόγια, αν και δημόσιο ίδρυμα, δεν είναι μέρος της δημόσιας υπηρεσίας.

Το ίδιο ισχύει και με τα δημόσια πανεπιστήμια στη Βρετανία, τη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία, και εν πολλοίς στη Σκανδιναβικές χώρες. Αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης και διοίκησης είναι ή γίνεται κοινός τόπος πλέον στον αναπτυγμένο κόσμο (δείτε λ.χ. σχετικές εκθέσεις του ΟΟΣΑ και συναφών υπερεθνικών οργανισμών). Αυτό που ζητούμε είναι η πλήρης αυτοδιοίκηση. Όταν υπάρχει ένας προϋπολογισμός, δεν νοείται οι βουλευτές να μας υποδεικνύουν πού ή πώς να διαθέσουμε τα χρήματα. Επιβάλλεται βέβαια η λογοδοσία και ο έλεγχος – που και πώς τα διαθέσαμε, όχι όμως η έγκριση της Βουλής για το τί θα κάνουμε.

Οι συνάδελφοί μου στη Βόρεια Ευρώπη εκπλήσσονται όταν τους λέω ότι οι πρυτανικές αρχές στο ΠΚ δεν έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν το σύστημα αξιολόγησης των υπαλλήλων, να μεταθέσουν διευθυντές ανάλογα με τις ικανότητές τους, τις επιδόσεις τους και τις ανάγκες του οργανισμού, να ανταμείψουν περισσότερο τους ικανούς (διοικητικούς και ακαδημαϊκούς), να καθορίζει το ίδιο το πανεπιστήμιο την κατανομή του συνολικού ακαδημαϊκού φορτίου των καθηγητών του, να ορίζει το πανεπιστήμιο το ύψος των μεταπτυχιακών διδάκτρων, και άλλα πολλά. Και μην ξεχνάτε, ότι ακόμα και πόρους εκτός τους κρατικού προϋπολογισμού (πάνω από τα μισά έσοδα του ΠΚ προέρχονται από πηγές εκτός του κυπριακού δημοσίου), υπάγονται σε όλες τις άκαμπτες διαχειριστικές ρυθμίσεις που ισχύει για τους πόρους του κρατικού προϋπολογισμού. Δεν μπορούμε να διαχειριστούμε ούτε τα δικά μας έσοδα όπως εμείς κρίνουμε απαραίτητο! Ζω μια καθημερινότητα άπειρων μικροπροβλημάτων με τα οποία ουδείς πρύτανης καλού πανεπιστημίου της βόρειας Ευρώπης ασχολείται.

Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε πρόσφατα να εγκρίνει ένα πάγιο σας ζήτημα, σε σχέση με τη δημιουργία εταιρειών από το Πανεπιστήμιο και τους ακαδημαϊκούς. Ο Γενικός Ελεγκτής παρουσιάστηκε επιφυλακτικός και εξέφρασε τις ανησυχίες του. Είναι πλέον κεκτημένο του Πανεπιστημίου; Ποια είναι η δική σας αντίληψη;

Είχαμε την περασμένη Δευτέρα συνάντηση με τον Γενικό Ελεγκτή για το θέμα αυτό, για να του εξηγήσουμε το σκεπτικό μας και να απαντήσουμε στις ανησυχίες του. Θέλω να πω ευθύς εξαρχής ότι εκτιμώ ιδιαίτερα τον Γενικό Ελεγκτή, τόσο ως θεσμό όσο και ως πρόσωπο. Θεωρώ ότι ο Γενικός Ελεγκτής αντιλαμβάνεται πώς λειτουργεί ο σύγχρονος κόσμος και όταν του δώσουμε σχετικές διευκρινίσεις και του παρουσιάσουμε στοιχεία από άριστες πρακτικές εκπαιδευτικά προηγμένων χωρών, θα κατανοήσει τι επιδιώκουμε να κάνουμε. Θα συμφωνήσω με το Γενικό Ελεγκτή ότι πρέπει να υπάρχουν κάποια όρια. Δεν πρέπει να συγχέονται οι ρόλοι ενός ακαδημαϊκού δασκάλου. Για παράδειγμα, στο Ισραήλ που είναι ένα start-up nation, δεν μπορεί ο καθηγητής ο οποίος ιδρύει μια εταιρία ή μια spin-off να είναι ο CEO της εταιρείας. Αυτό είναι σωστό, δεν πρέπει να μπερδεύονται οι ρόλοι, για να αποφεύγονται συγκρούσεις συμφερόντων. Από την άλλη, όμως, πρέπει να καταλάβουμε πως ο επενδυτής δεν είναι διατεθειμένος να επενδύσει ούτε ένα ευρώ σε μια ιδέα, όταν ο επινοητής της θα είναι απών.

