Προκλήσεις από την ψηφιακή εποχή

Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν γεωπολιτικό ανταγωνισμό στην Κεντρική Ασία, καθώς επίσης και με τη διασύνδεση πολλών πιεστικών παγκόσμιων απειλών για τον 21ον αιώνα, όπως η τρομοκρατία, τα ναρκωτικά, τα όπλα, η εμπορία ανθρώπων, η κλιματική αλλαγή, η μείωση της βιοποικιλότητας, οι πόλεμοι για το νερό, η επισιτιστική ανασφάλεια, η διαφθορά, το ξέπλυμα χρήματος, η φοροδιαφυγή, η πανδημία νόσων κλπ. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί τόσες απειλές και η απάντηση που δίδεται είναι επειδή οι άνθρωποι είναι πάρα πολύ συνδεδεμένοι μεταξύ τους, αλλά και λόγω του λανθασμένου τρόπου που είναι συνδεδεμένοι

και με ποιους ανθρώπους.

Μπροστά σ’ αυτές τις απειλές, είναι καιρός να αναπτυχθούν τέτοιες στρατηγικές που να υποβοηθούν τον δικτυωμένο κόσμο και που να μπορεί να διαχειρισθεί η Πολιτεία. Σύμφωνα με την Anne-Marie Slaughter, Πρόεδρο και σύμβουλο της New America, μπορεί να οικοδομηθεί μια νέα ανοικτή διεθνή τάξη, που να στηρίζεται στους ακόλουθους πυλώνες: α) στις ανοικτές κοινωνίες β) στις ανοικτές κυβερνήσεις και γ) στο ανοικτό διεθνές σύστημα. Από την πλευρά του, ο Alec Ross, πρώην αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τονίζει πως η ανοικτότητα συμπυκνώνει τη διακριτική λογική των δικτύων λόγω της διαφάνειας, ενώ ο Joshua Ramo τη βλέπει πολύ επικίνδυνη και εισηγείται πως θα πρέπει να κατασκευασθούν φυσικές και εικονικές «κοινότητες» που να διαχειρίζονται τα πάντα, από εμπόριο μέχρι τις πληροφορίες στον κυβερνοχώρο και την επιστημονική έρευνα.

Λόγω του γεγονότος ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να εγγυηθεί κάποιος την ασφάλεια σε μια διαρκώς διασυνδεδεμένη εποχή, ένας αριθμός μελετητών του δικτυωμένου κόσμου και των επικοινωνιών τονίζουν πως είναι καλύτερα να υιοθετηθεί η ανοικτηκότητα και να γίνουν προσπάθειες για ανθεκτικότητα και αυτοδυναμία, καθώς επίσης και οι κυβερνήσεις να εφαρμόσουν δίκτυα επιτήρησης και προστασίας, χωρίς οι πολίτες να χάνουν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Η υπερβολικά συγκεντρωμένη δύναμη από οιανδήποτε πλευρά, τονίζει ο Joshua Ramo, είναι πρόκληση για κατάχρηση και δημιουργεί μονοπώλια.

Για να υπάρχει ανοικτή διεθνής τάξη στον 21ο αιώνα θα πρέπει να βασίζεται σε ασφάλειες και αυτάρκεις κοινωνίες, στις οποίες οι πολίτες θα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά για τη δική τους προστασία και ευημερία. Γι’ αυτό χρειάζονται ανοικτές κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και ανοικτά πανεπιστήμια, χωρίς να απεμπολείται το απόρρητο.

Πέραν των προαναφερθέντων, χρειάζεται η συμμετοχή των πολιτών και της διαφάνειας ούτως ώστε να υπάρχουν δημόσια σχόλια και κριτική για τις κυβερνητικές δραστηριότητες. Άλλες σημαντικές πτυχές είναι: η λογοδοσία, η επαγγελματική ακεραιότητα, οι ισχυροί μηχανισμοί και τέτοιες πρακτικές που να καταπολεμούν τη διαφθορά και τέτοιες διαδικασίες και έλεγχοι για τα δημόσια οικονομικά και δημόσιες συμβάσεις. Ακόμη, θα πρέπει να λειτουργά το κατάλληλο νομικό πλαίσιο που θα αποκαλύπτει τα εισοδήματα των υψηλόβαθμων κυβερνητικών αξιωμάτων και κατάλληλα μέτρα που να αποτρέπουν τη δωροδοκία.

Σύμφωνα με τον Βρετανό συγγραφέα και πολιτικό σύμβουλο Geoff Mulgan, «η συνδετικότητα και η μόνιμη αλληλεξάρτηση κυβερνήσεων και κοινωνιών προσθέτει στην αμοιβαιότητα πνεύμα ειλικρίνειας, εμπιστοσύνης και διαφάνειας και συμβάλλει σ’ έναν διαφορετικό τρόπο διακυβέρνησης». Η Juliete Kayyen, στο βιβλίο της «Security Mom», σημειώνει πως ο ρόλος της κυβέρνησης είναι να «επενδύει στη δημιουργία ενός πιο ανθεκτικού έθνους», ενώ ο Stephen Flynn τονίζει πως όταν οι πολίτες κατέχουν περισσότερες πληροφορίες σταματούν ή μετριάζουν τις καταστροφές.

Τα πειράματα της ανοικτής διακυβέρνησης, που βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλο τον κόσμο, επαναοραματίζονται κυβερνήσεις με τους ανθρώπους και όχι απλώς για τους ανθρώπους, γιατί δημιουργούνται κοινές αξίες που οδηγούν σε κοινές δομές με τη βοήθεια του τεράστιου δυναμικού των ψηφιακών πλατφορμών και τη δημιουργία συμμαχιών που θα υφαίνουν τις νέες κοινωνίες και οικονομίες με διαφορετικές κυβερνητικές, εταιρικές και πολιτικές σχέσεις.

Επειδή βρισκόμαστε στ' αχνάρια μιας νέας παγκόσμιας τάξης, ορθό θα ήταν να ξεφύγουμε από τα έθνη που κυβερνούν σήμερα τον κόσμο από το 1945, που ανέρχονταν τότε στα 73 αναγνωρισμένα κυρίαρχα κράτη, συμπεριλαμβανομένων των αυτοκρατοριών με ομάδες αποικιών. Μια τέτοια μετατόπιση ισχύος θα πρέπει να λάβει χώρα μεταξύ των κρατών του 20ού και 21ου αιώνα, λόγω της εισόδου των χωρών της Αφρικής και Ασίας εξαιτίας της κατάλυσης της αποικιοκρατίας.

Πρέπει να δημιουργηθούν κόμβοι οι οποίοι να είναι πιο ευέλικτοι και γρήγοροι και το όλο σύστημα να λειτουργεί σε επίπεδο πολιτών και κρατών. Γι' αυτό θα πρέπει να δημιουργηθούν νέοι θεσμοί και να ισοπεδωθεί η ιεραρχία μεταξύ διαφόρων Οργανισμών, όπως και αυτής των Ηνωμένων Εθνών και των περιφερειακών οργανισμών, ώστε να μπορούν να ενεργούν αυτόνομα. Επίσης, να λάβουν χώρα και άλλα πολλά ρυθμιστικά, δικαστικά και νομοθετικά δίκτυα που θα πρέπει να αγκιστρωθούν επίσημα σε νέους παγκόσμιους και περιφερειακούς οργανισμούς.

Επίσης, θα πρέπει να ανοίξουν τις ιεραρχίες τους και τις επισημοποιημένες ρουτίνες τους μια σειρά από μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κλπ, για να συμβάλλουν αποφασιστικά στη νέα διεθνή τάξη όπως είναι ο ΟΗΕ, το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Οργάνωση Αφρικανικών Κρατών, η Αφρικανική Ένωση, η Ένωση Νοτιοανατολικών Ασίας, διάφοροι Οργανισμοί Εμπορίου και Εμπορικές Συμβάσεις. Στόχος θα πρέπει οι πολίτες όλου του κόσμου να είναι ασφαλείς, να ευημερούν και να έχουν εκείνες τις ευκαιρίες να ζήσουν μια ολοκληρωμένη παραγωγική ζωή. Αυτή η νέα διεθνής τάξη θα πρέπει να αναγνωρίζει και να προστατεύει κράτη και ανθρώπους.

Η νέα έννομη τάξη του 21ου αιώνα θα πρέπει να είναι διπλή και να αναγνωρίζει την ύπαρξη της εγχώριας και διεθνούς σφαίρας και οι πηγές της να στηρίζονται και να συμβαδίζουν σύμφωνα με το πνεύμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 20ού αιώνα, αρχίζοντας από τις Συμβάσεις της Χάγης του 1899 και του 1907, οι οποίες καθόριζαν κανόνες στους πολέμους για τους στρατιώτες καθώς και για τους πολίτες.

Η οικοδόμηση της νέας ανοικτής τάξης θα πρέπει να αναγνωρίζει τους παίχτες της διεθνούς σκακιέρας και του δικτύου, καθώς και τα κράτη, πρόσωπα, ομάδες, επιχειρήσεις και θεσμούς, ως δικαιωματικά δρώντες. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι θα έρχονται πρώτοι με τις ανοιχτές κυβερνήσεις και κοινωνίες και τους λοιπούς οργανισμούς και Σώματα και έτσι θα αντιμετωπίζουν ευκολότερα τα προβλήματα του πλανήτη που μας αγγίζουν.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΕΡΑΚΛΗΣ