Πολυκρίση Κορονοιού – Ανθεκτικότητα και Ανάκαμψη

Εάν εστιάσουμε στην κρίσιμη παράμετρο της Ανθεκτικότητας (Resilience), το βασικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι, ‘γιατί μια ασύμμετρη απειλή, ένα μη-γραμμικό φαινόμενο όπως η κρίση Covid-19 αντιμετωπίστηκε με στατικά εργαλεία και γραμμικές προσεγγίσεις; Γιατί δεν αξιοποιήθηκαν δυναμικά εργαλεία και πολυπαραμετρικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν για τέτοια ασύμμετρα, μη-γραμμικά περιβάλλοντα; 

Γιατί δεν συστάθηκε –σε διεθνές επίπεδο– μια ευέλικτη, διεπιστημονική, πολυτομεακή ομάδα η οποία θα μπορούσε να διαχειριστεί πιο γρήγορα και αποτελεσματικά τις διάφορες πτυχές, την πολυπλοκότητα και

τις ασυμμετρίες που χαρακτηρίζουν τέτοιες πολυκρίσεις; Στη σύγχρονη εποχή, μια μικρή αλλαγή μπορεί να μεταδοθεί και να μεγεθυνθεί από την διασυνδεσιμότητα του συστήματος προκαλώντας τεράστιες επιπτώσεις, πολύ πέραν του χρόνου, του τόπου και της κλίμακας της αρχικής διατάραξης – όπως ακριβώς έγινε στην περίπτωση της πανδημίας του κορονοιού.

Μετά τις εικόνες αποκάλυψης στα νοσοκομεία και τους ομαδικούς τάφους, μετά από εκατομμύρια κρούσματα, εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους και ζημιές πολλών τρισεκατομμυρίων, ξαφνικά ανακαλύφθηκε η Ανθεκτικότητα. Αόρατος εχθρός χαρακτηρίστηκε ο νέος κορονοιός. Όμως ο πραγματικός κίνδυνος, η δυναμική της απειλής και οι καταστροφικές συνέπειες ήταν απόλυτα ορατές από τα αρχικά στάδια της πανδημίας. Ένα ‘φτερούγισμα της νυχτερίδας’ ήταν αρκετό για να μετατρέψει τον κόσμο σε μνημείο ευθραυστότητας.   

Με τη βοήθεια δυναμικών εργαλείων και μη γραμμικών μοντέλων, οι επιπτώσεις της πανδημίας θα μπορούσαν να είχαν περιοριστεί στο ελάχιστο. Μεταξύ άλλων, αναφέρω τη Στρατηγική Antifragility του Nassim Taleb, τη μέθοδο Superforecasting που αναπτύχθηκε από τους Philip E. Tetlock και Dan Gardner, το Μοντέλο της Συστημικής Ανθεκτικότητας (Systemic Resilience) κ.ά. Γιατί στην περίπτωση της κρίσης του κορονοιού δεν αξιοποιήθηκαν τα διεπιστημονικά αυτά εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια; 

Επιβάλλεται η διεξαγωγή διεθνούς έρευνας τόσο για την προέλευση όσο και για την αποτυχία ανάσχεσης του κορονοιού. Τα πορίσματα μιας τέτοιας έρευνας θα βοηθήσουν ώστε η Διεθνής Κοινότητα να είναι καλύτερα προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει μια ανάλογου μεγέθους κρίση – πανδημία, περιβαλλοντική καταστροφή, οικονομική κρίση, μεταναστευτική κρίση, σοβαρή γεωπολιτική αναταραχή κ.ά. 

Το παραμύθι ‘πρωτοφανής κρίση’ (unprecedented crisis) πρέπει να τελειώνει. Δεν μπορεί κάθε 6-7 χρόνια να έχουμε μια ‘άνευ προηγουμένου’ παγκόσμια κρίση (από τους Lehman Brothers μέχρι τον Covid-19) και να την πληρώνουν οι απλοί πολίτες. Η επιθετικότητα του νέου ιού ήταν ηλίου φαεινότερη από την αρχή. Αφού κατέστη σαφές ότι υπάρχει επιδημία που εξαπλώνεται από την πόλη Wuhan στην υπόλοιπη επαρχία Hubei, γιατί οι κινέζικες αρχές διέκοψαν τα ταξίδια από τη Hubei στην υπόλοιπη Κίνα στις 23 Ιανουαρίου 2020 αλλά όχι από τη Hubei προς τον υπόλοιπο κόσμο; 

Πέντε μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, η ανθρωπότητα παρακολουθεί σοκαρισμένη να εκτυλίσσεται ένας παγκόσμιος υβριδικός πόλεμος μέσω ενός οικονομικού πολέμου σε συνδυασμό με βιολογικό, ψυχολογικό και επικοινωνιακό πόλεμο. Η παγκόσμια αβεβαιότητα έχει φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Η κρίση του κορονοιού διέλυσε το αφήγημα της κανονικότητας στην οικονομία και την καινοτομία. Τα πλάνα διαχείρισης κρίσεων κατέρρευσαν, καταδεικνύοντας την ευθραυστότητα των διεθνών οργανισμών, των κρατών, των οικισμών και των επιχειρήσεων. 

Το νέο δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει: α) Θέτει τους κανόνες για μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό και β) αποτελεί το πρώτο εργαλείο σε παγκόσμιο επίπεδο που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας. Η ιδιότητα Antifragility –μια έννοια που ανάπτυξε ο Nassim Taleb– δίνει τη δυνατότητα στους οργανισμούς να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες. 

Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας –παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 180 σελίδων– μπορεί να:

1. Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα μεγέθη και κλίμακες: δημοσία διοίκηση, επιχειρήσεις (startups και μεγάλες εταιρείες), τράπεζες, ακαδημαϊκά ιδρύματα, κυκλική οικονομία, εθνική στρατηγική ασφάλειας κ.ά. 

2. Βοηθήσει τους οργανισμούς πρώτον να καινοτομήσουν κάτω από συνθήκες εξαιρετικής αβεβαιότητας και δεύτερον να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις πολύμορφες διαστάσεις και τις ασύμμετρες μη γραμμικές απειλές που ελλοχεύουν σε κάθε κρίση. 

3. Αποτελέσει ένα νέο εργαλείο γρήγορης ανάκαμψης, δημιουργώντας μετασχηματιστικές, ανατρεπτικές καινοτομίες οι οποίες αποφέρουν εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και αποτελέσματα σε όλους τους τομείς.

4. Μεγιστοποιήσει τον επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο της καινοτομίας.

5. Ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση.  

6. Ενδυναμώσει τη δημιουργικότητα και την ικανότητα καινοτομίας των στελεχών της δημόσιας διοίκησης, των επιχειρήσεων, των ενόπλων δυνάμεων καθώς και των εκπαιδευτικών και φοιτητών / μαθητών. 

Πριν λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα πακέτο τόνωσης ύψους 1,85 τρις. ευρώ για την αντιμετώπιση της βαθύτερης ύφεσης της πρόσφατης ιστορίας. Όμως χωρίς τα κατάλληλα δυναμικά εργαλεία και μη γραμμικά μοντέλα για την αντιμετώπιση των ασύμμετρων κινδύνων, το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα ‘θερίσει’ τα πάντα για άλλη μια φορά – μια κατάσταση που θυμίζει πάρα πολύ το μαρτύριο του Σίσυφου.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε τώρα είναι ο ‘μαύρος κύκνος των μαύρων κύκνων’. Ποτέ από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι επιχειρήσεις δεν υπέστησαν τόσο απότομο σοκ στην κατανάλωση. Σε μια ιστορία τουλάχιστον 11 μεγάλων περιόδων ύφεσης από τότε, αυτή είναι η μοναδική περίοδος όπου το σοκ είναι εξωγενούς φύσης, δηλαδή δεν συνδέεται με κάποια κρίση εμπιστοσύνης που συνήθως συνοδεύει έναν επιχειρηματικό κύκλο.    

Συνοψίζοντας: Ενόσω οι ασύμμετροι κίνδυνοι αντιμετωπίζονται με γραμμικά μοντέλα, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος ‘από κρίση σε κρίση’ θα συνεχιστεί. Αυτή η αλυσίδα θα σπάσει μόνο όταν η καινοτομία καταφέρει να τιθασεύσει την ιδιότητα Antifragility.

*Νίκος Γ. Σύκας, Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας