Μέτρα προστασίας των δημοσιογράφων από καταχρηστικές αγωγές προωθεί το ΕΚ

Την προώθηση νομοθεσίας για την προστασία και στήριξη των δημοσιογράφων στην ΕΕ, σε περίπτωση που βρίσκονται αντιμέτωποι με αβάσιμες και καταχρηστικές αγωγές που αποσκοπούν στη φίμωση τους, προωθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (EK). Σήμερα, κατά τη συνεδρίαση της Ολομέλειας του σώματος, οι Ευρωβουλευτές ενέκριναν την πρόταση νόμου με 498 ψήφους υπέρ, 33 κατά και 105 αποχές, ενώ αύριο Τετάρτη αναμένεται να αρχίσει η διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Οι νέοι κανόνες για την προστασία όσων εργάζονται για θέματα δημόσιου

συμφέροντος, όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα, οι δραστηριότητες δημόσιων λειτουργών και οι καταγγελίες για διαφθορά, πέρα από δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης, θα στηρίζουν επίσης υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακτιβιστές, ερευνητές και καλλιτέχνες στην ΕΕ, απέναντι σε στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού («Strategic Lawsuits Against Public Participation - SLAPPs»), που στόχο έχουν να τους εκφοβίσουν και να τους βλάψουν.

Σημειώνεται ότι το ΕΚ έχει ταχθεί επανειλημμένα υπέρ της ενίσχυσης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Εξάλλου, σύμφωνα με τον Συνασπισμό κατά των SLAPPs στην Ευρώπη (CASE), το 2020 καταγράφηκε αριθμός ρεκόρ τέτοιων υποθέσεων στην Ευρώπη, με τον συνολικό αριθμό τους να ανέρχεται σε 114.

Εφόσον εγκριθούν, οι νέοι κανόνες θα εφαρμόζονται σε υποθέσεις με διασυνοριακό χαρακτήρα, δηλαδή όταν ο εναγόμενος, ο ενάγων και το δικαστήριο δεν έχουν την έδρα τους στην ίδια χώρα ή όταν το αντικείμενο της υπόθεσης, είτε είναι άρθρο στον Τύπο, είτε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε βίντεο, έρευνα ή έργο τέχνης, αφορά περισσότερα από ένα κράτη μέλη και είναι προσβάσιμο ηλεκτρονικά.

Ο διασυνοριακός χαρακτήρας των κανονισμών προκύπτει από το γεγονός ότι το ΕΚ μπορεί να νομοθετήσει μόνο σε διασυνοριακό επίπεδο, ενώ για αγωγές που αφορούν υποθέσεις εντός ενός κράτους-μέλους της ΕΕ, θα πρέπει να μεριμνήσουν οι νομοθέτες σε εθνικό επίπεδο, κάτι που το ΕΚ τους προτρέπει να κάνουν.

Η πρόταση οδηγίας προβλέπει διαδικασίες προστασίας για όσους βρίσκονται στο στόχαστρο τέτοιων αγωγών, δίνοντάς τους, για παράδειγμα, τη δυνατότητα να ζητούν την απόρριψη της αγωγής σε πρώιμο στάδιο. Προβλέπεται, επίσης, ότι ο ενάγων θα έχει την υποχρέωση να αποδείξει ότι η αγωγή του δεν είναι αβάσιμη.

Στις περιπτώσεις που θα διαπιστώνεται ότι μια αγωγή είναι καταχρηστική, ο ενάγων θα υποχρεούται επίσης να καλύπτει το σύνολο των δικαστικών εξόδων, συμπεριλαμβανομένης της νομικής εκπροσώπησης του εναγομένου, ενώ θα μπορούν επίσης να του επιβάλλονται κυρώσεις από το δικαστήριο. Παράλληλα, τα θύματα τέτοιων αγωγών θα μπορούν να ζητούν αποζημίωση, για παράδειγμα για ψυχολογική βλάβη ή συκοφαντική δυσφήμιση.

Επίσης, για να περιοριστεί το φαινόμενο κατά το οποίο οι ενάγοντες επιλέγουν να προσφεύγουν σε δικαστήρια που είναι πιθανότερο να ταχθούν υπέρ τους, οι υποθέσεις δυσφήμισης θα μπορούν να εκδικάζονται μόνο σε δικαστήρια της χώρας του εναγόμενου.

Όταν τέτοιου είδους αγωγές αφορούν φυσικά ή νομικά πρόσωπα που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ, αλλά εκδικάζονται σε χώρες εκτός ΕΕ, τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να αναγνωρίζουν τις σχετικές αποφάσεις των δικαστηρίων, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να επιτρέπουν στα θύματα αυτών των αγωγών να ζητούν αποζημίωση από τα εθνικά δικαστήρια.

Οι Ευρωβουλευτές ζητούν να συσταθούν σε όλα τα κράτη μέλη ειδικές υπηρεσίες στις οποίες θα μπορούν να απευθύνονται όσοι βρίσκονται αντιμέτωποι με αγωγές τέτοιου είδους, προκειμένου να λαμβάνουν πληροφορίες και συμβουλές. Καλούν επίσης τις αρχές των κρατών μελών να παρέχουν οικονομική, νομική και ψυχολογική βοήθεια στα θύματα καταχρηστικών αγωγών.

Οι χώρες της ΕΕ καλούνται ακόμη να διασφαλίσουν ότι οι επαγγελματίες νομικοί θα λαμβάνουν επαρκή εκπαίδευση σχετικά με τον χειρισμό καταχρηστικών αγωγών, καθώς και ότι οι επαγγελματικές ενώσεις τους θα υιοθετήσουν κανόνες που θα αποθαρρύνουν τα μέλη τους από το να αναλαμβάνουν καταχρηστικές αγωγές.

Τέλος, οι Ευρωβουλευτές ζητούν από τα κράτη μέλη να συλλέξουν δεδομένα για τις καταχρηστικές αγωγές, ιδίως όσον αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνουν τα δικαστήρια, και καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συστήσει ένα μητρώο της ΕΕ στο οποίο θα συγκεντρώνονται όλα τα σχετικά στοιχεία.

«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα προστατεύει πάντα όσους αναζητούν την αλήθεια και θα υπερασπίζεται το δημοκρατικό μας δικαίωμα να ενημερωνόμαστε», δήλωσε με την προώθηση της νομοθεσίας η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα.

Μετά την ψηφοφορία, ο Γερμανός Ευρωβουλευτής και εισηγητής της πρότασης, Tiemo Wölken, ανέφερε ότι «οι δημοσιογράφοι και οι ακτιβιστές αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο των δημοκρατιών μας και θα πρέπει να είναι σε θέση να εκτελούν το έργο τους χωρίς να εκφοβίζονται» και πρόσθεσε ότι «με την οδηγία αυτή επιδιώκουμε να διασφαλίσουμε ότι θα προστατεύονται σε ολόκληρη την ΕΕ, ότι τα θύματα θα λαμβάνουν οικονομική και ψυχολογική στήριξη και ότι θα υπάρχει ευρύτερος ορισμός των διασυνοριακών υποθέσεων. Τα δικαστήριά μας δεν μπορούν να αποτελούν πεδίο δράσης για τους πλούσιους και ισχυρούς».

Πηγή: ΚΥΠΕ