Πόσο θα πλήξουν την Ευρώπη οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας

Η διακοπή της ροής αερίου προς την Ευρώπη είναι ο οικονομικός άσος στο μανίκι της Μόσχας, αν η Δύση επιβάλει σκληρότερες κυρώσεις στην περίπτωση μιας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Αλλά η ΕΕ δεν είναι ευάλωτη στα αντίμετρα του Κρεμλίνου μόνο στον τομέα της ενέργειας.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής φοβούνται πως το μπλοκ είναι λιγότερο προετοιμασμένο από τη Μόσχα, όπου η στρατηγική του «Οχυρού Ρωσία» του προέδρου Vladimir Putin

Από τους προμηθευτές τεχνολογίας και τις τράπεζες μέχρι τους εξαγωγείς αγαθών και τους κατασκευαστές που εξαρτώνται από πρώτες ύλες, η διατάραξη των εμπορικών δεσμών θα αύξαναν τις πληθωριστικές πιέσεις και θα περιόριζαν τη δραστηριότητα για ένα μεγάλο εύρος ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

«Τα γεωπολιτικά σύννεφα που έχουμε πάνω από την Ευρώπη, εάν υλοποιηθούν, οπωσδήποτε θα είχαν επίπτωση στις ενεργειακές τιμές… αλλά θα είχαν επίσης επίπτωση στην ανάπτυξη, ως αποτέλεσμα των μειωμένων εισοδημάτων και πιθανότατα ως αποτέλεσμα της μειωμένης κατανάλωσης και της αναβολής επενδύσεων», είπε την περασμένη εβδομάδα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Christine Lagarde.

Ενεργειακή εξάρτηση

Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής ενέργειας της ΕΕ. Περίπου το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου του μπλοκ και σχεδόν το ένα τρίτο των εισαγωγών αργού πετρελαίου του, προέρχονται από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ, καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, και η ΕΕ συζητούν την πιθανότητα να εξασφαλίσουν εναλλακτικές ενεργειακές προμήθειες.

Τα αποθέματα αερίου βρίσκονται κάτω από τα ιστορικά επίπεδα και οι τιμές έχουν εκτιναχθεί τους τελευταίους μήνες, δίνοντας στη Ρωσία ένα αυξημένο πλεονέκτημα. «Η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη δεν έχει κάτι να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο», ανέφερε ο Ronald Smith, αναλυτής πετρελαίου και αερίου της BCS Global Markets.

Στην περίπτωση σύγκρουσης, οι τιμές του φυσικού αερίου «θα μπορούσαν εύκολα να ανακτήσουν την κορυφή (του Δεκεμβρίου 2021) των 180 ευρώ ανά MWh», σύμφωνα με τον Andrew Kenningham, επικεφαλής οικονομολόγο της Capital economics. «Το ‘δελτίο ηλεκτρισμού’ θα μπορούσε να ωθήσει την οικονομία σε ύφεση», πρόσθεσε.

Η ΕΕ θα χρειαζόταν «δύσκολες και ακριβές αποφάσεις» αναφορικά με τον περιορισμό της βιομηχανικής και καταναλωτικής ζήτησης για να επιβιώσει από τις μεγάλης κλίμακας διαταράξεις στις προμήθειες αερίου μέχρι το καλοκαίρι, σύμφωνα με το think tank των Βρυξελλών Bruegel. Επιπλέον, χώρες όπως η Γερμανία έχουν περιορισμένο περιθώριο να αλλάξουν βραχυπρόθεσμα σε άλλες πηγές ενέργειας, έχοντας απομακρυνθεί από την πυρηνική ενέργεια και τον άνθρακα.

Κυρώσεις θα μπορούσαν επίσης να επιβληθούν και στον αγωγό Nord Stream 2 από τη Ρωσία προς τη Γερμανία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ συζητούν τον περιορισμό νέων ρωσικών projects αερίου.

Όμως, όπως και το 2014, όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στη Ρωσία αφότου προσάρτησε την Κριμαία, οι περισσότεροι οικονομολόγοι δεν περιμένουν να «στεγνώσουν» τελείως οι ροές αερίου, καθώς η Ρωσία θέλει να τη θεωρούν αξιόπιστο προμηθευτή ενέργειας.

«Το "ρωσικό όπλο αερίου" είναι πολύ ισχυρό για να χρησιμοποιηθεί ή ακόμα και να αναφερθεί άμεσα σε διαπραγματεύσεις για κάποια διαφωνία μεταξύ χωρών», σύμφωνα με τον Smith.

Εν τω μεταξύ, οι ευρωπαϊκοί πετρελαϊκοί όμιλοι όπως οι BP, Total και Shell θα μπορούσαν να δουν τις κοινοπραξίες τους στη Ρωσία να διαταράσσονται, εάν επιβληθούν νέες κυρώσεις.

Κίνδυνος για τις προμήθειες πρώτων υλών

Η Ρωσία είναι κορυφαίος εξαγωγέας εμπορευμάτων και πρωταγωνιστεί στη λίστα προμηθευτών κρίσιμων πρώτων υλών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ρωσία προμηθεύει περίπου το 40% του παλλαδίου παγκοσμίως, το οποίο χρειάζεται για τους καταλύτες που χρησιμοποιούνται σε οχήματα προκειμένου να περιορίζονται οι βλαβερές εκπομπές ρύπων και περίπου το 30% του τιτανίου που είναι κρίσιμο για την αεροδιαστημική βιομηχανία.

Η ευρωπαϊκή εταιρεία Airbus, που φέρνει περίπου το ήμισυ του τιτανίου της από τη Ρωσία, ενώ και η αμερικανική ανταγωνίστρια εταιρεία Boeing χρησιμοποιεί μεγάλους όγκους του μετάλλου στην κατασκευή αεροσκαφών. Η Airbus είπε πως θα «συμμορφωθεί αυστηρά με τις όποιες κυρώσεις και κανονισμούς ελέγχου εξαγωγών».

Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν επίσης συζητήσει την επιβολή σκληρών ελέγχων στις εξαγωγές δυτικής τεχνολογίας.

Ο Warren Patterson, επικεφαλής του τμήματος στρατηγικής εμπορευμάτων της ING, είπε πως οι κυρώσεις σε ρωσικές τράπεζες ή βιομηχανίες πιθανότατα θα έχουν «μεγάλη επίπτωση στον κλάδο των εμπορευμάτων», που θα μπορούσαν να εξαπλωθούν σε διάφορες αγορές στις οποίες η χώρα είναι κορυφαίος εξαγωγέας, συμπεριλαμβανομένων του αλουμινίου, του νικελίου, του χαλκού και της πλατίνας.

Αγωνία για τράπεζες, επενδυτές και αγορές

Οι ρωσο-ουκρανικές εντάσεις έχουν πυροδοτήσει την αστάθεια στα χρηματιστήρια φέτος. Οι εταιρείες με συμφέροντα στην περιοχή, όπως η φινλανδική εταιρεία κατασκευής ελαστικών Nokian Renkaat ή η δανέζικη ζυθοποιία Carlsberg, είδαν τις τιμές των μετοχών τους να κάνουν «βουτιά» τις προηγούμενες εβδομάδες. Τον περασμένο μήνα, η ιταλική τράπεζα UniCredit αποσύρθηκε από μια πιθανή υποβολή προσφοράς για τη ρωσική τράπεζα Otkritie.

«Η νευρικότητα των επενδυτών μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα σε κλάδους που θα έπρεπε να είναι σχετικά πιο ασφαλείς», σύμφωνα με τον Angel Talavera της Oxford Economics.

Η ΕΚΤ έχει προειδοποιήσει πως κινδυνεύουν και οι τράπεζες. Ρωσικές οντότητες χρωστούν περίπου 60 δισ. δολάρια σε τράπεζες της ΕΕ, ποσό σχεδόν τετραπλάσιο από αυτό που χρωστούν σε αμερικανικές τράπεζες, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Μεγάλα ποσά που έχουν καταθέσει ρωσικές οντότητες σε τράπεζες της ΕΕ μπορεί να «παγώσουν».

Η κυβέρνηση της Ουκρανίας χρωστά περίπου 23 δισ. δολάρια σε κατόχους των κρατικών ομολόγων της. Οι ομολογιούχοι αισθάνονται όλο και μεγαλύτερη νευρικότητα για μια πιθανή χρεοκοπία ή αναδιάρθρωση. Το κόστος της ασφάλισης έναντι της χρεοκοπίας έχει διπλασιαστεί από τον Σεπτέμβριο.

Οι επενδυτές έχουν πει πως μια ολοκληρωτική εισβολή στην Ουκρανία θα πυροδοτούσε μια φυγή προς την ασφάλεια στις παγκόσμιες αγορές, με απομάκρυνση από τις μετοχές και στροφή σε κρατικά ομόλογα ή άλλα παραδοσιακά καταφύγια όπως το ελβετικό φράγκο, το γεν και ο χρυσός.

Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα πληρωμών ή η παρεμπόδιση της πρόσβασής της σε αμερικανικά δολάρια επίσης θα έπληττε τους εταίρους στην Ευρώπη.

Κάμψη στο εμπόριο και στις επενδύσεις

Από τα πολωνικά χημικά μέχρι τα λετονικά αλκοολούχα ποτά, οι εμπορικοί δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας και κρατών της ανατολικής ΕΕ είναι ιδιαίτερα ισχυροί σε ορισμένους τομείς. Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά για λετονικά αγαθά και η δεύτερη μεγαλύτερη για λιθουανικά προϊόντα.

Γενικά, η Ρωσία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά του μπλοκ, αντιπροσωπεύοντας το 4% των εξαγωγών αγαθών της το 2020.

Αλλά το εμπόριο από μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες προς τη Ρωσία βρίσκεται σε πτώση από τότε που προσάρτησε την Κριμαία. Λιγότερο από το 2% των αγαθών από τη Γερμανία, την Ιταλία ή τη Γαλλία πηγαίνουν στη Ρωσία.

«Οι άμεσοι εμπορικοί δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρώπης είναι περιορισμένοι και έχουν μειωθεί από την κρίση της Κριμαίας», σύμφωνα με τη Nadia Gharbi, οικονομολόγο της Pictet Wealth Management.

Η ΕΕ παραμένει ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Ρωσία, με «οδηγό» τη Γερμανία, αλλά πέρυσι οι άμεσες ξένες επενδύσεις της στη χώρα ήταν λιγότερες από το ήμισυ αυτών που ήταν πριν από μια δεκαετία, στα 6 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την fDi Markets.

Αν και οι αναλυτές είπαν πως οι περισσότερες επιχειρήσεις με ρωσικά συμφέροντα είναι αρκετά ανθεκτικές ώστε να αντιμετωπίσουν τις διαταράξεις, η Lagarde προειδοποίησε πως οι αυξημένες εντάσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «αυξημένα κόστη σε όλη τη δομή των τιμών» στην οικονομία της ευρωζώνης.

«Η ειρήνη είναι πολύ καλύτερη από οποιονδήποτε πόλεμο, από οικονομικής απόψεως», πρόσθεσε.

 Πηγή: FInancial TImes