Μακρύς ο δρόμος μετά την κατ'αρχήν συμφωνία Ελλάδας-Σκοπίων

Σε «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» κλείδωσε το όνομα των Σκοπίων για όλες τις χρήσεις (erga omnes), με κατ’ αρχήν συμφωνία στην οποία προχώρησαν ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο Σκοπιανός ομολογός του Ζόραν Ζάεφ.

Ωστόσο, ο δρόμος μέχρι την υλοποίηση των συμφωνηθέντων είναι μακρύς, καθώς Ελλάδα και Σκόπια

Σε διάγγελμα που πραγματοποίησε προς ενημέρωση του ελληνικού λαού και αφού είχε ενημερώσει προσωπικά τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και πολιτικούς αρχηγούς, ο Αλέξης Τσίπρας ξεκαθάρισε ότι από την ελληνική πλευρά τηρήθηκαν οι κόκκινες εθνικές γραμμές, διαχωρίστηκε η κρατική υπόσταση της γείτονος από την αρχαία Μακεδονία, η ελληνικότητα της οποίας διασφαλίζεται, ενώ απαλείφονται από το Σύνταγμα της χώρας όλα τα στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως φορείς αλυτρωτισμού κι αντικαθίστανται από αναφορές για διαφύλαξη των συνόρων.

Όπως τόνισε, η εν λόγω συμφωνία έχει στόχο την αποκατάσταση των σχέσεων φιλίας ανάμεσα στις δύο χώρες, καθιστώντας παράλληλα την Ελλάδα «ηγέτιδα δύναμη» στα Βαλκάνια αλλά και πυλώνα σταθερότητας, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία ως μια «μεγάλη διπλωματική νίκη» μετά από «επίπονες διαπραγματεύσεις» και κάνοντας λόγο για «παράθυρο στο μέλλον».

Τόνισε δε ότι οι γείτονες αποδέχθηκαν να αλλάξουν την συνταγματική τους ονομασία τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό για όλες τις χρήσεις, προκειμένου να αποκατασταθούν οι σχέσεις φιλίας των δύο χωρών.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός δήλωσε «βαθιά υπερήφανος» για την εν λόγω εξέλιξη, εκφράζοντας την πίστη ότι οι Έλληνες μπορούν να αισθάνονται το ίδιο, όχι μόνο για τη συμφωνία και το εθνικό παρελθόν, αλλά και το μέλλον, με την Ελλάδα να αποτελεί πλέον φάρο πολιτισμού.

«Αυτή την Ελλάδα οραματιζόμαστε και σήμερα κάνουμε ένα ιστορικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση», είπε.

Όσον αφορά στις ανησυχίες για ενδεχόμενη παραχώρηση της Ιστορίας του έθνους οι οποίες είναι έντονες στον ελλαδικό χώρο κι εκφράζονται τόσο από πολικά στόματα όσο και από πολίτες με την μορφή συλλαλητηρίων, ο κος Τσίπρας σημείωσε ότι πλέον μέσω της συμφωνίας διασφαλίζεται ότι οι γείτονες δεν έχουν και δεν μπορούν να διεκδικήσουν καμία σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό της Μακεδονίας ο οποίος είναι ελληνικός, ενώ ο όρος «Μακεδόνας» διαχωρίζεται ρητώς και κατηγορηματικώς από την γειτονική χώρα.

Όσον αφορά στη γλώσσα, κι εδώ σύμφωνα με τον Έλληνα πρωθυπουργό μπαίνει σαφής διατύπωση ότι ανήκει στις σλαβικές και διαχωρίζεται απολύτως από το ελληνικό στοιχείο. Την ίδια ώρα, η υπηκοότητα των πολιτών δεν θα ορίζεται ως «Μακεδόνας», αλλά Μακεδόνας «πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας».

Σε σχέση με την ενταξιακή πορεία της χώρας σε Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ, τόνισε ότι η Ελλάδα θα την στηρίξει, αποστέλλοντας τις σχετικές προσκλήσεις, υπό την αίρεση της υλοποίησης των αλλαγών που συμφωνήθηκαν.

Οι δύο πρωθυπουργοί αναμένεται να υπογράψουν την συμφωνία σε ειδική τελετή που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο στις Πρέσπες, η οποία όπως όλα δείχνουν θα συνοδευτεί από συλλαλητήρια.

Ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Νωρίτερα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός τηρώντας τις συνταγματικές διαδικασίες, ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και στη συνέχεια επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκο Μητσοτάκη και την Πρόεδρο του Κινήματος Αλλαγής Φώφη Γενηματά.

Με τη σειρά του ο κος Παυλόπουλος τόνισε ότι η Ελλάδα μέσα από αυτή την προϋπόθεση δείχνει τη δημοκρατική της ευαισθησία για τα Σκόπια, προσθέτοντας ότι παρά την ανεύθυνη στάση κάποιων ηγετών της, ο σεβασμός στην ιστορία είναι διαβατήριο της γειτονικής χώρας για την Ευρώπη.

Προβλήματα στο εσωτερικό των Σκοπίων

Την ίδια ώρα, νέα επίθεση στον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφο Πρόεδρος της γείτονος Γκιόργκι Ιβάνοφ, σε μια ακόμα ένδειξη των έντονων εσωτερικών συγκρούσεων που επικρατούν στη χώρα με αφορμή το ζήτημα.

Όπως μεταδίδουν Σκοπιανά μέσα ενημέρωσης, ο κ. Ιβάνοφ, που μπορεί να μην ενστερνιστεί τη συμφωνία, κατηγόρησε τον κ. Ζάεφ ότι διαπραγματεύεται ανεύθυνα και πρόχειρα με τον Αλέξη Τσίπρα, κι ότι δεν επιδεικνύει τη σοβαρότητα που απαιτείται σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα.

Δεν είναι δυνατόν, είπε, το ονοματολογικό να λυθεί μέσω τηλεφώνου και προσωπικής συμφωνίας των δύο πρωθυπουργών.

Υπενθυμίζεται πως ο Ιβάνοφ πρόσκειται στην εθνικιστική αντιπολίτευση και στον πρώην πρωθυπουργό Νίκολα Γκρουέφσκι.

Ο κ. Ιβάνοφ επανέλαβε την πάγια αντίθεσή του σε αναθεώρηση του Συντάγματος και σε αλλαγή της σημερινής συνταγματικής ονομασίας, ουσιαστικά απορρίπτοντας το erga omnes το οποίο αποτελεί πάγια αξίωση της Αθήνας.

Η δήλωση του Σκοπιανού προέδρου ήλθε ως απάντηση στην επίθεση Ζάεφ ότι, τυχόν μη στήριξη της συμφωνίας από τον κ. Ιβάνοφ, θα υπονομεύσει τυχόν ένταξη στο NATO και στην Ε.Ε.

Ελπίδα του κ. Ζάεφ είναι πως θα καταφέρει να προσπεράσει τις ενστάσεις του προέδρου μέσω του δημοψηφίσματος που προγραμματίζει για το φθινόπωρο. Ωστόσο, ο κ. Ιβάνοφ σχολίασε πως η λύση απαιτεί ευρεία λαϊκή συναίνεση, πιθανώς σε ένα σινιάλο ότι δεν θα λυγίσει, εάν η συμφωνία δεν εγκριθεί από μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία.

Τι προβλέπει η κατ' αρχήν συμφωνία

Σε non paper που διέρρευσε από το Μέγαρο Μαξίμου, υποστηρίζεται ότι η Ελλάδα «πήρε πίσω την Μακεδονία και την Ιστορία της», τα οποία είχαν καπηλευθεί παλαιότερες κυβερνήσεις της γείτονος.

«Η ελληνική κυβέρνηση καταφέρνει να επιλύσει ένα πρόβλημα που ταλάνιζε την ελληνική διπλωματία (αλλά και την ελληνική κοινωνία) για πάνω από εικοσιπέντε χρόνια. Παράλληλα, προωθεί την σταθερότητα και συνεργασία σε μία εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για την περιοχή, αναδεικνύοντας τον ρόλο της ως ευρωπαϊκό πυλώνα ειρήνης, ασφάλειας και ανάπτυξης στα Βαλκάνια», αναφέρει το έγγραφο.

Όπως αναφέρει, ενδεχόμενη παραπομπή της λύσης σε μελλοντική συγκυρία:

- Θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση της χώρας (η οποία πέρυσι πέρασε σφοδρή κρίση) με επιπτώσεις στην ασφάλεια και της χώρας μας

- Θα ενίσχυε τον ρόλο τρίτων δυνάμεων στα βόρεια σύνορά μας

- Θα αποδυνάμωνε τις προοδευτικές δυνάμεις στην εν λόγω χώρα, που επιθυμούν λύση, ανοίγοντας το δρόμο εκ νέου για εθνικιστικές δυνάμεις της γείτονος που καπηλεύονται την ιστορία της Ελλάδας.

Παράλληλα, επισημαίνει ότι η συμφωνία που πέτυχε η κυβέρνηση δε λύνει μόνο οριστικά και αμετάκλητα το πρόβλημα της ονομασίας, διασφαλίζοντας διπλωματικό κεφάλαιο για άλλα μείζονα εκκρεμή ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά το λύνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, υπηρετώντας στο έπακρο την εθνική γραμμή και διασφαλίζοντας ρητά και επίσημα πλέον τις θέσεις της χώρας.

Κέρδη από τη συμφωνία σύμφωνα με το Μαξίμου

1. Η συμφωνία ανταποκρίνεται απόλυτα στην εθνική γραμμή για σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό για χρήση erga omnes, που διατηρεί η χώρα εδώ και 20 χρόνια.

2. Η αποδοχή της χρήσης erga omnes αποτελεί μεγάλη διπλωματική επιτυχία για την Ελλάδα, δεδομένου ότι στο παρελθόν αυτό δεν είχε γίνει αποδεκτό ούτε ως βάση συζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι οι γείτονές μας όχι μόνο θα χρησιμοποιούν το συμφωνηθέν όνομα στις διεθνείς τους σχέσεις, στους διεθνείς οργανισμούς, στα διεθνή fora και στα διεθνή έγγραφα, αλλά και στο εσωτερικό της χώρας.

3. Το όνομα «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», που θα αναγνωρίζεται στη χώρα μας ως «Severna Makedonja» βάζει τέλος στον αλυτρωτισμό που ενείχε η ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», το οποίο αποτελούσε τη συνταγματική ονομασία της γείτονος και με το οποίο είχε ήδη αναγνωριστεί από περισσότερα από 140 κράτη σε διμερές επίπεδο, μεταξύ των οποίων τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.

4. Η κυβέρνηση ωστόσο πέτυχε όχι μόνο την αποδοχή του erga omnes αλλά και την υποχρέωση της γείτονος να προχωρήσει άμεσα σε συνταγματική αναθεώρηση.

5. Η συνταγματική αναθεώρηση αποτελεί τεράστια νίκη της Ελλάδας, δεδομένου ότι δεν περιλαμβανόταν στην εθνική γραμμή, όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία 20 χρόνια και ακολουθήθηκε από όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, αλλά αποτέλεσε κόκκινη γραμμή της σημερινής κυβέρνησης, αλλά και ότι ουδέποτε στο παρελθόν έχει συμφωνήσει χώρα σε αλλαγή του Συντάγματός της βάσει διεθνούς συμφωνίας.

6. Η συμφωνία προβλέπει πως η Ελλάδα θα προχωρήσει σε κύρωση μόνο αφού ολοκληρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση στη γειτονική χώρα. Η μεν πρόσκληση στο ΝΑΤΟ και το άνοιγμα κεφαλαίων της ΕΕ θα πραγματοποιηθούν με την κύρωση από το κοινοβούλιο της πΓΔΜ της σύμβασης, η ένταξή της και στους δυο οργανισμούς θα γίνει όμως μετά τη συνταγματική αναθεώρηση, καθώς στην πρόσκληση θα προβλέπεται ρητά πως είναι άκυρη εάν δεν πληρωθεί ο όρος της αναθεώρησης.

7. Με τη συμφωφωνία αυτή παίρνουμε πίσω την ιστορία μας, τα σύμβολα και την παράδοσή μας αφού στη συμφωνία η γειτονική χώρα αποδέχεται ρητά το διαχωρισμό μεταξύ των Ελλήνων Μακεδόνων, του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού τους, τη γλώσσα τους και την περιοχή στην οποία διαβιούν από τη μία, και του λαού της εν λόγω χώρας με τη δική του ιστορία, γλωσσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά από την άλλη (βλ. άρθρο 7 παρακάτω).

8. Το όνομα θα εγγραφεί στο σύνταγμα της πΓΔΜ με την απαραίτητη αναθεώρηση. Παράλληλα, οι πάνω από 140 χώρες που αναγνωρίζουν σήμερα την εν λόγω χώρα με τον όρο Μακεδονία, θα την αναγνωρίζουν εφεξής ως Βόρεια Μακεδονία.

9. Το όνομα διαχωρίζει απόλυτα την εν λόγω χώρα από την ελληνική Μακεδονία και τις τρεις περιφέρειές της (Ανατολική, Κεντρική, Δυτική)

10. Το τέλος του αλυτρωτισμού επιβεβαιώνεται με τον πλέον επίσημο τρόπο, καθώς παρέχονται εγγυήσεις με τον πλέον ρητό και κατηγορηματικό τρόπο ως προς την εξάλειψη, πρόληψη και καταστολή πάσης φύσεως αλυτρωτικής ρητορικής και ενεργειών είτε προέρχονται από δημόσιους είτε από ιδιωτικούς φορείς.

11. Εξασφαλίσθηκε η απαλοιφή όλων των αλυτρωτικών αναφορών από το σύνταγμα της γείτονος. Για παράδειγμα, α) αντικαθιστούν το άρθρο για τη στήριξη της ομογένειάς τους, με πιστή αντιγραφή του αντίστοιχου κεφαλαίου στο Ελληνικό Σύνταγμα. Στο πλαίσιο αυτό αφαιρούνται οι αναφορές σε προστασία ‘’μακεδονικών μειονοτήτων’’ σε γειτονικές χώρες β) αντικαθίσταται το άρθρο για την προστασία των συνόρων απαλείφοντας οποιεσδήποτε προβληματικές αναφορές, γ) αφαιρούνται οποιεσδήποτε ακόμα και έμμεσες ιστορικές αναφορές σε αλυτρωτικές βλέψεις στο προοίμιο του Συντάγματος.

12. Η συμφωνία προβλέπει πως η ιθαγένεια/υπηκοότητα στην Βόρεια Μακεδονία θα είναι Macedonian/citizen of the Republic of North Macedonia. Ο ανωτέρω ενιαίος όρος αντικαθιστά το σκέτο «Macedonian» που αναγράφεται σήμερα στα ταξιδιωτικά έγγραφα, άρα αποτελεί σαφή βελτίωση.

Η Ελλάδα θα αναγνωρίζει την ιθαγένεια/υπηκοότητα ως «πολίτες της Severna Makedonja».

Σημειώνεται ότι είναι διαφορετικός ο όρος «ιθαγένεια/υπηκοότητα» (nationality) από τον όρο εθνότητα (ethnicity). Συνεπώς, η συμφωνία δεν αναγνωρίζει εθνότητα/έθνος, αλλά το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού των πολιτών της γείτονος. Mε το άρθρο 7 της συμφωνίας κατοχυρώνεται ότι οι πολίτες μας έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να προσδιορίζουν τους γείτονές μας με όποιο όρο χρησιμοποιούν. (βλ. άρθρο 7 παρακάτω)

13. Οι γείτονές μας ήδη έχουν αλλάξει το όνομα του αεροδρομίου τους, του αυτοκινητοδρόμου τους και του σταδίου τους. Θα υπάρξει είτε ανταλλαγή αγαλμάτων με τον Δήμο της Θεσσαλονίκης ή σε περίπτωση που η ανταλλαγή δεν γίνει, η συμφωνία προβλέπει πως η γειτονική χώρα θα τοποθετήσει πλακέτες σε αγάλματα και μνημεία ώστε να καθίσταται σαφές ότι αποτελούν σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού (π.χ ο Ιππέας στην πλατεία των Σκοπίων θα έχει επιγραφή πως αναφέρεται στην ελληνιστική περίοδο και θα σημειώνεται ότι συμβολίζει τη φιλία Ελλάδας – πΓΔΜ).

14. Παρά το γεγονός ότι η γλώσσα «Macedonian language» είχε αναγνωριστεί από την Ελλάδα στο πλαίσιο του ΟΗΕ ήδη από το 1977, η στη συμφωνία εμπεριέχεται η πρόσθετη σαφής διατύπωση ότι ανήκει στην οικογένεια των Νότιων Σλαβικών γλωσσών, καθώς και η ρητή καταγραφή ότι η γλώσσα αυτή διαχωρίζεται από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική-μακεδονική γλωσσική κληρονομιά.

15. Όλοι οι επιθετικοί προσδιορισμοί κρατικών και ευρύτερα δημοσίων, οργάνων καθώς και ομογενειακών/πολιτιστικών οργανώσεων που χρηματοδοτούνται από το κράτος θα καθορίζονται με τον όρο «της Βόρειας Μακεδονίας» με ταυτόχρονη κατάργηση του προσδιορισμού «της Μακεδονίας».

16. Καθιερώνεται Ομάδα εργασίας ειδικών η οποία από το 2019 και μέσα σε 3 χρόνια θα πρέπει να διευθετήσει θέματα εμπορικών σημάτων.

Το διεθνές περιβάλλον

Η κυβέρνηση ξεκίνησε τη διαπραγμάτευση σε ένα διεθνές status quo στο οποίο ο όρος «Μακεδονία» ήδη περιλαμβανόταν στο όνομα της γείτονος όπως αυτό χρησιμοποιούνταν στους διεθνείς οργανισμούς και σε όλα τα διεθνή fora, όπως προέκυπτε εξάλλου και από τη δεσμευτική ενδιάμεση συμφωνία του 1995, σύμφωνα με την οποία η ονομασία της γείτονος ήταν Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Πέραν τούτου πάνω από 140 κράτη (της Κίνας, της Ρωσίας και των Η.Π.Α συμπεριλαμβανομένων) αναγνώριζαν την πΓΔΜ με το συνταγματικό της όνομα, δηλαδή Δημοκρατία της Μακεδονίας, τους δε πολίτες της πΓΔΜ ως Μακεδόνες.

Το Διεθνές Δικαστήριο του Ο.Η.Ε το 2011 είχε εκδώσει μία απόφαση με δυσμενείς πτυχές για την Ελλάδα, ως προς τις ενέργειες που οδήγησαν στην μη αποστολή πρόσκλησης στην πΓΔΜ για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Αυτό το διεθνές περιβάλλον ήταν δυσμενέστερο από αυτό που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν προηγούμενες κυβερνήσεις στις όποιες απόπειρες διαπραγμάτευσης.

Άρθρο 7 της συμφωνίας

1. Τα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδονικός/Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά.

2. Αναφορικά με το Πρώτο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους, αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο Ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα.

3. Αναφορικά με το Δεύτερο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο Άρθρο 7(2).

4. Το Δεύτερο Μέρος σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα του, η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νότιων Σλαβικών γλωσσών. Τα Μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά του Δεύτερου Μέρους δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους.

5. Τίποτα στην παρούσα Συμφωνία δεν αποσκοπεί στο να υποτιμήσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ή να τροποποιήσει ή να επηρεάσει τη χρήση από τους πολίτες εκάστου Μέρους.