Εκτιμώ ότι υπάρχει τρόπος να γίνει σωστά. Δεν χρειάζεται να επανεφεύρουμε τον τροχό, Το έχουν κάνει άλλοι. Το Στανφορντ, το ΜΙΤ και άλλα διαπρεπή πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχουν σχετικές πρόνοιες, αλλά και ασφαλιστικές δικλείδες, για το πώς, και υπό ποιους όρους, μπορούν οι ακαδημαϊκοί τους να συστήσουν εταιρίες. Εξάλλου, υπάρχει νομικό πλαίσιο στην Ευρώπη για τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Και αυτό δεν μπορεί να το αγνοήσει ούτε ο Πρύτανης, ούτε ο Πρόεδρος ή ο Γενικός Ελεγκτής. Αυτό που φυσικά πρωτεύει είναι το συμφέρον του τόπου. Πρέπει να δούμε τις λεπτομέρειες του νόμου για να διασφαλίσουμε τα καλώς νοούμενα συμφέροντα του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Το σύγχρονο πανεπιστήμιο δεν είναι μόνο διδασκαλία, δεν είναι μόνο έρευνα, δεν είναι μόνο ένας βιότοπος σκέψης. Είναι όλα αυτά και κάτι ακόμα - ένας τεχνοβλαστός, ένα εργαστήριο, ένα εκκολαπτήριο επιχειρήσεων. Γύρω από την Πανεπιστημιούπολη θα αναπτυχθούν τα επόμενα χρόνια νέες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, από καθηγητές, απόφοιτους, και φοιτητές μας. Αυτοί με τη σειρά τους, θα εργοδοτούν νέους απόφοιτους. Προτείνουμε, δηλαδή, στην πολιτεία και, κατ΄ επέκταση, στην κοινωνία, έναν καινούργιο «ενάρετο κύκλο» ανάπτυξης. Κοιτάξτε το Ισραήλ. Γύρω από το Πολυτεχνείο Τέκνιον και το Πανεπιστήμιο της Χάιφα υπάρχουν μεγάλες διεθνείς εταιρίες εντάσεως γνώσης και έρευνας - η Microsoft, η Google, η Winkling, κ.ά. Γιατί; Διότι δημιούργησαν ένα νέο οικοσύστημα γνώσης. Μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και στην Κύπρο. Έχουμε και εμείς τους κατάλληλους ανθρώπους εδώ, καθώς και τους επιστήμονες της διασποράς. Τότε οι νέοι μας δεν θα φεύγουν, δεν θα μεταναστεύουν, θα μένουν εδώ, θα δημιουργούν στον τόπο μας. Είναι η μόνη προοπτική για να σταματήσει η έλευση της γενιάς των 500 Ευρώ. Χρειάζεται τόλμη και φαντασία!

Με την επανεκλογή σας στη θέση του Πρύτανη είπατε ότι όραμα σας είναι να δημιουργηθεί ένα Πανεπιστήμιο για τη μετά τη λύση εποχή. Σας απασχολεί έντονα το τι συμβαίνει στο κυπριακό; Πώς είδατε αυτή την προσπάθεια; Η αποτυχία στο Crans-Montana βάζει κάποιο φραγμό στο πανεπιστήμιο σε σχέση με την προοπτική του;

Η μη λύση βάζει φραγμούς σε σχέση με την προοπτική ολόκληρης της Κύπρου, δεν είναι θέμα μόνο του Πανεπιστημίου. Είναι στενάχωρο το γεγονός ότι φτάσαμε ως εδώ. Όταν Ταλάτ -Χριστόφιας δεν τα κατάφεραν και Ακιντζί - Αναστασιάδης δεν τα καταφέρνουν, δίνεται το μήνυμα πως η λύση του Κυπριακού δεν είναι εφικτή. Όταν σε ένα τέτοιο πρόβλημα δεν υπάρχει ελπίδα, τότε οι εξελίξεις περικλείουν κινδύνους. Ιστορικά μιλώντας, των αδιεξόδων έπονται συνήθως τραγωδίες. Ο τόπος ουσιαστικά μπαίνει σε μια εποχή κινδύνου και κανένας δεν μπορεί να εκτιμήσει το μέγεθός του. Γελιούνται όσοι νομίζουν πως η μη λύση θα οδηγήσει σε μια κατάσταση όπως αυτή που ζούμε σήμερα. Γελιούνται εξίσου όποιοι νομίζουν πως η μη λύση οδηγεί σε ένα βελούδινο διαζύγιο και θα ζήσουμε μία βελούδινη διχοτόμηση. Η μη λύση σημαίνει σύνορα με την Τουρκία. Ο ελληνισμός της Κύπρου μπαίνει σε μια εποχή που πρέπει να σκεφτεί πολύ σοβαρά πώς θα επιβιώσει. Για εκατό ολόκληρα χρόνια το «έμπειρο» πολιτικό προσωπικό αυτής της χώρας την οδηγεί από τραγωδία σε τραγωδία. Η πορεία δυστυχώς συνεχίζεται…

Είναι αναπόφευκτο ή βλέπετε κάποιο τρόπο με τον οποίο να ανατραπεί η πορεία αυτή;

Το πολιτικό σύστημα όπως το ξέρουμε σήμερα δεν μπορεί να σταματήσει αυτό τον κατήφορο. Δεν έχει τις δυνατότητες, τη φαντασία, και τις απαραίτητες παραστάσεις. Ο διχασμός και τα πελατειακά δίκτυα ορίζουν τις παραμέτρους πολιτικής συμπεριφοράς των κομμάτων και ηγετών μας. Από τις αρχές του περασμένου αιώνα η Κύπρος είναι όμηρος ενός πολιτικού συστήματος, του οποίου το προσωπικό τη δίχαζε προκειμένου να υπηρετεί πελατειακά δίκτυα. Κέκκοι και Κομμουνιστές, Ενωτικοί και συνταγματόφιλοι, ενωτικοί και ανθενωτικοί, ναιναίκιδες και οχιάδες, μακαριακοί και γριβικοί. Αυτός ο διαχωρισμός δεν είχε σχέση με τα συμφέροντα του κυπριακού λαού. Έχει μόνο σχέση με τα συμφέροντα του πολιτικού προσωπικού που καταδυναστεύει τούτο τον τόπο εδώ και έναν αιώνα.

Ο διαχωρισμός και η τοποθέτηση του πολιτικού προσωπικού στη μια ή την άλλη πλευρά, οδηγεί στη διαιώνιση του πελατειακού συστήματος. Αυτό το προσωπικό δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα του τόπου.

Σε ομιλία σας πρόσφατα αναφέρατε ότι τη μοίρα των λαών την καθορίζουν μερικοί εκλεκτοί που καταφέρνουν να συντονίσουν το εσωτερικό τους ρολόι με το ρολόι της ιστορίας. Η Κύπρος δεν έχει ένα τέτοιο ηγέτη;

Έχουμε πρόβλημα. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από ένα πολιτικό σύστημα που δεν μπόρεσε μετά από 30 χρόνια να γράψει το χαλούμι ως κυπριακό προϊόν; Μπορούμε να περιμένουμε κάτι περισσότερο από όλους αυτούς;

Σε προηγούμενες συνεντεύξεις αναφέρατε ότι το 2019 θα είσαστε στο Πανεπιστήμιο Berkley το 2021 θα είσαστε στο Παρίσι σε άλλο Πανεπιστήμιο, και το 2023 θα επανέλθετε για να ιδρύσετε Κέντρο Ενεργειακών-Τεχνολογικών Γεωστρατηγικών μελετών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Αυτό ακριβώς είναι το σχέδιο Α. Το έχω σχεδιάσει και το συζητώ. Είναι τιμητικό να σου δίδεται η ευκαιρία να πας στο Berkley, και είναι στα όνειρά μου. Σε αναφορά με αυτά που συμβαίνουν γύρω, θεωρώ πως έχουμε πολλά να δούμε τους επόμενους μήνες. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πως μπορεί να απογειωθεί αυτός ο τόπος με την κατάλληλη ηγεσία και τη δημιουργία νέων θεσμών και νοοτροπιών. Υπάρχει η δυνατότητα με 3-4 κινήσεις να διπλασιαστεί το εθνικό εισόδημα της χώρας. Μπορεί αυτήν τη στιγμή να δείχνουν οι αριθμοί πως η ανεργία πηγαίνει προς τα κάτω, αλλά χάνουμε χιλιάδες ανθρώπους υψηλής εκπαίδευσης προς το εξωτερικό. Διοικούμαστε εδώ και έναν αιώνα από μια καλά οργανωμένη μειοψηφία που δεν έχει δυνατότητες να πάρει τον τόπο μπροστά. Χρειάζονται άλλοι άνθρωποι.

Πρέπει να είναι ριζική η αλλαγή ή μπορεί σταδιακά να γίνει η αλλαγή αυτή;

Χρειαζόμαστε μια ρήξη με το παρελθόν. Χρειαζόμαστε άλλους ανθρώπους, καινούρια οράματα, καινούργιες ηγεσίες. Οι παλιοί σε μια προσπάθεια υπαρξιακής αυτοδικαίωσης επιμένουν στα παλιά. Καθετί το καινούριο αναδεικνύει τη δική τους ανεπάρκεια, και γι΄αυτό το αντιμάχονται λυσσωδώς. Αν οι Κύπριοι πολίτες νοιώθουν αηδιασμένοι με αυτό το φθαρμένο και ανίκανο πολιτικό σύστημα ας πάψουν να το συζητούν, κι ας δραστηριοποιηθούν πολιτικά. Διαφορετικά, θα βλέπουν την ποιότητα ζωής τους να χειροτερεύει και τα παιδιά τους να ξενιτεύονται. Από τη θητεία μου ως πρύτανης έχω μάθει ότι δεν αρκεί απλώς να θέλουμε το καλύτερο. Πρέπει να μοχθήσουμε γι αυτό, να ρισκάρουμε και να ξεβολευτούμε. Μπορούμε;

*Στο Μέρος Β΄το οποίο θα δημοσιευτεί αύριο, ο Πρύτανης μας μίλα για το Πανεπιστημιακό Νοσοκείο, το Ογκολογικό Κέντρο, το Χαρουπόδασος του Πανεπιστημίου Κύπρου, το φωτοβολταϊκό πάρκο και τη σχέση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τον Πρόεδρό της, κ. Χόγιερ.