«Νέo κύμα μεταρρυθμίσεων» για την Τουρκική οικονομία ή φρούδες ελπίδες;

Για τις τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με την πορεία της τουκρικής οικονομίας, τις πρόσφατες διοικητικές αλλαγές αλλά και το οικονομικό μέλλον της τχώρας μίλησε στην Πρώτη Εκπομπή του Ράδιο Πρώτο ο Δρ. Παναγιώτης Κοντάκος είναι Επίκουρος Καθηγητής στη Διεθνή Επιχειρηματικότητα, Διευθυντής

του ΜΒΑ και μέλος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Ακολουθεί απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης:

Ποιές

Κατόπιν μίας σειράς αλλεπάλληλων υποτιμήσεων σε διαδοχικά ιστορικά χαμηλά, η τουρκική λίρα στα 7,7 δολάρια ανά λίρα, αναστρέφοντας τις απότομες απώλειες που την τοποθετούσαν μέχρι πρόσφατα ως το νόμισμα με τη χειρότερη απόδοση παγκοσμίως το 2020.

Είναι ωστόσο σημαντικό να διευκρινήσουμε ότι η διόρθωση αυτή υποβοηθήθηκε σε σημαντικό βαθμό από την ταυτόχρονη ενίσχυση γενικότερα των νομισμάτων των αναδυόμενων αγορών, λόγω της αισιοδοξίας από το εμβόλιο ενάντια στον Covid-19 και της επικράτησης του Μπάϊντεν στις αμερικανικές εκλογές.

Η εβδομάδα που πέρασε στιγματίστηκε από μία κρίση σε κυβερνητικό επίπεδο, με την αιφνιδιαστική παραίτηση του υπουργού Οικονομικών και γαμπρού του προέδρου Ερντογάν Berat Albayrak και την απόλυση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Murat Uysal.

«Οι εξελίξεις που παρακολουθήσαμε τις περασμένες μέρες αντικατοπτρίζουν μια ρητή εξομολόγηση της κυβέρνησης για την αποτυχία της οικονομικής πολιτικής», όπως δήλωσε η Selva Demiralp, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Koc.

Στις πρώτες δηλώσεις τους την περασμένη εβδομάδα, ο νέος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Naci Agbal και ο νέος υπουργός Οικονομικών Naci Agbal δεσμεύθηκαν να καταπολεμήσουν τον διψήφιο πληθωρισμό και να ακολουθήσουν προβλέψιμες νομισματικές πολιτικές για τη σταθεροποίηση της οικονομίας. 

Ταυτόχρονα ο πρόεδρος Ερντογάν σε δηλώσεις του ανέφερε ότι εγκαινιάζεται μια νέα εποχή σταθερότητας και ότι η Τουρκία θα «καταπιεί ένα πικρό χάπι», εάν είναι απαραίτητο, για να βελτιώσει τις οικονομικές προοπτικές της χώρας.

Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές προεξοφλούν τώρα ότι η Κεντρική τράπεζα θα αυξήσει το επιτόκιο αναφοράς κατά 4,75% σε 15% στην προσεχή συνεδρίαση της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής στις 19 Νοεμβρίου.

Τα νέα πρόσωπα που διορίσθηκαν στην ομάδα οικονομίας της Τουρκίας σηματοδοτούν μία μεταστροφή της οικονομικής πολιτικής;

Οι νεοδιόριστοι στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας και στο Υπουργείο Οικονομικών και Οικονομικών δεν πρέπει να αξιολογούνται μόνο από το ποιοι είναι, αλλά και από το πώς διορίστηκαν.

Θα ήταν αφελές να περιμένουμε ότι μια αλλαγή προσωπικού θα καθιερώσει την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας. Έχουμε ήδη υπερβεί την κόκκινη γραμμή μιας ανεξάρτητης Κεντρικής Τράπεζας, όταν μάλιστα πρόκειται για τον τρίτο διοικητή που διορίζεται μέσα σε ενάμισι χρόνο. 

Το γεγονός επίσης ότι ο νέος διοικητής είναι πρώην υπουργός Οικονομικών σηματοδοτεί ήδη την οργανική σχέση μεταξύ της κυβέρνησης και της Κεντρικής τράπεζας και υποσκάπτει εκ προοιμίου την απαιτούμενη ανεξαρτησία της. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με το νέο υπουργό Οικονομικών, ο οποίος κατείχε προηγούμενα τη θέση Αντιπροέδρου της κυβέρνησης.

Ο πρόεδρος Ερντογάν ευελπιστεί ότι οι αντικαταστάσεις αυτές θα συμβάλλουν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των ξένων και εγχώριων οικονομικών παραγόντων. Από την άλλη πλευρά οι συμβάσεις αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου της χώρας, τα γνωστά μας CDS, που αντικατοπτρίζουν το ασφάλιστρο κινδύνου τις χώρας, ανέρχονταν σε 398 μονάδες βάσης στις 16 Νοεμβρίου, και ήταν υπερδιπλάσια των αντιστοίχων για την Βραζιλία (180 μ.β.) και τετραπλάσια του Μεξικού (96 μ.β.).

Το κύριο πρόβλημα της Τουρκίας δεν είναι μεμονωμένα άτομα, αλλά νοοτροπίας, κι έγκειται στο συγκεντρωτικό σύστημα και διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Όσο αυτό το σύστημα και η μέθοδος διακυβέρνησης του προέδρου Ερντογάν παραμένουν ίδια, δεν θα είναι δυνατή η επίλυση σοβαρών προβλημάτων.

Τα πρόσωπα που αποχώρησαν χρησιμοποιήθηκαν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι, για τα οποία δεν δόθηκαν καθόλου εξηγήσεις για τους λόγους που αποπέμφθηκαν. Τα νέα πρόσωπα που τοποθετήθηκαν μπορεί να οδηγήσουν τις αγορές ακόμη και να τους προσδίδουν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας. Αλλά το σημαντικό ζήτημα είναι ότι αυτό το σύστημα δεν λειτουργεί.

Η αναμενόμενη αύξηση των επιτοκίων σημαίνει απομάκρυνση από τη μακροχρόνια στάση του Ερντογάν ότι τα υψηλότερα επιτόκια προκαλούν τον πληθωρισμό, δηλ. απομάκρυνση από τα γνωστά Erdoganomics;

Αντιμέτωπη με την κατάρρευση και ένα βήμα πριν τον γκρεμό η τουρκική κυβέρνηση εμμέσως υπαινίχθηκε, ή άφησε να προεξοφληθεί, μία σημαντική άνοδο των επιτοκίων, όπως έπραξε και στην συναλλαγματική κρίση του Αυγούστου του 2018, όταν είχε φθάσει να αυξήσει το βασικό επιτόκιο μέχρι το 24%.

Αυτό είχε τότε επιφέρει μία προσωρινή σταθεροποίηση της λίρας, αλλά οδήγησε και σε απότομη οικονομική ύφεση, προκαλώντας ανησυχία στην κυβέρνηση Ερντογάν.

Σήμερα, η πραγματική ανεργία να υπερβαίνει τα 9,8 εκατ., και ο δημοσιοποιημένος πληθωρισμός ανέρχεται στο 12%, με τον πραγματικό να εκτιμάται στο 27% (σύμφωνα με τον καθηγητή Steven Hanke, στο παν/μιο John Hopkins). 

Τα ακαθάριστα αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας καλύπτουν μόνο το ήμισυ του εξωτερικού χρέους ύψους 181 δισ. δολαρίων που πρέπει να μετακυλήσει η χώρα τους επόμενους 12 μήνες. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έφτασε τα 28 δισ. δολάρια το πρώτο 9-μηνο του 2020 και σε συνδυασμό με τις εκροές ξένων κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένων των μη εγγεγραμμένων, έχουν εξαντλήσει τα περιθώρια παρεμβάσεων της Κεντρικής Τράπεζας στις αγορές.

Η τουρκική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 10% το δεύτερο τρίμηνο του 2020, ενώ αναμένεται συνολικά κάμψη κατά 5% για το τρέχον έτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ. Επομένως, η εφαρμογή περιοριστικής συναλλαγματικής πολιτικής εν μέσω συρρίκνωσης της οικονομίας λόγω της πανδημίας του κορωναϊού διακινδυνεύει να την ωθήσει σε βαθύτερη ύφεση.

Στις τρέχουσες συνθήκες θα ερμήνευα, επομένως, την προοπτική αύξησης των επιτοκίων περισσότερο ως τακτική κίνηση αποφυγής της οικονομικής κατάρρευσης παρά ως απομάκρυνσης από την ιδεολογία των Erdoganomics.

Ποια η εκτίμησή σας  για την πορεία της Τουρκικής οικονομίας την προσεχή περίοδο.  

Η προοπτική μιας σταθερής ανάκαμψης της λίρας φαίνεται μακρινή. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωναϊού επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση. Και η εκλογή Μπάϊντεν στις ΗΠΑ και η σχέση του με τον Ερντογάν δημιουργούν μια σημαντική αβεβαιότητα.

Οι υποσχέσεις για ένα «νέο κύμα μεταρρυθμίσεων» που θα έρθει σύντομα έχουν γίνει επαναλαμβανόμενο θέμα στις ομιλίες του προέδρου Ερντογάν και των κυβερνητικών μελών του τις τελευταίες ημέρες.

Αντιμέτωπος με σκληρές πραγματικότητες και την κάμψη της δημοτικότητάς του, ο πρόεδρος Ερντογάν στοχεύει πιθανώς να δημιουργήσει ένα θετικό momentum για να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές, προβάλλοντας μία αναδιάρθρωση τη οικονομίας, που θα συνεπάγεται μεν κόστος αλλά θα είναι ελεγχόμενο.

Ωστόσο, αν ληφθεί υπόψιν το πρόσφατο παρελθόν της χώρας στη διαχείριση της οικονομίας, και όχι μόνο, υπάρχει ένα μεγάλο ερωτηματικό για το πώς οι νεοδιόριστοι θα εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους.